VOV4.Bahnar -Jang kiơ̆ tơ drong jang tơm teh đak pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, lơ pơ lei, xăh tơ̆ tơ ring Tây Nguyên hlôi tơ plih ‘lơ̆ng hơ iă hơ dăh. Tơ drong arih sa tơ mam drăm, jơ hngơ̆m đon kơ kon pơ lei đei hơ tŏk ‘lơ̆ng lơ̆ng. Hăm xăh Cư Suê, apŭng Cư Mgar, dêh char Dak Lak ‘noh tơ plih ‘lơ̆ng hơ iă ‘noh jĭ ŭnh điên, trong nơ năm, hnam pơ gang hlôi đei truh tơ̆ pơ lei pơ la. Kon pơ lei rim pơ lei lơ̆m xăh 1 jơ hngơ̆m đon tŭn pran jang sa, hơ drin yak hloh pơm pơ drŏng.

Cham char rơ goh ‘lơ̆ng, hnam oei kơ jăp, kon pơ lei chhôk hơ iă, ‘noh jĭ tơ drong bu bu kŭm lăng ƀôh rơ đăh ƀơ̆t yak năm tơ̆ dôm jăl trong man jơ̆p plei Sút Hluốt, xăh Cư Suê, apŭng Cư Mgar, dêh char Dak Lak. Yă H Đàn Niê, Kơ dră pơ gơ̆r pơ lei plei Sút Hluốt chhôk ‘nă, đơ̆ng 1 pơ lei dơ nuh hin, so sĕch, gơ nang đơ̆ng tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, Sút Hluốt hlôi tơ plih ‘lơ̆ng. Trong nơ năm hiôk, tơ mam drăm đơ̆ng choh jang sa chơ chuĕn hiôk hian, tơ drong arih sa kơ kon pơ lei đei hơ tŏk ‘lơ̆ng. Kŭm hăm ‘noh tơ drong hiôk hŏk pơ hrăm, hơ tŏk ‘lơ̆ng hlôh vao kŭm đei pơ̆ih ăn:

“Iŏk đơ̆ng jang kiơ̆ tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao, pơ lei pơ la nhôn hlôi lơ tơ plih pha pơ têng hăm hơ drol sơ̆. Kon pơ lei đei hlôh vao ƀiơ̆ lơ̆m tơ gŭm băl hơ tŏk tơ iung mŭk drăm, vei rong kon tơ rong, pơ tăm ‘long, pơm tơ lĕch cheh phe kiơ̆ ki thuơ̆t ‘nao. Tơ drong pơ tho pơ hrăm kŭm đei bơ ngơ̆t truh, ưh pă đei tơ drong hơ ioh hŭt hŏk, đe oh adoi hŏk pơ hrăm tŏk truh jăl đăi hŏk, kao đăng, hŏk phô thŏng kiơ̆ ƀlep sơ năm hơ găt. Tơ drong pơ dong ƀŭ kơ nê̆ hơ kâu, et pơ kong kŭm đei jang kiơ̆ tŏ sĕt năr, ưh kơ pơ gơ̆r pơ dong ƀŭ pơ dui đunh năr pơm ăn hoach jơ năr, pơm glăi tơ drong hơ găt tang găn jĭ, ƀơm ưh kơ ‘lơ̆ng truh tơ drong sơ đơ̆ng pơ lei pơ la.

Lei lăi nhen plei Sút Hluôt, pơ đĭ 10 thôn, pơ lei kơ xăh Cư Suê kŭm tơ plih ‘lơ̆ng hơ iă đơ̆ng pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Trong nơ năm kơ jăp ‘lơ̆ng păng ŭnh điên hlôi chô̆ jơ̆p lơ̆m xăh, tơ gŭm kon pơ lei đei tơ drong hiôk tŭn pran jang sa, joh ayŏ, pơ gang, pơ tho pơ hrăm đei bơ ngơ̆t truh tơ mơ̆t jên jang, tơ gŭm kon pơ lei hơ tŏk ‘lơ̆ng tơ drong arih sa rim tơ drong. Kơ sô̆ ŭnh hnam đei yua đak rơ goh đei hloh 88%, kơ sô̆ ŭnh hnam yua ŭnh điên sơ đơ̆ng, hơ nơ̆ng đei vă jê̆ 100%…Ƀok Y Hoa Niê, bơ ngai đei đe lui yom kơ plei Sút Mđưng, xăh Cư Suê tơ roi:

“Pơ têng hăm hơ drol sơ̆ ‘noh kon pơ lei hlôi đei đon băt kơ dih păng hlôh vao lơ hloh, đei tơ drong tơ plih lơ̆m kơ plăh pơm tơ lĕch, jang chŭn mir, gơ nang đơ̆ng noh hơ tŏk ‘lơ̆ng iŏk yua ‘lơ̆ng hloh ƀiơ̆. Kon pơ lei pơ nam jang sa, pơm kiơ̆ ƀlep dôm trong jang tơ gŭm đơ̆ng teh đak, pơ jing pơ lei pơ la roi ‘năr roi hơ tŏk tơ iung, ưh kơ lê̆ dôm tơ drong nhen hơ drol sơ̆ ‘noh hơ nơ̆ng et sa, et tơ drô hơ lăk, ưh kơ chu jang. Hrei ‘nâu pơ lei pơ la đei lơ tơ plih ‘nao.”

Drŏ kăn xăh Cư Suê vei lăng dôm trong pơ kao

Ƀok Đặng Văn Hoan, Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Cư Suê, apŭng Cư Mgar tơ băt, đơ̆ng hơ tuch sơ năm 2018, xăh Cư Suê hlôi jang đang tơ ring tơ rang ‘nao. Truh dang ei, Cư Suê hơ nơ̆ng hơ drin hơ tŏk ‘lơ̆ng dôm tơ drong hơ găt păng yak truh pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao ‘lơ̆ng rŏ. Sơ năm  2021 âu, iŏk yua jô̆ păh lăp kơ̆l bơ ngai kơ xăh đei 52 triệu hlak jên, tŏk 18 triệu hlak jên pơ têng hăm sơ năm 2019, kơ sô̆ ŭnh hnam dơ nuh hin ‘noh bơ ngai kon kông kơ apŭng hlôi tơ jur lơ, dang ei lăp oei pă 3%, kơ sô̆ ŭnh hnam đei ƀôh roi ‘năr roi tŏk. Tơ̆ hơ năp kơnh, Anih jang Đảng, anih vei lăng kon pơ lei xăh hơ nơ̆ng hơ len lăng hơ dăh “ hơ tŏk tơ iung vă sơ đơ̆ng” yua thoi noh lơ̆m dôm tơ drong tơ chơ̆t tơ lĕch ăn tôch kơ bơ ngơ̆t truh hơ tŏk tơ iung mŭk drăm. Ƀok Đặng Văn Hoan tơ băt dơ̆ng:

“ Krao hơ vơn kon pơ lei athei tơ plih ming ‘long pơ tăm, pơ jing rim tơ drong jang mŭk drăm tơ pôl nhen rim hơp tak xăh choh jang sa pơ vih pơ văn vă pơm liơ răt iŏk pơm tơ lĕch dôm tơ mam đei đơ̆ng tơ ring. Hơ nơ̆ng pơ jing dơ̆ng 1 hơp tak xăh cheh phe kơ jăp tơ̆ tơ ring vă sơng đei kon pơ lei kon kông vang jang lơ̆m hơp tak xăh vă pơm liơ hơ tŏk kơ jă kŭm nhen tơ mam drăm ‘lơ̆ng. Mă 2 ‘noh pơ jing tơ mang lăng tơ pôl vă găh tơ drong dơ nuh hin hơ lơ̆k dơ̆ng păng pơ jing xăh jang tŏk găh tơ drong mŭk drăm.”

 Hăm dôm jơ nei hlôi iŏk đei, kŭm hăm tơ drong hơ drin vei lăng đơ̆ng khŭl kơ dră tơ ring păng đon băt yak tŏk, lui ngeh akhan tơ drong arih sa kơ kon pơ lei Ê Đê tơ̆ xăh Cư Suê, apŭng Cư Mgar, roi ‘năr roi tŏk ‘lơ̆ng.

Trong mơ̆t tơ̆ xăh tơ ring tơ rang ‘nao Cư Suê, apŭng Cư Mgar, dêh char Dak Lak

Tơ drong tôch kơ chhôk hơ iă ‘noh jĭ vă đĭ đăng kon pơ lei tơ̆ apŭng Cư M’Gar hlôi hlôh vao đei hơ năp jang tơm kơ na hơ drin vang jang tơ gop năr, tơ gop tơ mam lơ̆m pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Trong nơ năm lơ̆m apŭng vei sơ đơ̆ng tơ ƀưh truh rim xăh, hloh 95% trong apŭng hlôi đei man ‘lơ̆ng. Lơ̆m dôm sơ năm âu ki, akŏp jên tơ mơ̆t jang kơ tă ăn Tơ drong jang pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao lơ̆m apŭng đei hloh 1.000 ti hlak jên. Lơ̆m noh, hơ vơn kon pơ lei vang tơ gop vă jê̆ 56 ti hlak jên păng hloh 22.000 năr jang.

Jăl jang 2021 - 2025, apŭng Cư M’gar, dêh char Dak Lak hơ nơ̆ng hơ tŏk ‘lơ̆ng dôm tơ drong hơ găt hlôi jang đei, hơ tŏk tơ iung găh tơ drong ‘lơ̆ng dôm tơ drong hơ găt kiơ̆ trong pran kơ apŭng ‘noh joh ayŏ, tơ mang lăng. Hơ dai hăm ‘noh, akŏm tơ mơ̆t jên jang pơm anih jang kăl hrơ̆ch 1 ‘măng, vei lăng sơ đơ̆ng tơ drong arih sa tơ pôl, cham char tơ ring tơ rang. Hơ drin iŏk yua jô̆ păh lăp kơ̆l bơ ngai rim sơ năm adoi tŏk, kơ sô̆ ŭnh hnam dơ nuh hin oei hơ la kơ 5%; hơ drin jang đei “ Apŭng tơ ring tơ rang ‘nao”.           

Hương Lý: Chih

Thuem: Tơ blơ̆