VOV4.Bahnar - Lơ̆m akŏm pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, tơ drong pơ gơ̆r pơm tơ lĕch, jang hơ dai pơm tơ lĕch, tĕch tơ mam, pơm tơ drong jang sa, hơ tŏk klơ iŏk yua ăn kon pơ lei đei tơ drong ‘lơ̆ng tôch kơ gĭt kăl. Tơ̆ xăh hơ tăih hơ tŏ Đạ K’Nàng, apŭng Đam Rông, dêh char Lâm Đồng, kon pơ lei kon kông hlôi jang hơ dai hăm Hơp tak xăh Laba Banana pơ tăm prit ‘lơ̆ng Laba tôch kơ đei iŏk yua. ‘Nâu kŭm jing tơ mam OCOP 4 hơ nglŏng, đei tĕch tơ lĕch tơ̆ dôm anih tĕch mơ dro dôm teh đak Đông Nam Á, Trung Quốc, Nhật Bản, Mi păng dôm teh đak Trung Đông.

Mŏ Ka Huệ (bơ ngai K’Ho) oei tơ̆ plei Bun, xăh Đạ Knàng, apŭng Đam Rông, (dêh char Lâm Đồng) jĭ bơ ngai jang kơ Hơp tak xăh Laba Banana Đạ Knàng. Tơ drong jang rim năr đơ̆ng mŏ ‘noh jĭ ôp prit, kŏng kĭ prit păng tăh hơ met. Tơ drong jang hơ iơch mă lei iŏk yua sơ đơ̆ng rim khei hloh 7 triệu hlak jên. Mŏ Ka Huệ tơ roi:       

“Iŏk đơ̆ng jang tơ̆ Hơp tak xăh Laba ‘noh iŏk yua tôch kơ sơ đơ̆ng. Sơ̆, ƀơ̆t tam mă mơ̆t jang tơ̆ hơp tak xăh ‘noh tôch kơ lơ bơ ngai tơ̆ âu hơ nơ̆ng năm tŏk iŏk cheh phe kơ sĕ, năm tŏk iŏk jên chĕh lơ tơ̆ ‘ngoăih. Iŏk đơ̆ng đei hơp tak xăh ‘noh tơ drong ‘noh đĭ pă gan đei bơ̆ih, bơ ngai jang đei kla jên khei rim khei kơ na tơ drong arih sa sơ đơ̆ng ƀiơ̆. Tơ̆ âu đei lơ kon pơ lei tơ̆ tơ ring Pang Bah păng Pang Dung vang jang pơ tăm prit hăm hơp tak xăh. Yua kơ rim khei hơp tak xăh ăn bơ ngai năm kăt păng chơ iŏk răt prĭt đơ̆ng kon pơ lei păng jên đei kla tơ păt. Jang cheh phe rim sơ năm lăp đei iŏk 1 ‘măng, oei pơ tăm prit ‘noh đei iŏk yua hơ nơ̆ng rim khei.”

            Tơ̆ plei Pang Bah, xăh Đạ Knàng, prit Laba đei pơ tăm glơch glach tơ̆ dôm jih groi. Ŭnh hnam mŏ Đặng Thị Phương (bơ ngai Dao) đơ̆ng Lạng Sơn mơ̆t tơ̆ âu đơ̆ng sơ năm 1995, lăp pơ tăm ƀum hơ ƀo păng cheh phe, tơ drong arih sa tơ ƀơ̆p lơ mơ mat tat. Mă lei 2 sơ năm kơ âu, ŭnh hnam mŏ hlôi jang hơ dai hăm Hơp tak xăh Laba Banana Đạ Knàng vă pơ tăm hloh 1 hek tar prit ‘lơ̆ng Laba, kơ na tơ drong arih sa ƀrư̆ ƀrư̆ sơ đơ̆ng păng hơ tŏk tơ iung. Mŏ Đặng Thị Phương pơ ma tơ blang:

“Ƀôh hơp tak xăh jang kŭm tih, iŏk yua kŭm sơ đơ̆ng. Hơp tak xăh tơ mơ̆t jên jang ăn 50% jên hơ drĕch. Ŭnh hnam nhôn dang ei pơ tăm hloh 1hek tar. Hơ drol sơ̆ ‘long cheh phe ‘noh rim sơ năm lăp phĕ tĕch 1 ‘măng; đơ̆ng rŏng kơ jô̆ đĭ jên jang, phŏng păng kŏng jang ‘noh kŭm ưh pă đei dôm yơ. Mă lei iŏk đơ̆ng pơ tăm prit ‘noh kơ đeh năr, rim khei đei iŏk yua đơ̆ng prit. ‘Long hơ yơ chôh hơ drol ‘noh iŏk  hơ drol, iŏk đei prăt sơ năm. Ĭnh ƀôh iŏk yua sơ đơ̆ng ƀiơ̆ kơ rim ‘long nai.”

Mŏ Đặng Thị Phương đei hloh 1hek tar prit jang hơ dai hăm hơp tak xăh

Ƀok Nguyễn Huy Phương – Kơ dră vei lăng Hơp tak xăh Laba Banana Đạ K’Nàng tơ băt: Hrei ‘nâu, Hơp tak xăh tŏk bŏk jang hơ dai hăm vă jê̆ 100 ŭnh hnam kon pơm lei vă pơ tăm hloh 300 hek tar prit Laba, lơ̆m noh, hloh 1 puăt ‘noh jĭ bơ ngai kon kông. Vă kon pơ lei tơ klep hăm ‘long prit, Hơp tak xăh đei pơm hla ar kơ jăp, tơ mơ̆t jên jang 50% jên ‘long hơ drĕch păng phŏng, tơ gŭm ki thuơ̆t. Hơ dai hăm ‘noh, Hơp tak xăh kŭm pơ kăp răt iŏk tơ̆ pơ gar hăm kơ jă sơ đơ̆ng 5.500 hlak jên 1 kĭ plei hơ drih lơ̆m 5 sơ năm. Bơ ngai jang kơ Hơp tak xăh năm tơ̆ pơ gar kăt iŏk, kon pơ lei lăp jô̆ kơ sô̆ trăp păng iŏk jên.

“Hăm dôm ŭnh hnam jang hơ dai hăm Hơp tak xăh ‘noh đei tơ mơ̆t jên  50% jên phŏng păng ‘long hơ drĕch. Găh ki thuơ̆t ‘noh đei bơ ngai năm truh tơ̆ rim ŭnh hnam vă pơ tho ăn kon pơ lei pơ tăm iŏk đei hơ găt ‘lơ̆ng tĕch tơ̆ teh đak đe. Kon pơ lei ƀôh iŏk yua đei lơi ƀiơ̆ kơ ‘long cheh phe, ‘noh kon pơ lei năm tơ̆ Hơp tak xăh kĭ pơ kăp hla ar, ŭnh hnam ‘noh 2,3 sao, 5 sao, 1 hek tar, 2 hek tar... Tơ drong jang đơ̆ng Hơp tak xăh dang ei tŏk bŏk ‘meh pơ̆ih să thim 1 rơ bâu, 2 rơ bâu hek tar dơ̆ng”.

Bơ̆ jang tơ̆ hơ nih tăh hơ met kơ hơp tak xăh, mơ̆ Ka Huệ đei iŏk yua sơ đơ̆ng hloh 7 triệu hlak jên

Yă Mbon K’Thơm, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Đạ K’nàng, apŭng Đam Rông, dêh char Lâm Đồng tơ băt, sơ̆ kon pơ lei lơ̆m tơ ring găh lơ pơ tăm cheh phe păng dôm kơ loăi ‘nhot, pơ kao, iŏk yua ưh kơ sơ đơ̆ng. Iŏk đơ̆ng đei Hơp tak xăh Laba Banana Đạ K’Nàng, kon pơ lei hlôi jang hơ dai pơ tăm prit Laba tĕch tơ̆ teh đak đe păng jang kŏng nhân tơ̆ anih tăh hơ met kơ na iŏk yua sơ đơ̆ng ƀiơ̆. Tơ drong jang ‘nâu tôch kơ ‘lơ̆ng lơ̆m tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao tơ̆ tơ ring. Kiơ̆ đơ̆ng tơ drong jang hơ dai pơm tơ lĕch hlôi tơ gop hơ tŏk iŏk yua ăn kon pơ lei. Mă loi ‘noh jĭ prit Laba kơ hơp tak xăh Laba Banana Đạ K’Nàng hlôi đei drơ̆ng ăn tơ mam OCOP 4 hơ nglŏng kơ dêh char, kŭm jing tơ drong chhôk hơ iă hăm xăh Đạ K’nàng, apŭng Đam Rông. Yă Mbon K’Thơm, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Đạ K’nàng pơ ma hơ dăh:

“Hơp tak xăh Prit Laba Đạ K’nàng pơm đei tơ mam oei lơ̆m trong pơ proh jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao kơ tơ ring, vă khan ‘noh jĭ yak truh pơm đei tơ mam kơ jăp ‘lơ̆ng, 1 xăh 1 tơ mam OCOP. Păng tơ mam đơ̆ng hơp tak xăh hlôi iŏk đei hla ar pơ kăp OCOP 4 hơ nglŏng kơ dêh char. ‘Nâu jĭ tơ drong chơt hơ iă ưh khan lăp ăn hơ drô̆ hơp tak xăh đĕch mă oei jing tơ drong chơt hơ iă ăn kơ tơ ring. Yua kơ tơ mam đơ̆ng hơp tak xăh jang đei kơ jăp tơ̆ tơ ring. Đĭ đăng dôm tơ drong ‘noh jĭ tơ drong hơ drin atŭm đơ̆ng hơp tak xăh kŭm nhen khŭl kơ dră tơ ring”.

VOV Tây Nguyên /Quốc Học – Ka Yến/Thuem tơ blơ̆