Tây Nguyên jĭ tơring groi kông tih să, hăm đei 5 dêh char Kon Tum, Gia Lai, Đăk Lăk, Đăk Nông, Lâm Đồng. ‘Nâu jĭ tơring arih sa kơ kon pơlei ‘noh jĭ dôm bơngai kon kông đei tơdrong oei sa ‘lơ̆ng hơiă lơ. Tây Nguyên đei tŏ ‘mi kial rơngơp, cham char bri brăh lơ, joh ayŏ ‘lơ̆ng hơiă, lơ anih gru groa, tơmam drăm so kăp gĭt đei UNESCO chih iŏk. Dôm tơdrong ‘nâu pơm đei tơmam ‘lơ̆ng, đei hơdrô̆ vă hơtŏk tơiung dôm kơ loăi um rup tơmang lăng joh ayŏ, tơpôl, cham char bri brăh, tơmang lăng hơdai lơ tơring hơiă, pơm kơjă kăp gĭt tih ăn mŭk drăm. Mă lei tơpă yan âu, tơdrong iŏk jang dôm tơmam ‘lơ̆ng, tơdrong đei yua âu oei lơ tơdrong tam mă ‘lơ̆ng păng tŏk bŏk tơjră hăm dôm tơdrong mơmat tat nhen tơdrong gơh jang lơ̆m pơgơ̆r tơmang lăng tam mă ‘lơ̆ng, tơdrong jang hơdai tơring tam mă đei yua, tơmam drăm pơyua ăn tơmang lăng oei tam mă đei lơ.

Tơ̆ hop akŏm, dôm bơngai joăt jang, dôm bơngai khoa hŏk akŏm tơroi, pơma dơnuh găh dôm tơdrong nhen tơchĕng găh hơtŏk tơiung kơjăp tơmang lăng joh ayŏ păng tơmang lăng cham char bri brăh tơring Tây Nguyên; băt hơdăh tơmam păng jang hơdai pơtrŭt roi tơƀôh vă hơtŏk tơiung tơmang lăng tơring Tây Nguyên; Tơdrong hiôk, long nol păng dôm tơdrong tơlĕch ăn lơ̆m hơtŏk tơiung kơjăp tơmang lăng, păng tơmang lăng cham char bri brăh tơring Tây Nguyên lơ̆m tơdrong hrei ‘nâu; Chă trong vă jang hơtŏk tơiung kơjăp tơmang lăng joh ayŏ, tơmang lăng cham char bri brăh tơring Tây Nguyên;.... Tang măt grŭp pơcheh đơ̆ng Đại học Tây Nguyên tơroi nơ̆r pơma dơnuh găh Hơtŏk tơiung tơmang lăng kiơ̆ lơ̆m tơpôl tơring Tây Nguyên kiơ̆ trong kơjăp, Tiến sĩ Nguyễn Thị Hải Yến tơbăt:

“Tơdrong tơlĕch ăn ‘noh jĭ pơm liơ vă tơmoi tơmang lăng truh hăm Tây Nguyên lơ hloh, păng pơm liơ vă đe sư truh tơ̆ Tây Nguyên bơih, ‘noh trŭh hăm Tây Nguyên lơ hloh dơ̆ng. Grŭp lu nhôn đei 1,2 nơ̆r apĭnh trong jang tơ̆ hơnăp kơnh nhen hơtŏk mŭk drăm ăn tơpôl tơring hăm tơmơ̆t jên jang dôm hơnih tơmang lăng tơpă, dăh mă vei lăng cham char, vei lăng kơjăp tơmam drăm, tơmơ̆t jên jang hơtŏk tơiung anih jang tơmang lăng, đei tơdrong vang jang đơ̆ng kon pơlei tơring”.

Dôm bơngai pơcheh, bơngai tơchĕng hơlen, bơngai vei lăng kŭm tơgop lơ nơ̆r, apĭnh trong jang găh tŭn pran tơroi tơbăt, hơtŏk ‘lơ̆ng đon hlôh vao đơ̆ng tơpôl kon pơlei oei găh hơtŏk tơiung kơjăp tơmang lăng joh ayŏ, tơmang lăng cham char bri brăh; jang đang trong jang tơgŭm, pơm tơdrong ‘lơ̆ng hơtŏk tơiung hơnăp jang đơ̆ng tơpôl kon pơlei lơ̆m hơtŏk tơiung tơmang lăng kơjăp tơklep hăm chĕp răk păng tơƀăk mong dôm kơjă kăp gĭt joh ayŏ kon kông, pơjing tơring tơrang 'nao; hơvơn, sơng đei lơ kon jên tơgop đơ̆ng tơpôl tơmơ̆t jên jang pơm anih jang pơyua ăn tơmang lăng;.... Tơroi găh đon tơchĕng, trong vă jang hơtŏk tơiung tơmang lăng kơjăp kơ dêh char Gia Lai tơ̆ hơnăp kơnh, ƀok Trương Hải Long- Phŏ Bí thư Anih jang Đảng dêh char, Kơdră Anih vei lăng kon pơlei dêh char tơbăt:

“Dêh char hlôi lăng băt dôm trong vă jang hơtŏk tơiung tơmang lăng truh 2030. Mă mônh ‘noh jĭ hơtŏk tơiung dôm anih jang tơmang lăng;ming man hơnih oei pơdơh tơmang lăng; pơjing dôm tơdrong jang hơtŏk tơiung tơmang lăng ‘nao, dôm hnam tơmoi ƀĭch 4 hơ nglŏng, 5 hơ nglŏng păng jang đang tơmơ̆t lơ̆m iŏk jang, iŏk yua dôm tơdrong jang hlôi đei kĭ ăn; jang hơdai tơmang lăng, pơih să tơƀơ̆p pơma dơnuh, jang hơdai; akŏm tơlĕch jang dôm tơdrong jang tơmang lăng kiơ̆ trong akŏm, pơm cham char bri brăh tơmang lăng, pơm hơyak ‘lơ̆ng ăn tơmang lăng”.

Dôm bơngai tang măt hlôi tơlĕch nơ̆r, apĭnh lơ trong jang hơdăh vă hơtŏk tơiung tơmang lăng joh ayŏ păng tơmang lăng cham char bri brăh tơring Tây Nguyên, lơ̆m noh: jang đang dôm trong jang tơgŭm pơm tơdrong ‘lơ̆ng ăn hơtŏk tơiung tơmang lăng, nhen tơgŭm jên, thuê̆, teh, asong tŏk iŏk jên đơ̆ng anih mong jên, ƀao hiêm, tơmơ̆t jên jang teh đak, hơp tak xăh, jang hơdai mŭk drăm, jang hơdai tơpôl. Hơvơn, sơng đei lơ jên tơgop đơ̆ng tơpôl tơmơ̆t jên jang hơtŏk tơiung anih jang tơmam drăm, ki thuơ̆t tơmang lăng nhen hơnih ƀĭch pơdơh ngôi, anih ngôi pơ chơt, trong nơnăm, kơtơ̆ng ang pơma dơnuh, vei sơđơ̆ng, jang pơgang. Kŭm hăm ‘noh, tơring kăl kơtŭn pran pơtho pơhrăm hơtŏk ‘lơ̆ng bơngai jang tơmang lăng, mă loi ‘noh jĭ bơngai jang kơtă anih, bơngai jang đơ̆ng kon pơlei dôm hơdrĕch kon kông, bơngai jang kơtă ‘noh jĭ kon pơlei lơ̆m tơring vang jang tơ̆ dôm hơnih mơdro sa pơvih pơvăn, tơmang lăng.