Tơ̆ Tây Nguyên cheh phe ‘noh jĭ ‘long pơtăm đei ‘meh vă đak tôch kơ lơ lơ̆m pơyan tŏ. Khei ‘năr âu bơngai pơtăm cheh phe tŏk bŏk akŏm ăn tơruih ‘măng mă 2. Vă đĭ đăng hơgăt cheh phe tam mă chih iŏk tơdrong tŏ phang, mă lei ưh kơ măh đak, phang pơđang oei jing tơdrong tơtăm hơnơ̆ng đơ̆ng lơ bơngai jang chŭn mir lơ̆m rim pơyan tŏ phang. Vă tang găn tŏ sĕt hloh hiong răm yua đơ̆ng phang pơđang pơm ăn hăm pơgar cheh phe 4,5 hek tar kơdih, ƀok Lê Văn Tâm oei tơ̆ xăh Ea Kao, pơlei tơm Buôn Ma Thuột tơbăt, ƀok hlôi kơchăng tơmơ̆t jên jang, iŏk yua kơmăy kơmŏk tơruih đak ‘mơ ‘met, tơruih hơgei ăn pơgar ‘long: “Lơ̆m pơgar hnam nhôn, ĭnh hlôi pơm đei dang 3 hek tar tơruih kơtoh. Tơruih kơtoh sư lăp đei 1 pơm tơkle, 1 béc tơruih tăh lơ̆m 1 tơnơm ‘noh dă ƀiơ̆ đei tôch kơ lơ, tang găn kơ sô̆ đak tơruih păng kơ sô̆ năr jang ăn pơgar.”

Hơdai hăm cheh phe, sầu riêng kŭm kăl tôch kơ lơ. Mă lei ‘meh vă đak lơ̆m rim ‘măng tơruih đơ̆ng ‘long sầu riêng tŏ sĕt, mă lei kơ sô̆ ‘măng tơruih lơ̆m dôm pơyan tŏ ‘noh tôch kơ lơ, kơna kon pơlei jang chŭn mir hlôi hơmet ăn đak tơruih trŏ lăp, vei sơđơ̆ng ‘long chôh pơkao- kơ tĕn plei păng rong plei đei iŏk yua. Ƀok Nguyễn Minh Tâm, xăh Ea Yông, apŭng Krông Pắch, Dak Lak tơroi:  “Hrei ‘nâu tơring âu sơđơ̆ng găh đak jô̆ hloi dơnâu mong đak, hơbong thong đak. Ŭnh hnam yua đak kuay khoan, bơngai yua đak dơnâu mong đak. Dang ei tŏk bŏk kơhret đak lơ̆m dang 4-5 năr dơ̆ng ‘mơ̆i tơruih, mĭnh ‘măng thoi noh truh 30 pơnĭt đĕch mă ưh kơ tơruih lơ.”

Kiơ̆ kơ ƀok Nguyễn Công Hạnh, Phŏ Kơdră vei lăng Kŏng ti TNHH MTV vei lăng dơnâu mong đak Dak Lak, tơdra hơdrol hơyuh tŏ jô̆ păh lăp lơ̆m pơyan tŏ sơnăm ‘nâu tơ̆ tơring Tây Nguyên tŏ hloh jô̆ plăh lăp lơ sơnăm. Tơdrong ưh kơmăh đak lơ̆m jang sa ‘noh tôch kơ tih. Dang ei đak tơ̆ dôm dơnâu mong đak lơ̆m dêh char đei ƀôh tơ̆ kơ sô̆ tŏ sĕt hloh kơ sô̆ đak tŏk hmă. Kŏng ti hlôi tơlĕch trong jang kơchăng tơ jră mưh tŏ phang đei ƀôh. “Yak mơ̆t lơ̆m blŭng pơyan jang ‘noh kŏng ti hlôi athei dăr hơlen, dăr lăng đĭ đăng dôm hơnih đak vă pơyua ăn kon pơlei păng đei trong jang vă tơruih ‘mơ ‘met hloh. Hơdai hăm ‘noh kŭm athei pơjing dôm trong jang tơ jră tŏ phang tơ̆ dôm hơnih hơmơt kơ đei ƀôh tŏ phang tơ̆ hơtuch pơyan jang vă đei trong jang hơmet ăn.”

Lơ̆m dêh char Dak Lak dang ei đei 785 dơnâu mong đak, hăm akŏm hơnih dơnâu mong dang hloh 650 triệu m3 đak. Hăm tơdrong pơm hơtŏ kơ sô̆ đak âu kŭm hăm iŏk yua dôm trong jang ưh kơ đei dơnâu mong đak nhen tơplih ‘long pơ tăm, iŏk yua hơdrĕch ‘nao, đei trong tơlĕch jang rei pơtăm trŏ lăp, tơruih mơ ‘met... gô vei sơđơ̆ng kơchăng đak ăn kơ hloh 83% hơgăt ‘long pơtăm đei ‘meh vă tơruih. Ƀok Mai Trọng Dũng, Phŏ Kơdră Anih vei lăng găh Choh jang sa păng Hơtŏk tơiung tơring tơrang Dak Lak tơbăt: “Anih vei lăng găh Choh jang sa hơtŏk tơiung tơring tơrang hlôi jang hơdai athei rim tơring anih jang mong đak 1 trong kơchăng tơ̆ dôm dơnâu mong đak păng vei sơđơ̆ng tơruih kŭm nhen jing tơdrong jang tang găn tŏ phang.”

Khei ‘năr âu ki, Anih vei lăng găh Choh jang sa păng Hơtŏk tơiung tơring tơrang, dôm tơring hlôi jang tơgŭm ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char Dak Lak tơlĕch jang đei yua lơ hla ar athei đơ̆ng Trung ương păng tơring găh hơtŏk tơiung dơnâu mong đak. Hơdai hăm, tơroi tơbăt păng tơlĕch jang tơruih hơgei, ‘mơ ‘met đak đei lăng kăl; hơnơ̆ng hơlen lăng kơsô̆ đak yua đơ̆ng pơđĭ dơnâu mong đak vă đei trong tơlĕch jang tang, pơih đak trŏ lăp, đei trong tơlĕch jang pơlơh băl pơchoh đak trŏ lăp. Gơnang đơ̆ng noh, tơdrong jang anih jang kăl choh jang sa, tơring tơrang đei tơmơ̆t jên jang pơm hơmet păng ƀrư̆ ƀrư̆ ‘nao ‘lơ̆ng, pơyua ăn choh jang sa, tơdrong arih sa kon pơlei, tang găn ‘mi kial pơrăm, pơm lăp hăm tơplih tŏ ‘mi kial. Sơnăm 2024, anih jang Dak Lak tơlĕch ăn tơdrong hơgăt, dơnâu mong đak vei sơđơ̆ng tơruih kơchăng ăn hloh 84,45% hơgăt teh ‘long pơtăm đei ‘meh vă tơruih.