Mâu hâi ki Leh Mơjiâng Tơnêi têa tơniăn krê, hyôh dêi Rơ’jíu xiâm Việt Nam hiăng chuât chhâk xơtó tơdroăng ki hâk tơngăn, rơtế ƀă tơdroăng ki hơniâp ro 80 hơnăm cho hâi Têt ki Tơnêi têa châ tơniăn krê xêh, ôh tá tro kong têa vâi ê tơbriât pơkuâ xếo. A Tây Nguyên, tơdrêng ƀă mâu tơdroăng ki hrik xo idrâp tơpui, pơchuât dêi tơnêi têa, vâi krâ-nhŏng o thăm rế hơniâp ro drêng châ tâng mâu idrâp, rơkong tơpui ing tơná pơlê pơla tơná, mâu tơdroăng rơngê ting ting, mâu idrâp chêng koăng, mâu têng nêng, prôa rơtế ƀă tơdroăng ki hơniâp ro drêng koh tơdah ƀă hiâm mơno pói rơhêng vâ ‘na tơdroăng rêh ối la ngiâ châ niân ó tâ. Nghệ sĩ Nhân dân Y San Aliô̆, ối a ƀuôn Niêng, cheăm Ea Ñuôl, kong pơlê Dak Lak ai tối tiah kố:

“Rơxông hdrối mê hía nah, drêng lăm prôk ukố umê, lơ ai roh ki lăm mơđah hơdruê xuăng a mâu kong têa hơngế, pơla mê á hmâ djâ tơvế dêi kơmăi radio ki kuŭn vâ  hmâng hyôh FM, ga ro ‘nâng, á hmâ tơmâng đi đo. Nốkố, ga thăm rế ai hên kơmăi ki ó tâ nếo, xuân chiâng vâ tơmâng ing internet, xúa wifi, ga thăm rế hlâu tâ nếo. Ôh ta xê krê to nâl Rơđế, mê á ối tơmâng tá nâl M’Nông, Jarai, nâl Ănglê, nâl Pơhlăng á xuân hmâ tơmâng. Xua á cho ngế ki hnê tơdroăng kơhnhon xuăng, xua mê, drêng hmâng rơ’jíu, maluâ ‘na mâu tơdroăng ki tơdrá prôa, ing mê ah, á kô ai tơ’nôm mâu tơdrá ki á tơmiât, vâ chêh bro, vâ ƀối mâu túa tơdrá ki lĕm ro, ki nếo ing mâu tơdrá dêi mâu kong têa ê”.

Ing hơnăm 1993 nah, Rơ’jíu xiâm Việt Nam hiăng mơjiâng Kơ koan teăng mâ kơpong Tây Nguyên, chêh tối ƀă tơplôu tơbleăng, tơpui pơchuât mâu nâl dêi mâu hdroâng kuăn ngo. Dế nôkố Rơ’jíu dế tơpui mơ’no 6 to nâl kuăn ngo, mê cho Rơđế, Jarai, Bơhnéa, Rơteăng, K’Ho ƀă M’Nông. Ga hiăng chiâng “tơmeăm kâ dêi tuăn mơno” ki hiăng hmâ, gum ăm vâi krâ-nhŏng o thăm rế hlê plĕng ‘na túa pêi chiâk pêi deăng, châ ‘nâi, chiâng pêi túa pêi cheăng kâ ki nếo, tơdrêng amê, hnối châ hmâng tơdroăng rơngê, ting ting, xôi kiâ, hơ’muăn, túa lĕm tro dêi mâu hdroâng kuăn ngo ing nâl tơpui dêi kuăn ngo tơná. Nâ H’Thêl, ối a ƀon Sa Pa, cheăm Thuận An, kong pơlê Lâm Đồng tối ăm ngin ‘nâi:

“Rơpŏng á hiăng hmâ ai tơdroăng ki hmâng Rơ’jíu sap ing ton nah, nôu pâ á xuân hmâ tơmâng, tơná á xuân hmâ tơmâng, nôkố, á hmâ tơmâng a phôn râng kŏng xua mê ga tơ’lêi, lăm ulâi xuân po dêi phôn vâ hmâng, ngăn tung facebook, á rơhêng vâ hmâng tơdroăng xôi kiâ ki hơ’muăn ƀă nâl M’Nông, tơmâng Rơ’jíu á châ ‘nâi hên tơdroăng ki nếo, châ hriâm hên tơdroăng ki rơkê, ki ‘ló, thăm nếo, châ hmâng dêi nâl kuăn ngo tơná. Á  pói rơhêng vâ nâl M’Nông ki mơ’no tung Rơ’jíu xiâm Việt Nam ai hên tơdroăng ki hnê tối ăm vâi krâ-nhong o, vâ vâi krâ châ tơmâng ƀă rơtế dêi pó pơtối rak vế mâu khôi túa, vêa vong dêi túa tơlá lĕm tro tơná”.

Cho kơ koan chêh hlá tơbeăng dêi tơnêi têa ki cheăng a kơpong, pakĭng mâu tơdroăng ki chêh tối, tơpui mơ’no tơdroăng ki nếo ai, mơnhên tối mâu tơdroăng rêh ối, ‘na cheăng kâ, cheăng kal kí, pơlê pơla ƀă mâu hlá tơbeăng, mê VOV Tây Nguyên ối mơ-eăm tí tăng lăm chêh xo, thâo hrik tơdrá chêng koăng, tơdroăng rơngê ting ting, mâu prôa, têng nêng, tơdroăng xôi kiâ, hriăn plĕng ‘na khoa hok vâ gum ăm tơdroăng tơplôu tơbleăng lo nâl kuăn ngo ƀă mơ’no tung hyôh rơ’jíu. Kơnôm ti mê, mâu tơdroăng ki mơ’no rêm hâi rế hía  rế achê, mơnhên tối mâu tơdroăng ki ai tung pơlê cheăm, mơhnhôk ‘na hiâm tuăn mơno vâ rak vế ƀă mơnhông ki kơnía git dêi khôi tơlá kuăn ngo. Nghệ sĩ Ưu tú Y Phôn Ksor, ối a bêng Ƀuôn Ma Thuột, kong pơlê Dak Lak ai mơhno tối tiah kố:

“Drêng châ tơmâng Rơ’jíu xiâm Việt Nam a Tây Nguyên, á hlo, pơkal athế tơmiât, chêh xo, thâo hrik tâi tâng mâu vâi krâ, vâi ngê̆ nhân tung pơlê pơla, mê cho ki xiâm, ki git khât dêi tơdroăng ki pơro, ki mơhno tối ‘na khôi tơlá, tâng lôi ga hía ah kô chiâng tro tro lŭp, tro mơ’nhê tê kơtê”.

Klêi kơ’nâi 80 hơnăm mơnhông, Rơ’jíu xiâm Việt Nam hiăng păng ‘nâng chiâng kông ki tơdjêp, lân rơdâ ki kơnía git dêi túa tơlá ing pơlê cheăm troh a tơnêi têa. Krê VOV Tây Nguyên, klêi kơ’nâi 32 hơnăm pêi cheăng, hiăng vêh mơnhên hnoăng cheăng ki kal tung rak vế nâl tơpui, khôi túa lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo. Jâ Buôn Krông Tuyết Nhung-Phó Giáo sư-Tiến sĩ, Hngêi trung Đăi hok Tây Nguyên, vêh mơnhên tối:

“Tiô tơdroăng ki tơná á hlê plĕng, tơdrêng amê, á cho mơngế Rơđế, ai lối 75% mâu tơdroăng ki chêh tối, tơpui mơ’no tung VOV hiăng châ tơƀrê, ga ai tơdjâk hên khât troh tuăn mơno dêi kuăn pơlê, maluâ ‘na mâu tơdroăng ki ai tơdjâk troh rêh ối, pêi cheăng tiah hmâ rêm hâi, tung mê, ai pơtối mơnhông ki kơnía git ‘na túa tơlá dêi hdroâng kuăn ngo. Kơnôm ing tơdroăng hnê tối ƀă nâl kuăn ngo tơná, ai tơdjâk troh mâu tơdroăng cheăng ki kal xiâm dêi VOV, vâi krâ-nhŏng o rế hiá thăm rế châ mơdêk ki rơkê plĕng dêi tơná tung tơdroăng ki châ xúa ing mâu tơdroăng tŏng gum dêi tơnêi têa, hlê plĕng ƀă rak vế, pêi pro tiô troăng tơdjâ, troăng pơlâ dêi Tơnêi têa”.

Tiô pôa Nguyễn Đình Trung, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng uỷ kong pơlê Dak Lak ai tối, ai 6 tơdroăng ki dế mơ’no tung hyôh rơ’jíu cho ivá cheăng dêi VOV Tây Nguyên. Mâu tơdroăng ki chêh tối, tơpui, mơ’no dêi rơ’jíu pơtối pơhlêh nếo, thăm mơdêk tơdroăng ki pơtâng tối ‘na troăng hơlâ ‘na kuăn ngo, ‘na mâu tơdroăng ki xiâm dêi tơnêi têa ki hiăng ƀă dế pơtối pơkâ pêi pro. Ing mê, veăng gum, tối mơhnhôk kuăn pơlê thăm rế tơrŭm krá kâk, pơtối rak vế, mơnhông túa tơlá ki lĕm tro dêi hdroâng kuăn ngo tơná, mơjiâng pơlê cheăm ƀă kong pơlê rế hiá rế hloh hlê rơkê plĕng ƀă kro mơdrŏng.

“Rơtế ƀă lâp tơnêi têa, Dak Lak dế mot tung hneăng ki mơnhông mơdêk nếo. Á pói tơngah khu ki pêi cheăng chêh hlá tơbeăng dêi Kơ koan teăng mâ Rơ’jíu Việt Nam a Tây Ngyên kô pơtối châ hriâm hên ‘na cheăng kal kí, pơtối mơdêk hnoăng cheăng chêh hlá tơbeăng kơ koan ki kal, ki xiâm dêi Đảng, Tơnêi têa, pơtối ai hên hnoăng cheăng tung mơjiâng, ƀă mơnhông kong pơlê Dak Lak ƀă tung kơpong”.

80 hơnăm hdrối mê hía, hyôh Rơ’jíu Việt Nam hiăng tơdjêp pơla pơlê cheăm ƀă tơnêi têa, kring vế, rak ngăn ƀă lân rơdâ khôi túa, vêa vong dêi mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên. Mot tung hneăng ki nếo, chal ki nếo, Rơ’jíu pơtối vêh mơnhên hnoăng cheăng ki djâ troăng ahdrối, rế mơdêk tung mơ’no tối, tơbleăng pơtâng tơdroăng nếo ai dêi tơnêi têa, dêi pơlê pơla, mê rế rơtế ƀă mâu khu hdroâng kuăn ngo pơtối rak vế ƀă mơnhông túa tơlá lĕm tro dêi kuăn ngo rế hiá rế krá tơniăn.