Mŏ Ksor H’Pep, 32 sơnăm, tơ̆ plei Blôm, xăh Kim Tân, apŭng Ia Pa jĭ 1 lơ̆m dôm unh hnam tôch pơmat tat. Klo năm jang xa tơ̆ hơtăih, mŏ H’Pep kŭm hăm 3 ‘nu kon oei ‘lơ̆p hơnơ̆ng chă xa rim năr. Lơ̆m noh, kon drŏ kăn kơdră mŏ jĭ Down. Sơnăm 2022, unh hnam mŏ đei khul kơdră tơring tơgŭm 1 pôm rơmo yŏng vă rong. Truh dang ei rơmo yŏng su đei 1 pôm kon bơih, mŏ H’Pep năng ‘nŏh jĭ tơdrong tôch hơiă kơ kơdih kâu adrin jang tŏk klăih đơ̆ng tơnuh.

Mŏ Ksor H’Pep tơroi: “Unh hnam nhôn jĭ unh hnam tơnuh kơna đei khul kơdră pơgơ̆r tơgŭm ăn rơmo yŏng vă rong, mă đơ̆ng tơdrong arih xa unh hnam nhôn oei tôch pơmat tat ră mă lei oei adrin vei rong vă rơmo yŏng jăh su kon. Đei tơdrong tơgŭm thoi noh kŭm pơlung ăn nhôn adrin jang tŏk, đei dơ̆ng kon jên vă rong kon hơ ‘lơ̆p”.

Ƀok Ksor Bluynh, ƀok pơgơ̆r plei Blôm, ăn tơbăt, pơlei đei 517 unh hnam hăm vă jê̆ 3.000 ‘nu bơngai. Đơ̆ng 2021 - 2024, gơnơm đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng Tơdrong jang tơm kơ teh đak, 31 unh hnam lơ̆m pơlei đei tơgŭm ăn rơmo yŏng. Ƀok Ksor Bluynh jur pơtho ăn dôm unh hnam tơnuh, vă jê̆ tơnuh trong vei rong rơmo păng pơma hơdăh tơdrong kăl đơ̆ng tơjur tơnuh hin hăm mih ma duch nă lơ̆m pơlei. Đơ̆ng rŏng 3 sơnăm, dang ei kơsô̆ unh hnam tơnuh păng vă jê̆ tơnuh lơ̆m pơlei đơ̆ng 30 unh hnam jur pă 1 puăt.

“Khei ‘năr tơjê̆ âu đei tơdrong tơgŭm đơ̆ng khul kơdră tơring, mă hơdăh jĭ tơdrong tơgŭm ăn dôm unh hnam tơnuh, vă jê̆ tơnuh. Kon pơlei đei tơgŭm ăn rơmo yŏng. Đơ̆ng rong rơmo kon pơlei gơ̆h đei tơdrong ‘lơ̆ng vă jang mŭk drăm unh hnam, adrin vei rong rơmo, dar dĕh vă tưk tơiung mŭk drăm, truh dang ei đei dơ̆ng lơ unh hnam tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin”.

‘Nhŏng Siu Thức, 36 sơnăm, tơ̆ Plei Du, xăh Chư Răng, apŭng Ia Pa jĭ unh hnam tơnuh ‘năi, ưh đei teh choh jang xa, prăt sơnăm chă jang ăn kơ đe đĕch. Ƀât blŭng sơnăm 2024, unh hnam ‘nhŏng đei tơgŭm ăn 1 pôm rơmo yŏng. ‘Nhŏng Siu Thức tơroi, dôm sơnăm âu kơ, unh hnam hơnơ̆ng ưh kơmăh, kơƀăh kơƀôch, tơdrong arih xa tôch pơmat tat. Kơna mưh iŏk đei rơmo yŏng, ‘nhŏng păng hnam tơnŏ tôch hơiă yoa ‘nâu jĭ tơmam hơpăh tôch tih vă unh hnam gơ̆h jang xa, dar dĕh tŏk klăih đơ̆ng pơmat tat.

“Inh ƀôh tôch hơiă yoa đei teh đak tơgŭm ăn dôm unh hnam tơnuh, nhôn đei tơgŭm rơmo yŏng, man hnam kơna bơnê dêh. Tơdrong ‘nâu pơlung ăn unh hnam adrin jang xa, pơm thoi yơ vă tơdrong arih xa kơ unh hnam gơ̆h sơđơ̆ng ƀiơ̆ pơting hăm adrol ki”.

Ƀok Nguyễn Hữu Thành, Kơdră vei lăng kon pơlei xăh Chư Răng tơroi, xăh đei 2 pơlei kon kông pơmat tat. Gơnơm dôm tơdrong tơgŭm, xăh hlôi jang ‘lơ̆ng tơdrong tơjur tơnuh hin, kơsô̆ unh hnam tơnuh jur đơ̆ng hlŏh 20% (sơnăm 2021) pă hơla kơ 13% kơplăh dang ei: “Khei ‘năr tơjê̆ âu 3 Tơdrong jang tơm kơ teh đak đei yoa tôch ‘lơ̆ng, ‘ngoăih kơ pơjing hiôk hian man anih jang pơm trong, kăl hlŏh jĭ đei lơ tơdrong tơgŭm, chă tơdrong jang ăn kon pơlei, pơjing tơdrong jang xa, arih xa, tơgŭm bơ̆n kon yŏng. Vă sek tơlang ‘lơ̆ng tơdrong pơngot rơvĕt, tơjur tơnuh hin ‘nŏh jĭ athei đon adrin đơ̆ng mih ma duch nă, kon pơlei hai, athei adrin jang tŏk kơdih, lei mă gơ̆h klăih đơ̆ng tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng”.  

Đơ̆ng sơnăm 2022 truh dang ei, apŭng Ia Pa tơlĕch lơ tơdrong jang găh Tơdrong jang tơm kơ teh đak tơjur tơnuh hin kơjăp ‘lơ̆ng, tơgŭm găh tơdrong jang păng tơdrong arih xa, hăm kơsô̆ jên truh 9,4 ti. Tơdrong pơngơ̆t đơ̆ng teh đak kŭm hăm tơdrong adrin đơ̆ng kon pơlei hlôi păng tŏk bŏk hơnhăk ba lơ tơdrong ‘lơ̆ng.

Ƀok Ksor Suy, Phŏ Kơdră vei lăng kon pơlei apŭng Ia Pa, ăn tơbăt: “Apŭng Ia Pa jĭ 1 apŭng choh jang chŭn mir, Anih vei lăng kon pơlei apŭng ‘moi kiơ̆ tơdrong tơ̆ yăn âu kơ tơring vă rơih dôm trong jang xa, rong kon tơrong lăp hăm tơdrong juăt đơ̆ng kon pơlei vă đei tơdrong arih xa sơđơ̆ng, tŏk klăih đơ̆ng tơnuh hin kơjăp. Kiơ̆ đơ̆ng hơlen năng tơdrong ‘mĕh vă tơ̆ yăn âu adrol kơ ƀơk ăn kon pơlei, anih jang kơpal kŭm pơgơ̆r ƀet pơgang tang găn jĭ, ƀet tôm vắc xin bơih, vă pơm ‘lơ̆ng ăn tơdrong vei rong kơ rim unh hnam”.