Xuâng cho nâl ki hmâ tối ’na tơdroăng ki kơhnhon ai hên ngế veăng kơ’râu ga ai sap ing chal vâi krâ roh nah dêi hdroâng mơngế Bơhnéa.

Xuâng râng khiâ, túa kơhnhon xuâng hmâ mơđah tung leh mơd^ng dêi mơngế Bơhnéa

Kơhnhon xuâng ga cho tơdroăng ki ai krâm mơngế, ngế ki lâi xuân chiâng vâ veăng xuâng tung leh mơd^ng. Pôa Trần Lâm, Kăn pho\ mơhno túa le\m tro dêi kong pơlê Kon Tum tối tiah kố:

‘’A kong pơlê Kon Tum drêng troh a rơnó ki pơtê pơto cheăng chiâk deăng, xua mê khoh ai po hên tơdroăng leh mơd^ng tro tiô kơ rêm rơnó. Rêm rơnó ga pơrá ai tá to\n chêng koăng hnối ai tá kơhnhon xuâng. Ing mê khoh chiâng ai tơdroăng ki mơđah to\n chêng tơgôu koăng a Kon Tum tối krê [ă Tây Nguyên tối tơchoâm. Xuâng ôh tá ai hnê a hngêi trung, lơ a lâm, mê cho a tơdế pơlê cheăm hmâ hlo ai đi đo tơdroăng xah ôm hêi dêi mâu vâi o, vâi muăn hriâm [ối dêi pó [ă tiô dêi pó kơhnhon xuâng, lơ ing tơdroăng hnê tối dêi ing nôu, ing nâ hnê ăm dêi kuăn ‘ne\ng, vâi o tơná’’.

Mâu ngế ki xuâng hmâ kơhnhon tiô rơ-rêk dêi chêng koăng, vâi hmâ xe\n [ă hvêa chêng prôk ki ‘nâng ‘nâi, tơtro tơdrêng, ai tá tơdroăng ki hdot chêng [ă ai drêng ‘nhuăn dêi chêng, ko\ng xuân tơdro tiô châ. Tung idrâp chêng koăng ga ro păng ‘nâng, mê cho mâu túa kơhnhon xuâng ki tơtro, rơmuăn dêi mâu vâi rơtăm, vâi droh hiăng pro rêm ngế rơtế kơhnhon xuâng adrêng.

Mâu vâi droh hdroâng Bơhnéa kơ’râu xuâng

Túa kơhnhon xuâng dêi mơngế Bơhnéa hmâ hơ’leh tiô túa ki prôk tơvó, xe\n prôk ing peăng hơ’vá tú tá troh peăng hơ-ếo, vâi xuâng tâ tá kâng a tơdế plông, lơ a mâu tíu pá ngiâ kuât.

Tung túa kơhnhon xuâng tiô khôi hmâ dêi hdroâng mơngế Bơhnéa ôh tá păng lôi hơkâ Chơ Gut. A ngâ hơkâ mê vâi pro [ă kéa pu pái lơ kéa ro. Hơkâ ki mê ôh tá xê vâi tôu [ă loăng pơtê, mê vâi têa [ă ko\ng, xua ai môi ngế ki râng hơkâ piăng a rơtá nuih ki djâ troăng, klêi mê cho khu chêng koăng. Idrâp ga chuât prông, ong, têi. Têa hơkâ Chơ Gut cho môi túa ki rơkê păng ‘nâng, xua hơkâ ki pơkuâ ngăn mê cho mơhúa dêi khu to\n chêng koăng.

Xuâng cho hiăng hmâ sap ing plâ rơxông mơngế, tiô kơ rêm rơnó chiâk deăng. Mê cho ki xiâm dêi pơla rơxông vâi krâ nah, [ă chal nếo nốkố. Maluâ hiăng po tung pơla rơnó ki pơrá phá dêi pó, la rêm tơdroăng ki kơ’râu mê pơrá vâ mơhno tối ‘na tơdroăng rêh ối, pêi chiâk pêi deăng rêm hâi dêi vâi krâ - nho\ng o. Ing mâu tơdroăng ki xông prôk, xông tâng, rup, chôu, trâ, ko, chối báu rêm hâi, tá troh mâu tơdroăng ki rêh ối dêi kuăn pơlê, môi tiah ai tơdroăng khíu pâ, hêng hôu pơrá châ mơhno tối tung túa kơ’râu xuâng dêi mâu tơdroăng ki hơniâp ro.

Xuâng rế rơmuăn cho vâ mơhno tối ‘na tơdroăng ki [riê hơ-ui, rế cho vâ mơhno tối ivá rơdêi dêi pơlê pơla. Jâ Y Blưn, ối a cheăm Đăk Rơ Wa, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum tối, mê cho tơtro tiô tơdroăng ai tối tiah kố:

‘’Sap ing ối tơx^n nah á hiăng hlo mâu vâi nâ, vâi xăng, mâu vâi meh xuâng. Á hâk vâ ngăn, tơná á hlo túa kơhnhon xuâng ai 3 túa kơ’râu xiâm. Mê cho xuâng dju dêi ko\ng chu [ă túa kơ’râu ki môi tiah ko\ng vâ kơ’veh. Drêng á hiăng hmâ xuâng mê á hlo mâu túa kơhnhon xuâng mê hmâ kơ’râu xuâng môi tiah dêi pó. Drêng ai mơngế ngăn, vâi kô hlê hlối, mê cho túa kơ’râu xuâng tơdroăng ki klâi’’.

Khu ki xuâng mê vâi kô xuâng tung pơla leh mơd^ng, vâi hmâ tối cho xuâng ki vâ pro t^ng, mâu túa xuâng pơrá phá dêi pó tiô kơ rêm leh mơd^ng. Pak^ng khôi túa xuâng ki tiô tơdroăng t^ng, mê ối ai xuâng hmâng to vâ, túa xuâng kố ngăn tiô kơ rêm ngế tung pơlê vâ xuâng xêh ti lâi xuân hôm.

‘Na ki xiâm ga, xuâng tiô tơná vâ, mê xuân môi tiah túa ki xuâng tro tiô rơ-rêk, túa xuâng, ga bu phá drăng tiô kơ tuăn mơno dêi ngế ki xuâng mê vâ xuâng xêh, tiô kơ kih thuât krê tơná, ngăn tiô kơ tơdroăng ki rơhêng vâ xuâng, ôh tá xê xuâng bô bối dêi pó tiah khu pú hên mê.

Tung hngêi ối dêi pôa A Bưu, Krâ pơlê, tâi tâng rơpo\ng hngêi mê pơrá ối tâ tá ngăn mâu ki kơhnhon xuâng. {ă rơpo\ng pôa xuân môi tiah mâu hdroâng kuăn ngo a Tây Nguyên, tơdroăng ki hâk git mê cho kơhnhon xuâng dêi hdroâng kuăn ngo. Kơhnhon xuâng ki le\m athế tơtro [ă 4 tơdroăng: Ko\ng xuâng thế rơmuăn, rơpâ, chôa ‘lâng, le\m tiô kơ rơ-rêk; a kơtếo, kơtê athế tơdro tơtro [ă ngiâ méa xuân athế sôk ro đi đo. Pôa A Bưu, ối a cheăm Đăk Rơ Wa, pơlê kong kơdrâm Kon Tum, kong pơlê Kon Tum ai tối tiah kố:

‘’Dế ối tơx^n nah, hlo a pơlê hmâ ai túa kơhnon xuâng mê á xuân hiăng hlê ple\ng. Chôu phut mê on veăng á hiăng xo mê cho tơdroăng ki vâ pơtối rak vế. A hâi tơdrốu [ă hâi t^ng mê, ngin krếo thế kuăn cháu vêh troh a hngêi vâ kơhnhon xuâng. Xua túa kơhnhon xuâng dêi mâu vâi hdrêng ga cho rơmuăn. Ko\ng rơmuăn, rơpâ, tơtro [ă kong ngo Tây Nguyên’’.

Hâi kố, vâi krâ - nho\ng o mâu hdroâng kuăn ngo a kong pơlê Kon Tum xuân ối rak vế rơ-rêk xuâng dêi hdroâng kuăn ngo. Ing 4 túa kơhnhon xuâng tiô túa hmâ, mâu ngế ki kơhnhon xuâng mê tung pơla xuâng hiăng ai tơdroăng ki hơ’leh, mơnhông ăm rế hía rế le\m tro tâ.

Túa kơhnhon xuâng ôh tá xê ối to tung thôn pơlê nếo, mê ing mâu túa kơhnhon xuâng tiah mê, rơmuăn, chôa ‘lâng mê hiăng châ hên ngế, ki rơhêng vâ tối mâu khu ki hriăn rơkê ‘na xuâng dêi Khu ngăn hơdruê xuâng dêi kong pơlê hiăng hriâm tâp, mơnhông, vâ pơtroh a mâu hâi mơđah, tơ’noăng tung kơpong [ă tung lâp plâi tơnêi.

VOV5

Nhat Lisa tơplôu [ă tơbleăng