Bú péa ha tơnêi la rêm hơnăm rơpo\ng ngoh Trần Phước Hỏa ối a thôn Phước Hòa 4, cheăm Ea Kuăng, tơring Krông Pac\, kong pơlê Dak Lak châ xo vâ chê 60 ta#n klo#ng tr^ng.

Hluâ 5 hơnăm pêt klo#ng tr^ng ngoh Hảo tối ăm ‘nâi, vâ klo#ng tr^ng ki pêt chiâng dâi a tơnêi bazan tơdroăng ki kal má môi vâi krâ nho\ng o thế tơmâng khât troh ‘na hdrê:

‘’ ’Na hdrê pêt má môi pin thế rah mâu hdrê ki le\m. Môi tiah klo#ng tr^ng ki pro khêi ‘măn phá, klo#ng tr^ng ki tr^ng ‘măn phá. A kơpong Tây Nguyên pêt klo#ng tr^ng hlo xông rơdêi le\m, malối klo#ng tr^ng pro khê khêi iâ. Pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng rah pêt hdrê  klo#ng tr^ng ki pro khê khêi, thế kơ-êng mâu ki hiăng hmâ pêt hdrối nah, vâ ‘nâi tăng hdrê pêt mê ti lâi. Má péa, mâu pôm klo#ng thế hdrah, ôh tá tro hdrong kâ. Drêng rah hdrê pêt hmâ hlo vâi xo pôm ki ku ku\n ai kơmâ vâ hmo\ng vâ pêt, pó vâi krâ nho\ng o mơnúa ngăn nhên pôi tá ăm tro tơpê, tơđô, tâng tơđô klo#ng tr^ng ki pêt mê ah kơ ôh tá dâi’’.

Drêng hiăng klêi rah hdrê pêt, pin thế po tơnêi. Tơnêi kal châ po pông, pơchoh hơpok le\m, klêi mê pro ‘noăng sap ing 20 -25cm, kơtăn troăng ki kố [ă troăng ki tá ai 50cm, xiâm kố kơtăn xiâm táo 25cm. Tơnêi thế rơpâ hơpok, ai troăng ăm têa châ hiu, vâ pôi tá u\m xiâm klo#ng tr^ng. Phon thế rơvât pơla troăng, rơvât tiuô ‘noăng, vâ kơd^ng hên ăm mâu phon ki rơvât.

Rơvât dâng 20-25 ta#n phon êak ro, 300-400kg lân /ha. Kơđu môi râ tơnêi sap ing 2-5cm pêt pôm klo#ng tr^ng a kơpêng kơtăn sap 20-25cm môi pu\m. Tâng pôm ai hên hmo\ng mê pin klâ ‘nâ rêm hmo\ng pêt môi kloh. Hmâ hlo klo#ng sap ing pêt ta troh lâk xo dâng 10 khế.

A Tây Nguyên, klo#ng châ pêt a poăng rơnó mêi, pơla khế 4 [ă khế 5 [ă hnối lâk dêi pôm a khế 1 troh khế 3 hơnăm kơ’nâi. Ngoh Hảo tối:

‘’Klo#ng tr^ng sap ing pêt tá troh lâk xo pôm dâng 10 khế, hmâ hlo vâi pêt a poăng rơnó mêi drêng kong mêi kân a poăng rơnó mê pin nếo pêt. La ai mâu hơnăm kong hrá mêi, mê vâi krâ nho\ng o kô chiâng tôh têa, kô chiâng re\ng tôh [ă pin re\ng pêt vâ tơdah kong mêi [ă tâng trâm kong mêi klo#ng kô vâ ‘nâng ’’.

Hdrối nah, tơdroăng plêt klo#ng tr^ng ngăn tơ’lêi xua châ pêt tung kơdrum hngêi [ă bú pêt vâ kâ, vâ xúa dêi tung rơpo\ng hngêi tê, pêt lôi mê oh tá êa rak ngăn. La drêng pêt hên vâ chiâng tơmeăm tê mơdró vâ ăm klo#ng ai pôm hên thế rak ngăn krâu khât tâ.

Môi tiah tơdroăng po nhâ ăm klo#ng tr^ng, rôh ki pêt tá troh dâng 4 khế pêt pó vâi krâ nho\ng o thế lăm ngăn kơdrum po nhâ vâ pôi tá ăm nhâ veăng châ triê, hrik xo trếo kơhiâm tung pơla apoăng vâ klo#ng tr^ng re\ng xông kân tâ. Ngoh Trần Phước Hảo tối ‘na túa tơná hmâ pêi:

‘’Klo#ng tr^ng xuân môi tiah mâu hdrê loăng ki ê, kal vâ xông kân oh tá vâ ai nhâ. Hdrối nah, vâi krâ nho\ng o pêt klo#ng ôh tá êa po nhâ vâi tơmiât klo#ng gá xông rơdêi tâ nhâ. La tơdroăng mê oh tá tro, pin thế po nhâ, po tơnêi go#m a xiâm. Tung pơla po nhâ hnối po tơnêi go#m a xiâm klo#ng. Má péa, drêng rơvât phon bú ai kle#ng tr^ng tê gá hrik trếo kơhiâm, tâng pin lôi ăm ai nhâ mê ah nhâ kô hrik tâi trếo kơhiâm. Tơdroăng po nhâ bú po tung pơla klo#ng ki pêt dâng 4 khế a poăng tê, tâng klo#ng tr^ng hiăng kân gá hu\n hlá hên, gá hiăng rơdêi, nhâ oh tá kâi huăn hên xếo, mê vâi krâ nho\ng o bú po tơnêi drêng klo#ng tr^ng dâng 4 khế apoăng tê’’.

Môi tơdroăng ki ê nếo, hdrối nah, drêng pêt klo#ng tr^ng pó vâi krâ nho\ng o oh tá rơvât tơ’nôm trếo kơhiâm [ă rak ngăn tơdroăng ki ôa hdrong kâ ‘nhiê klo#ng tr^ng, xua tơná klo#ng tr^ng cho môi hdrê loăng ai trếo ki têi kâi kơdê pơreăng.

La drêng deăng pêt klo#ng tr^ng rế kân rơdâ, pêt klo#ng rế hên, mê vâi krâ nho\ng o xuân thế tơmâng troh mâu túa hdrong ki kâ ‘nhiê a loăng, môi tiah kơmeăn ki pro u\m pôm, hdrong kâ hlá [ă hên pơreăng ki ê. Vâ kơdroh mâu ôa hdrong kâ ‘nhiê mê vâi krâ nho\ng o thế po troăng ăm têa châ hiu, tâng pêt a kơpong tơnêi klong, malối a rơnó mêi têa hmâ toăng ah pro u\m pôm klo#ng tr^ng.

Pak^ng mê, vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng tơ’nôm trếo kơhiâm ăm tơtro. Tung pêi chiâk deăng, nôkố phon rơvât châ ngăn cho môi troăng hơlâ ki pơxúa vâ pro ăm klo#ng ai pôm hên.

{ă klo#ng tr^ng vâ mơdêk ki ai pôm hên pó vâi krâ nho\ng o thế tơtro\ng troh tơdroăng tơ’nôm trếo kơhiâm tiô rơnó môi tiah hnê tối kơ’nâi kố:

Rơvât hdrối vâ pêt 30 ta#n phon êak ro, 400kg phon lân, 200kg phon kali [ă 200kg Urea tung môi ha. Phon lân thế châ mơ-u\m [ă phon êak ro sap ing apoăng, rơvât hdrối vâ pêt, tơdrêng [ă Kali [ă phon đăm. 20-25 hâi kơ’nâi klêi pêt klo#ng hiăng huăn châ 5-6 kơtâ hlá rơvât tơ’nôm phon Kali [ă hnối po a xiâm vâ pôm gá re\ng kân.

Tâng hlá gá drêh le\m pó vâi krâ nho\ng o thế kêi tah hlá ki xiâm vâ klo#ng tr^ng châ mơ’rêh dêi pôm. Bú tôh ăm kơchoh [ă po a xiâm ăm tơnêi  châ hơpok, rơpâ pro ăm pôm klo#ng re\ng xông rơdêi. Drêng klo#ng tr^ng hiăng kân sap ing 20-25 cm kô chiâng rơvât mâu phon đăm, lân ki têi, kali ki krâ kơvâ vâ tơ’nôm mâu trung vi lươ\ng ki kal tung pơla klo#ng tr^ng xông kân.

Drêng hlo klo#ng tr^ng hiăng ai 2-3 xiâm ki hiăng ai kuăn kô chiâng vâ rơvât tơ’nôm 7 hâi môi hdroh [ă ki hên iâ gá krâ kơvâ. Pêt 4 khế apoăng po nhâ [ă po tơnêi ăm hơpok tâ tá xiâm.

Klêi 4 - 5 khế kơ’nâi klêi pêt klo#ng hiăng ai pôm, drêng mê pôi tá po xếo tơnêi ah lơ kơtê rêi pôm. Klo#ng tr^ng klêi pêt dâng 10 khế kô hiăng chiâng vâ lâk pôm. Vâi krâ nho\ng o thế ngăn tâng hlo hlá gá hiăng tr^ng klêi mê rế prong hiăng chiâng vâ lâk xo pôm.

Hương Lý rah chêh

Gương tơplôu tơbleăng [ă tơpui pơchuât