Kơdrum kơphế 1 ha dêi rơpo\ng pôa Võ Việt Hùng a cheăm Phú Xuân, tơring Krông Năng, kong pơlê Dak Lak hiăng pơxiâm mot tung hơnăm má 5. Rơnó kơphế 2017 – 2018 rơpo\ng pôa hiăng krí xo châ vâ chê 2 ta#n kloăng kơphế. Laga, troh rơnó kố, a kơdrum kơphế dêi rơpo\ng pôa Hùng dế hlo kơphế tr^ng hlá [ă tơruih plâi. Tiô pôa Hùng, kong prâi hơ’leh cho xiâm kối tơdjâk tro trâm tơdroăng ki kố.

‘’Loăng kơphế tr^ng hlá [ă tơruih plâi hên, kong prâi ôh tá tơniăn môi tiah rêm hơnăm, á rơvât phon pá khât, á tơkôm a kong prâi hên. Drêng á rơvât phon xua kong tô mê phon tá hâi liê tâi chiâng tơdjâk troh ‘mêi ăm loăng kơphế hên. Pâ êng mâu khu ki rơkê ple\ng cho kơphế gá tro tr^ng hlá [ă u\m rêi môi tiah kố mê troăng hơlâ rak ngăn rơvât phon [ă xôh pơkeăng rak vế oâ hdrong môi tiah lâi ăm gá tơtro vâ pơlât prêi ăm loăng kơphế tiô túa ki tro má môi?’’.

{ă pôa Bùi Đình Linh a thôn 9B, cheăm }ư\ Pao, pơlê kong krâm {uôn Hồ ăm ‘nâi, rơpo\ng ngoh nôkố ai 1 ha kơphế pêt tơvât [ă tiu, nôkố ngoh hiăng rơvât phon 2 rôh [ă dế tơkôm kong prâi tơniăn le\m vâ rơvât phon rôh má 3, la nôkố ai mâu xiâm loăng kơphế hiăng hlo ai ki prăng rơmon, pro ngoh tô tuăn:

‘’Loăng kơphế xuân dế tung pơla păn roăng plâi, tơdroăng ki á rơhêng vâ ‘nâi ple\ng cho oâ hdrong kâ ‘nhiê, nôkố dế hlo ai hên kế ki prăng a hlá, xuân hiăng hbrâ mơdât môi, péa hdroh tiô túa ki xúa mâu pơkeăng tê tung kơchơ la xuân ôh tá hlo tơ-[rê môi tiah tơdroăng ki rơhêng vâ.

Má péa, mê hneăng ki kố dế ối rôh păn roăng plâi, tơdroăng ki rơvât phon vâ ăm ai trếo kơhiâm păn roăng  plâi mê ôh tá ‘nâi xúa phon ki lâi ăm tơ-[rê’’.

Tr^ng hlá - tơruih plâi lơ kơmeăn prăng kâ ‘nhiê, cho péa tung hên tơdroăng ki kuăn pơlê pêt kơphế hmâ trâm hdrối vâ troh mơ’nui rơnó mêi. Kơ’nâi kố, klêi tơpui tơno [ă ngế chêh hlá tơbeăng ‘na tơdroăng kố, Thạc sĩ Đào Thị Lan Hoa, cheăng tung Vie#n Khoa hok kih thuât ngăn ‘na chiâk deăng loăng kong Tây Nguyên,  kô kum vâi krâ nho\ng o kơdê pơreăng ki kuăn pơlê tô tuăn.

Ô thak sih Đào Thị Lan Hoa, [ă loăng kơphế tung pơla kố mơngế ki pêt kơphế kal thế tơtro\ng ti lâi ăm tơtro?

Thak sih Đào Thị Lan Hoa: Ô vâi krâ nho\ng o, a rơnó loăng kơphế dế mơ’drêh dêi plâi, ai kơpong plâi pơxiâm vâ tum. Xua mê, ngăn a loăng plâi pin vâ ‘mâi pêt ăm tơtro. Tơdroăng ki apoăng ngin vâ tối pơla kố vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng troh tơdroăng rak ngăn loăng ki hding ăm xâp tung kơdrum mê pin kô hnêi, tróu tah tơkâng ki hding mê tiô rơnó vâ ăm loăng châ bâ phuâng ai eăng mâ hâi châ trâ a loăng kơphế ăm le\m tâ vâ kơd^ng trếo ki khăng [ă kô pro pơxúa tơ-[rê môi tiah tơdroăng púi vâ.

Tơdroăng ki má péa, hnêi tơkâng, pin thế đi đo hnêi tah rơmôe ki nếo huăn, hveăng. Pin thế tơtro\ng a pơla kố tâng kơphế a kơdrum ai péa túa ki xiâm cho kơphế tung pơla rơnó pêt nếo [ă pơla kơphế hiăng troh rơnó ai plâi hên. {ă  kơphế ki nếo pêt, a pơla kố kơphế hiăng kân xo\n sap 1m-1m2 mê pin thế tơtro\ng tơdroăng ki hnê tah rơmôe, [ă tơdroăng kơphế ki pêt ing hdrê mơdâ kloăng mê ngin hnê thế tơtro\ng, vâi krâ nho\ng o thế hnêi tah rơmôe drêng loăng hiăng xo\n 1m2-1m3 vâ loăng kơphế huăn tơkâng hveăng le\m vâ ai tơkâng ki kơ’muăn plâi le\m tung hơnăm kơ’nâi, [ă tơdroăng pêt hdrê ki klêp tơkâng pin xuân thế tơtro\ng tiah kố thế hnêi tah rơmôe ki huăn tơdrăng drêng loăng hiăng kân xo\n 1m1 vâ ăm loăng châ huăn tơkâ hveăng le\m.

Pơtối mê, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng mâu tơdroăng pơtih [ă loăng kơphế ki hiăng troh hơnăm ai plâi hên pin thế tơmâng troh tơdroăng séa ngăn a kơdrum loăng, ai mâu loăng kơphế ki ôh tá le\m pin roăng tơkâng ki huăn le\m pin klêp tơkâng tơ’nôm, tơkâng ki ôh tá le\m dâng lâi mê pin klêp tơ’nôm dâng mê vâ tơkâng kơphế hên la thế tơniăn ăm xiâm loăng châ bâ phuâng vâ rêi loăng châ hrik hyôh le\m vâ drêng dêi tơkâng loăng xông rơdêi hlối mơ’drêh dêi plâi vâ plâi kân piê le\m môi tiah pin púi vâ.

Ô thak sih, ăm hlo tiah kố, kuăn pơlê tơmâng khât má môi cho tơdroăng pro ti lâi vâ kloăng kơphế le\m hôm cho há, tâng vâ ai tiah tơdroăng ki mê, mơngế pêt kơphế kal thế tơtro\ng tơdroăng klâi, ô thak sih?

Thak sih Đào Thị Lan Hoa: Môi tơdroăng pin vâ ‘nâi akố pro ti lâi vâ loăng ai plâi hên, mê kuăn pơlê thế rơvât phon tơtro ngăn a plâi gá hên lơ ôh, trếo kơhiâm tung tơnêi xuân môi tiah hơnăm dêi loăng kơphế. Ngin xuân tối nhên ăm kuăn pơlê, kuăn pơlê hmâ rôh rơvât phon ki mơ’nui a khế 8, khế 9.

Tâng hơnăm kố xua kong prâi mê pin hâi rơvât phon rôh má mơ’nui, mê kuăn pơlê kô chiâng rơvât mâu túa phon NPK lơ môi túa phon, tơkéa vâ tối pin rơvât phon đăm [ă phon kali. {ă rôh rơvât mê pin thế tơtro\ng tiah kố, tiô tơdroăng hnê tối [ă loăng kơphế ‘mâi pêt lơ kơphế ki hiăng kân ai plâi vâ pin xúa kơxo# phon rơvât ăm tơtro, [ă drêng rơvât, kuăn pơlê xuân thế  tơtro\ng rak tơniăn tiô pơkâ ai 5 tro tung rơvât phon ăm loăng kơphế tơkéa vâ tối tro rơnó, tro tơdroăng pơkâ ki hên iâ gá…

{ă ngin xuân púi vâ kuăn pơlê tâng ai liăn klêi krí plâi, thế xo tơnêi mê pơtroh ăm mâu tíu  pêi cheăng séa ngăn vâ ‘nâi ‘na tơnêi vâ pơkâ tơdroăng rơvât phon ăm tơtro ngăn tiô kơ tơnêi dêi rơpo\ng hngêi tơná vâ ti lâi kơdrum kơphế kô xông rơdêi, [ă tơdroăng ki kal tâ cho rak ăm tơnêi ki pêt kơphế, kố cho ki xiâm pơkâ vâ kơdrum kơphế ai plâi hên [ă mơdêk tơ-[rê tung la ngiâ.

Ô thak sih, ai mâu rơpo\ng ki pêt kơphế tô tuăn ‘na mâu tơdroăng ôa hdrong kâ ‘nhiê loăng kơphế tung pơla kố, ‘na tơdroăng mê, thak sih hôm ai hnê tối klâi há?

Thak sih Đào Thị Lan Hoa: Pơla kố a deăng xuân ai mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê, la kuăn pơlê xuân thế tơtro\ng tiah kố tâng ai ôa hdrong kâ ‘nhiê mê pin thế séa ngăn [ă thế ‘nâi nhên ki lâi cho hdrong kâ ‘nhiê [ă kal thế xôh kơdê, drêng xôh kơdê xuân thế pêi pro tiô pơkâ hnê kih thuât pêt rak ngăn vâ kum loăng kơphế xông rơdêi [ă tơdroăng pin pêi pro tiô kih thuât môi tiah ngin nếo tối hnêi po văng ngăn loăng, rơvât phon, hnêi tơkâng ki tât loăng…

Pơtối mê, pin thế tơmâng troh tơdroăng kring vế mâu kuăn kiâ ki le\m a kơdrum, môi tiah rak tơniăn ăm mâu hdrê oăng, kơdruâ, hmui, pu pêng [ă mâu kuăn kiâ ki tăng mơdrăn [ă hên ki ê.

Môi tơdroăng ki ngin xuân thế vâi krâ nho\ng o tơtro\ng tiah kố, nôkố a kơdrum kơphế pin ai mâu túa ôa hdrong kâ ‘nhiê môi tiah ôa ro\ng ngiât lơ ôa prâp ki kâ ‘nhiê plâi, [ă mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê mê hmâ hlo lo kâ loăng plâi drêng pơxiâm hlo a môi péa xiâm loăng tê klêi mê kâ ‘nhiê lâp lu. Tâng pin ôh tá hbrâ mơdât tơtro mê mâu ôa prâp, ôa ro\ng ngiât kố ôh tá ‘no dêi trếo ki ngeăm [ă pro tơ’lêi ăm mâu kơmeăn ki prăng xông rế hên, drêng hlo kơmeăn prăng rế hên kuăn pơlê tơmiât cho ki xiâm ing kơmeăn, la ki khât gá xua ing ôa prâp [ă pin séa ngăn, tâng mâu ôa prâp nếo iâ ối kâi xôh pơkeăng kơdê la tơdjâk troh ki xông kân dêi loăng kơphế mê ki pin thế pêi pro ahdrối rah mâu pơkeăng sinh hok vâ xôh hbrâ mơdât kơdê mâu pơreăng mê, vêh nếo, tâng mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê mê ôh tá ai xếo, bú ối to hlá tê prăng mê kuăn pơlê ôh tá êa xôh xua drêng kố mâu ôa prâp ôa ro\ng ngiât ôh tá hlo ai xếo a kơdrum kơphế mê pin lôi  pôi tá xôh. a

{ă ngin tối thế tơtro\ng tiah kố, pơla kố tơdroăng hbrâ mơdât [ă tơdroăng xôh pơkeăng hoă hok ngin ôh tá mơhnhôk thế xôh, tâng a kơdrum ki lâi ôa prâp hên mê pin thế xúa mâu klo\ng têa ki lo têa têi vâ tôh xếo tah mâu ôa krêa a loăng vâ tơniăn ki le\m ăm kloăng kơphế klêi krí vâ pôi tá ai pơkeăng krêa a loăng [ă a plâi kơphế drêh.

Mơnê kô thak sih!

Nam Trang chêh

Katarina Nga – Gương tơplôu [ă tơbleăng