Sap ing rôh pơxiâm po ăm rôh ôm hyô troh nôkố, Khu rak ngăn Pơlê mơhno túa le\m tro [ă ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam hiăng ai hên tơdroăng ki hơ’leh tung túa pơkâ tơku\m po, tối tơbleăng tơdroăng. Mê cho tơdroăng ki ‘mot mâu kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo, mâu tíu mơhno túa le\m tro sap ing hên mâu kong pơlê ki hngế hngo, môi tiah: Hà Giang, Gia Lai, Sóc Trăng [ă hên kong pơlê ki ê ‘na pêi pro tơdroăng hiăng pro ivá le\m [ă tơdroăng ki hơ’leh tung mâu tơdroăng cheăng ôm hyô a Pơlê.

Mâu kơpong pơkâ pêt reăng tam giác mạch, reăng mâ hâi kong, lơ mơđah tơbleăng kế tơmeăm ki pro [ă ko\ng a mâu pơlê tiô khôi hmâ, xuân veăng kum pro ăm tơmối hâk vâ tơdroăng ki lăm ngăn, xah hêi, roê xo mâu kế tơmeăm dêi mâu tơmối. Rêm khế, Khu rak ngăn pơlê pơkâ mơ’no tơdroăng cheăng ki ‘mâi mơhno hên tơdroăng mơd^ng khôi vâi krâ nah dêi mâu hdroâng kuăn ngo, vâ rak vế, mơdêk [ă tí tăng ‘nâi mâu kế tơmeăm mơhno túa le\m tro, mơdêk tơdroăng ki tơru\m, tơdroăng hlê ple\ng dêi rơpó pơla mâu hdroâng kuăn ngo.

Laga, mâu tơdroăng ôm hyô, kế tơmeăm ôm hyô dêi Pơlê mơhno túa le\m tro xuân ối ai hên tơdroăng pêi pro tá hâi teăm tro. Malối cho hngêi trăng ki kum ăm tơmối ối pơtê a kong măng xuân tá hâi ai hên. Jâ Nguyễn Thị Kim An, môi ngế Việt Nam rêh ối a kong têa Ănglê, hơnăm ki lâi xuân rơtế dêi [ă rơpo\ng vêh dêi a pơlê xiâm vâ pơtê a rơnó hngíu, klêi kơ’nâi môi măng ối pơtê a Pơlê kố, tối:

‘’Pơlê mơhno túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam, rêm hơnăm á pơrá lăm prôk ngi kố, sap ing apoăng nếo pơxiâm po pơlê kố nah, á hiăng vêh ngi dêi pơlê. Tâi tâng mâu rôh hdrối nah á tá hâi koi tâm akố la lâi ôh. La klêi kơ’nâi môi măng mê á xuân ngăn hlo mâu tơdroăng pêi pro tá hâi tơtro khât.

Mâu hngêi trăng, têa ôu, phôn, internet, kên xúa, mê cho tơdroăng ki ôh tá chiâng lôi. Mê cho Việt Nam pin tá hâi ai, tiah lâi tơmối kong têa ê chiâng vâ ối pơtê akố’’.

Xuân môi tiah tơdroăng tơmiât [ă jâ Nguyễn Thị Kim An, pôa Nguyễn Đức Khoa, Thái hnê a hngêi trung Kao đăng Đại Việt, môi tung mâu tíu ki hnê hiăng châ Khu xiâm ôm hyô diâp ăm hnoăng cheăng tơku\m po tơ’noăng [ă bruô ăm chưng chih rak ngăn ôm hyô, xuân môi tiah hnoăng cheăng hnê mơhno pâ thế: pơlê mơhno túa le\m tro re\ng ‘mâi rơnêu mâu tơdroăng tá hâi pêi pro cho ‘na tíu ối, pơtê. Kal hnê, hriâm ăm dêi tơná vâi krâ nho\ng o mâu hdroâng kuăn ngo a Pơlê ‘nâi túa ki tơdah tơmối [ă kum tơmối ối pơtê a kong măng a mâu tíu pơlê pơla.

Pak^ng mê, pôa Khoa ối mơhno tơ’nôm mâu tơdroăng ki tá hâi pêi pro ‘na tơpui tối, tối tơbleăng tơdroăng ăm tơmối:

‘’Hdrối nah, á xuân hiăng hnê ăm mâu ngế ki tơpui [ă mâu tơmối ăm Pơlê mơhno túa le\m tro. La tung pơla hnê, mê kố nah á hmâng mâu [ai ki tơpui mê tá hâi tơtro. Pơlê Mơhno túa le\m tro mê troăng tơpui [ă mơdêk hnoăng cheăng dêi ngế tơpui [ă ngế ki hnê mơhno a tíu ôm hyô. Tơ’nôm [ă a rêm tíu ki lăm hyô ngăn mê ai mâu hlá mơ-éa mơđah tơbleăng hiăng ai hlâu vâ tơmối châ ‘nâi tơdroăng. Tơdroăng kal iâ mê ki kơnía kơdroh hên.

Xuân môi tiah mê, pin athế hbrâ rơnáu ăm rêm toăng rơxế kơtâu [ă on tơhrik ai môi tíu ki krâ loâ ku\n tơdjêp [ă tíu ki thâu hrik vâ vê rơxế troh tíu ki lâi tiê amê, mê gá chiâng chuât xêh’’.  

Tiô Khu xiâm ngăn ôm hyô tối, tung 10 khế apoăng hơnăm, mơngế tơmối troh a pơlê kong xiâm Hà Nội tâk lối 20 rơtuh hdroh ngế, tung mê, tơmối kong têa ê châ dâng 5 rơtuh hdroh ngế. Laga, kơxo# ngế tơmối troh a Pơlê mơhno túa le\m tro [ă ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam bu châ iâ dâng 600 rơpâu hdroh ngế. Ki xiâm mơ-eăm dêi Pơlê mơhno túa le\m tro hơnăm kố xuân bu tot dâng kơxo# bu 700 rơpâu hdroh ngế tơmối.

Pôa Trịnh Ngọc Chung, kăn pho\ pơkuâ rak ngăn Pơlê mơhno túa le\m tro [ă ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam ăm ‘nâi, ki xiâm dêi tơdroăng ki ôh tá tơdâng mê cho xua ing túa pơkâ tơku\m po dêi Pơlê mơhno túa le\m tro tá hâi tơtro, mâu ngế cheăng ối iâ. Khu rak ngăn kô pơtối po hên tơdroăng cheăng ki pêi pro tơ’lêi hlâu, po đi đo tâ, tối tơbleăng [ă pêi klêi mâu kế tơmeăm ki nếo vâ pêi pro châ tiô tơdroăng rơhêng vâ dêi mâu tơmối.

‘’ ’Na troăng hơlâ dêi ngin tung la ngiâ ah cho ai 2 tơdroăng ngin kô tơku\m hnê mơhno pêi pro chiâng khât hlối. Má môi, cho hnoăng cheăng tê mơdró, ngin kô ai mâu tíu ki ối pơtê, tơnêi tíu mơhno túa le\m tro ‘na pế pơchên hmê kơchâi, châ mơnúa ngăn mâu tơdroăng. Ngin kô pêi pro troh tơku\m po măng t^ng mơhno túa le\m tro mâu kong pơlê a Hà Nội. Ngin xuân krếo thế ‘no liăn cheăng tung tơdroăng ki ai tíu kâ koi, ối pơtê. Ki nhên gá, ngin tá hâi ai tơdroăng pêi pro ki tơniăn le\m mê. Ngin kô pêi pro tung mâu kơpong ối pơtê kong kế nhâ loăng, tiô chal lơ homestay. Má 2, ngin kô mơdêk ó hnoăng cheăng tối tơbleăng tung um tơvi, mơđah tơbleăng [ă tơru\m tơdjêp [ă mâu tíu pêi cheăng ki djâ tơmối’’.

Tơnêi tơníu, hngêi trăng a pơlê kong krâm Sơn Tây, môi tung mâu bo cheăng mot tung pơlê kong xiâm, [ă tâi tâng [ăng tơnêi dâng 1.500 ha tung mê ai tá [ăng tơnêi a têa [ă a tơnêi, châ ‘no liăn mơjiâng pro hên hngêi trăng ối tiô khôi túa dêi 54 hdroâng kuăn ngo nho\ng o, Pơlê mơhno túa le\m tro [ă ôm hyô hdroâng kuăn ngo Việt Nam ai hên ki pơxúa vâ chiâng môi tíu troh ăm mâu kơbố ki hâk vâ tí tăng ‘nâi khôi túa le\m tro roh ton nah, malối cho khôi túa le\m tro mâu hdroâng kuăn ngo kơpong kong ngo.

{ă mâu tơdroăng ki hơ’leh hiăng châ teăng mâ khu rak ngăn tơhrâ, loi tơngah Pơlê mơhno túa le\m tro [ă ôm hyô mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam re\ng ai tơdroăng ki hơ’leh kơhnâ, pêi pro châ hên tơdroăng ki loi tơngah dêi tơmối, xuân môi tiah pêi pro tro tâ hnoăng cheăng tíu tơdjêp, mơđah tơbleăng mâu kế tơmeăm ton nah dêi mâu hdroâng kuăn ngo.

Hoàng Minh-VOV4 chêh

Katarina Nga tơplôu [ă tơbleăng