Ƀă kuăn ngo Raglai ƀă K’Ho ối a cheăm Phan Sơn, kong pơlê Lâm Đồng, ‘noăng báu nôu ngăn kơnía môi tiah “ ‘noăng mêa’’. Hdrê báu nôu gá ai ivá rơdêi, ‘noăng phái gá bông thâl ƀă drêng pế chiâng hmê, ‘noăng phái kô tơpo kân, rơpâ, kâ pro ngeăm iâ, xú hŏm, tơtro tiô kô kơpong kong ngo.

Pôa Mang Ngọc Văn krâ pơlê ối a Phan Sơn ăm ‘nâi, luâ hên rơxông, troh nôkố rơpŏng pôa xuân ối pêt báu nôu môi tiah vâ rak hdrê báu ki lĕm hmâ pêt ing ton nah. Kuăn pơlê akố ki hên chối báu chêk, ai hên túa hdrê báu la bú xối xeăng to hdrê báu nôu (Têt apoăng rơnó xua báu cho klăng khế mơniâ khế Môi chât péa). Mơhé troh nôkố, tơnêi chối báu nôu a kơpong kong ngo Phan Sơn hiăng kơdroh hên, la ối ai mâu kuăn ki ‘nâ xuân ối rak vế hdrê báu ki hmâ chối ing ton nah kố”.

“Rêm hơnăm kuăn pơlê ôh tá lôi túa tơlá ki hmâ pêi pro, xuân tơkŭm po kâ ôu Têt apoăng rơnó xuâ báu, tâng ôh tá rak hdrê báu nôu mê kô hía ki kơnía lĕm tro ing nah dêi hdroâng kuăn ngo K’Ho, Raglai, tá hdrê báu nôu”.  

Hdrê báu nôu - “ ‘Noăng mêa” dêi kơpong kong ngo Phan Sơn, ai hên tơdroăng ki pơrá phá dêi rơpó, troh nôkố hiăng rế kŭn tơnêi chối báu, bú ối ai iâ rơpŏng kuăn pơlê rak vế túa chối báu nôu a tơnêi bú kŭn tê. Kô xuân cho ki xiâm ki vâ rế hía lôi xiâm gen, hdrê báu nôu, pro báu ki châ xo ing  kuăn pơlê pêi lo rế iâ.

Pôa Mang Nhu, Ngế pơkuâ Ƀơrô Cheăng kâ cheăm Phan Sơn, kong pơlê Lâm Đồng tối: cheăm nôkố ai dâng 20 rơpŏng kuăn pơlê  chói báu nôu. Tung mê, ai rơpŏng chối hên dâng tơdế sào, rơpŏng ki chối iâ ai 30m2. Pôa Nhu ăm ‘nâi, nôkố cheăm xuân ối hnê thế kuăn pơlê pơtối rak túa lĕm tro chối báu nôu vâ rak khôi túa, vêa vong ki lĕm ing nah dêi kuăn ngo. Pakĭng mê, cheăm ối pâ thế Vi ƀan kuăn pơlê dêi kong pơlê pơtối hnê kuăn pơlê rak hdrê báu nôu.

“Mâu hơnăm hdrối vâ tơ’mot kong pơlê, cheăm xuân tơrŭm ƀă Viê̆n Khoa hok Kih thuâ̆t ngăn Chiâk deăng Peăng hdroh Tơnêi têa pro túa ki pơtối ‘mâi pro hdrê nôu a kong pơlê. Ƀă cheăm xuân hiăng tơpui ƀă rơpŏng pôa Nguyễn Văn Chung vâ pơtối pêi pro túa chối báu mê. Rơpŏng ki kố xuân vâ xo hnoăng pêi pro vâ pơtối rak hdrê báu ki mê dêi kuăn ngo Raglai, K’Ho”.

Hơnăm 2024, rơpŏng pôa Nguyễn Văn Chung , ối a cheăm Phan Sơn, kong pơlê Lâm Đồng hiăng tơkêa vâ chói báu nôu tiô túa pêi cheăng hưh cơ a tơnêi rơdâ 2 ha ƀă rôh apoăng ăm hlo tơƀrê. Pơtối tung hơnăm 2025 kố, pôa hiăng po rơdâ tơnêi mê vâ chê 5 ha a kơpong pơlê Phan Lâm ton nah (Danao Ghe).

Pôa Nguyễn Văn Chung tối, rêh ối ai mâ ƀă kơpong tơnêi kố ing nah, mê pôa hlê ki kơnía dêi ‘noăng báu nôu ƀă kuăn pơlê Raglai, K’Ho. Drêng pêi cheăng tiô túa hưh cơ ‘mâi mơnhông hdrê báu, pôa châ kơjo kum ăm 800kg hdrê báu nôu ƀă 4 tâ̆n phân hưh cơ.

“Tơdroăng kố cho mơ-eăm dêi kong pơlê mê á xuân mơ-eăm  pơtối rak pêi. Hdrê báu nôu ing ton na nah troh nôkố kơnôm hiăng chôu ‘măn rak, ôh tá chiâng lôi. Drêng pêi xuân châ peăng Viê̆n Khoa hok Kih thuâ̆t ngăn Chiâk deăng Peăng hdroh tơnêi têa veăng kum ƀă mâu kăn cheăm kong pơlê xuân tơmâng pro hlâu vâ pơtối rak xiâm hdrê nôu”.

Tiô  tối, hdrê báu nôu ai hâi khế xông kân tung 6 khế, la drêng châ ’mâi mơnhông pêi hlối xúa khoa hok kih thuâ̆t tung pêi rak ngăn, hâi khế xông kân dêi báu nôu rĕng tâ vâ chê 2 khế ƀă báu kô ai kơpâu hên tâ.

Pôa Đào Minh Sô, Ngế pơkuâ Ƀơrô ngăn ‘na môn rah hdrê pêt. Viê̆n Khoa hok Kih thuâ̆t ngăn Chiâk deăng Peăng hdroh tơnêi têa ăm ‘nâi, hơnăm 2022, sap ing ‘noăng báu xua mâu krâ pơlê ối a cheăm Phan Sơn tối, pôa rơtế ƀă mâu vâi pú tơrŭm ƀă dêi rơpó pêi cheăng chối báu nôu a kơpong pơlê Phan Lâm ton (Nanao Ghe) ƀă troh nôkố hiăng pê klêi pơkâ.

“Ôh tá xê to pêi tiô hưh cơ, mê á ối pêi tiô pơkâ pêi cheăng ki hmâ, tơkéa vâ tối ngin kơdroh hên tơdroăng xúa phon hưh cơ ƀă pơkeăng xôh kơdê nhâ. Ƀă tung pơla á tí tăng ‘nâi plĕng troh rơnó báu tum nôkố mê báu nôu ki á pêi châ xo vâ chê pŭn tâ̆n/ha. Mê cho môi tơdroăng pêi cheăng tơƀrê hên ƀă môi túa hdrê báu dêi pơlê’’.

Tối ‘na tung la ngiâ dêi báu nôu, pôa Nguyễn Văn Chung ăm ‘nâi, pôa kô pơtối mơhnhôk kuăn pơlê chối báu nôu tiô túa pêi cheăng hưh cơ, ing mê mơjiâng inâi báu ki pêi lo a cheăm kố, ôh tá xê to ai tiô púi vâ dêi kuăn pơlê tung cheăm mê ối pế hmê kâ ăm tơmối ki troh ôm hyô drêng troăng kân 28B tơdjêp ƀă Mũi Né tơkoh troh reăng Đà Lạt pro hiăng vâ kêi.

Klêi mê ah, ‘noăng báu nôu “ ‘noăng mêa” a kong ngo Phan Sơn  kô rế châ pơ-eăng troh hơngế ing pơlê pơla dêi mơngế K’Ho, Raglai tung rôh Têt apoăng rơnó xuâ báu (Têt tiô khôi hmâ dêi kuăn ngo K’Ho, Raglai), prôk tiô hvêa chêng tơmối troh lâp lu kơpong tơnêi dêi tơnêi têa.