Tơbleăng thế pêi kơtăn kố 2 hơnăm, troh nôkố, khu pu pái dêi tơring Ia H’Drai, kong pơlê Kon Tum hiăng châ mơdêk rế hên vâ chê 700 to. Tung mê, Ia Tơi cho cheăm ki păn hên má môi dâng 300 to. Tiô mâu rơpo\ng ki păn pú pái a cheăm kố tối, tơnêi a kố tơtro [ă tơdroăng păn pú pái kơ’nêi ăm rêi nhâ. Pú pái châ kơ’nêi ăm rêi nhâ, mơdrăn kâ cho mâu nhâ ki huăn xêh mê hơ’nêh pú pái kơhiâm, xú ho\m, kâ gá kơhiâm tâ pú pái ki kơ’nêi a tơbăng.

Ki păng ‘nâng gá ăm hlo, tâng vâ pơchông [ă mâu mơnăn  ki ê, pú pái tơ’lêi păn, re\ng ai kuăn, kâi trâng [ă pơreăng. Tơdroăng ki kal tâ nếo cho liăn ‘no vâ păn rôh a poăng iâ, la ăm hlo tơ-[rê re\ng châ xo tơvêh dêi kơxo# liăn ‘no. Ôh tá xê to tiah mê, pú pái cho kuăn kiâ ki kâ hmâng vâ, vâ tối tâi tâng mâu hlá loăng kong xuân chiâng vâ pro mơdrăn ăm pú pái kâ. Jâ Nguyễn Thị Mai, hngêi a thôn 1 hiăng hluăn ing kơtiê kơnôm ing păn pú pái, ăm ‘nâi:

Rơpo\ng hngêi á xuân mung liăn tơnêi têa 40 rơtuh liăn, rôe 26 to pú pái. Hlo xuân pơxúa, pêi cheăng kâ xuân hôm. Jâ pôa xuân pêi cheăng xêh vâ tăng kế kâ mơ’rêh dêi tơná, oh tá kro la oh tá kơtiê xếo.

Túa pêi cheăng mê ăm hlo, vâ păn pú pái kơ’nêi cha tơ-[rê tung cheăng kâ, tơdroăng xúa kih thuât [ă păn mơnăn cho kal păng ‘nâng, malối cho tơdroăng pro kơdroăng, séa ngăn, rak ngăn mâu pú pái. Drêng pro kơdroăng, ngăn tiô kô tơrêm kơpong, tơrêm hngêi, thế ngăn nhên tíu vâ pro kơdroăng ăm tơtro vâ kơdroh ki oh tá tơtro dêi hyoh kong prâi [ă pú pái. Pá ngiâ kơdroăng thế ai plông rơdâ tơ’lêi vâ rế rak ngăn khu pú pái.

Kơdroăng thế tơniăn bâ phuâng, pôi tá ai ăm tro tô trâ [ă pôi tá  kơchoh, malối thế kơpuih văng krúa le\m rêm hâi. Tơ-[rê [ă túa pêi cheăng păn pú pái kơ’nêi, ngoh Mai Văn Bình, hngêi a thôn 8, cheăm Ia Tơi, tơring Ia H’Drai tối:

Păn pú pái má môi pin thế pro kơdroăng, kơdroăng thế krúa. Pin thế pâk pơkeăng hbrâ mơdât pơreăng ăm pu pái, tâng ‘nâi tro pơreăng thế pơlât tơdrêng hlối. Kơdroăng pin thế xế puâ. Péa pái hâi ‘no  kơ’nêi pú pai lăm rêi nhâ, pơla mê pin xo pơkeăng kơdê tri trôu xôh a kơdroăng [ă pơkeăng ki pro mơgrúa krúa kơdroăng ăm krúa le\m vâ pơreăng oh tá tâ tú khu pú pái.

Pin pôi tá re\ng kơ’nêi kơxo má, kôm dâng 8 lơ 9 chô, têa ngêa hiăng x^ng tâi mê nếo kơ’nêi ah pú pái kô kơdroh ki tâ pơreăng. Kơxo# liăn pro kơdroăng păn vâ xo loăng klêi mê uâ pâ tơdế vâ pro, oh tá hlo pá klâi, xúa loăng kơlêa, pin xo loăng ki mê xuân ôh tá mơ’nhiê hên to lâi. Mâlối thế kơhnâ mơgrúa kơdroăng păn vâ mơdât pơreăng ăm pú pái, pôi tá tro pơreăng.

Ngoh Mai Văn Bình ăm ‘nâi, tung pơla păn pú pái tơdroăng rah hdrê xuân kâk. Mê rah mâu hdrê pú pái ki ‘nhông xo\n, kơ’lêi, tô kân, ôh tá kơ’rop a’nâi. Tung pơla păn pú pái hiăng vâ ai kuăn [ă pú pái kuăn kal thế kroăng phá vâ rak ngăn krâu:

Khu pú pái ki hiăng vâ ai kuăn pin thế kroăng phá. Mâu pú pái ki hiăng ai kuăn pin xuân kroăng phá vâ ăm kâ phá. Mâu kuăn pú pái ki lâi oh tá rơdêi, ngăn oh tá mo thế mơ-eăm ngăn krâu, tâng pú pái kăn ôh tá ai têa tôu ăm pú pái kuăn âu, péa pái hâi pú pái hiăng chiâng âu pin kơdroh iâ ki rak ngăn. Môi hâi ăm âu péa hdrôh. 

Nôkố, yă tê pú pái sap ing 120 troh 150 rơpâu liăng môi kilô, hdrê pú pái kơnâ dâng 160 rơpâu liăn môi kilô, păn tung pơla 10 khế hiăng chiâng tê. {ă ki tơ-[rê ‘na cheăng kâ pro pơxúa ăm kuăn pơlê, túa păn pú pái kơ’nêi nôkố dế pơtối châ tơring Ia H’Drai, kong pơlê Kon Tum po rơdâ. Ki xiâm tung hơnăm 2018 tơring kô mơdêk khu pú pái tâk troh 1 rơpâu 500 to. Túa păn kố dế kum kuăn pơlê mơdêk châ xo tơ’mot liăn, kơdroh kơtiê krá ton xo\n.

Khoa Điềm chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng