VOV4.Bahnar - Sơ năm 2021, apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai đei dơ̆ng 10 pơ lei tơ ring tơ rang ‘nao. ‘Nâu kŭm jing apŭng yak hơ drol lơ̆m pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao kơ dêh char Gia Lai. Tơ drong pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao hlôi tơ gŭm tơ ring kon pơ lei kon kông tơ̆ apŭng Ia Grai roi ‘năr roi ‘lơ̆ng, hơ dai hăm bơ ngai kŭm ƀrư̆ ƀrư̆ tơ plih lơ trong oei sa, tơ drong arih sa roi ‘năr roi hơ tŏk ‘lơ̆ng.

Dôm năr hơ tuch sơ năm 2021, ŭnh hnam Ksor Plinh oei tơ̆ plei Doch Ia Krot, xăh Ia Krái, apŭng Ia Grai hăt hot phĕ pơ đĭ 2 hek tar cheh phe. Mŏ Plinh tơ băt, đĭ 2 sơ năm kơ âu, ŭnh hnam sư vang jang hơp tak xăh, jang hơ dai hăm anih jang mơ dro sa pơ tăm cheh phe kiơ̆ hơ găt ‘lơ̆ng 4C. Thoi noh, klo kăn măr sư đei đei vang pơ hrăm găh pơm tơ lĕch cheh phe kơ jăp, vei sơ đơ̆ng ‘lơ̆ng, ưh kơ yua pơ gang pơ lôch ‘nhĕt, phĕ cheh phe đum hloh 80%. Tơ drong pơm tơ lĕch cheh phe sơ đơ̆ng ‘lơ̆ng gô tơ gŭm sư păng ŭnh hnam sư vei sơ đơ̆ng jơ hngơ̆m pran ƀiơ̆. ‘Ngoăih kơ ‘noh, iŏk yua pơ gar ‘long kŭm sơ đơ̆ng, kơ jă tĕch cheh phe măk ƀiơ̆ hloh 400 hlak jên 1 kĭ.

            Ưh khan lăp tơ plih lơ̆m pơm tơ lĕch cheh phe, hrei ‘nâu, ŭnh hnam mŏ Plinh hlôi tơ plih lơ lơ̆m tơ drong arih sa rim năr . Sơ năm 2021 âu ki, ŭnh hnam mŏ Plinh pơm hnam chă pơ yơ̆ng hơ drô̆ tơ̆ mum pơ gar, pôk rĭ hơ drong rơ mo đơ̆ng tơ̆ hơ năp hnam pơm tơ̆ găh rŏng, hơ tăih kơ hnam oei dang 50 mét. Mŏ Plinh tơ băt, tơ drong ‘nâu ‘noh vă cham char arih kơ ŭnh hnam đei vei sơ đơ̆ng, kueng ƀôt kŭm rơ goh ‘lơ̆ng ƀiơ̆:

“Hơ drol sơ̆ ĭnh đa pruih pơ gang ‘nhĕt, dang ei chĕp ‘nhik seh ‘nhĕt, kăt ‘nhĕt, kruh ‘mê̆ tơ̆ tơm vă xăy ăn kơ ‘long. Pruih pơ gang kŭm nơ̆r pơ tho, phĕ ƀơ̆t tơm đum, kơ jă sơ đơ̆ng, dă ƀiơ̆ kơ glăh hret ƀiơ̆. Tơ ring tơ rang dang ei ‘lơ̆ng bơ̆ih, đei trong man ‘yâu, đei trong pơ kao ‘lơ̆ng, đei hơ drong rong hơ drô̆, hnam hơ yơ kŭm đei hnam chă pơ yơ̆ng kơ dih bơ̆ih.”

Plei Doch Ia Krot, xăh Ia Krái, apŭng Ia Grai đei hloh 50% kơ sô̆ kon pơ lei ‘noh bơ ngai Jarai. Sơ năm 2021, pơ lei đei rơ̆ih ‘noh 1 lơ̆m 2 pơ lei kon kông jang pơ long găh pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao. Mă lei, yă Ksor Nuch- bơ ngai pơ gơ̆r pơ lei tơ băt: hăm tơ drong joăt jang sa, oei sa kơ bơ ngai Jarai, ‘noh dôm tơ drong hơ găt găh cham char ( hnam chă pơ yơ̆ng, đak rơ goh) păng kơ sô̆ vang răt ƀao hiêm pơ gang ‘noh dôm tơ drong hơ găt hơ nat jang kiơ̆ hloh.

Băt hơ dăh tơ drong ‘nâu, iŏk đơ̆ng blŭng sơ năm, Khŭl vei lăng kon pơ lei plei Doch Ia Krót jang hơ dai hăm kră pơ lei, bơ ngai đei đe lui yom păng khŭl drŏ kăn năm tơ̆ rim hnam tơ roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei. Truh khei 11/2021, pơ đĭ kon pơ lei hlôi răt kơ dih ƀao hiêm pơ gang, vă đĭ đăng dôm ŭnh hnam tă kơ pơm hnam chă pơ yơ̆ng ‘lơ̆ng ngăl, vei sơ đơ̆ng tơ drong hơ găt cham char. Lơ̆m pơ lei, lơ trong nơ năm pơ kao đei khŭl hơ druh tơ dăm, khŭl drŏ kăn vei lăng, tơ gop tơ gŭm pơ lei roi ‘lơ̆ng hơ iă. Yă Ksor Nuch- bơ ngai pơ gơ̆r pơ lei tơ băt, hơ tuch sơ năm 2021, plei Doch Ia Krot hlôi tơm jang đang tơ ring tơ rang ‘nao.

“Nhôn jang kiơ̆ tơ drong pơ gơ̆r đơ̆ng xăh, năm tơ roi tơ băt, krao hơ vơn kon pơ lei, ‘meh kon pơ lei hơ drin jang sa, hŏk pơ hrăm trong jang đơ̆ng bơ ngai âu bơ ngai to. Nhôn tơ roi tơ băt vă kon pơ lei tơ plih trong arih sa, nhen lơ̆m hnam athei hơ met mă ‘yâu, rơ goh, athei đei the ƀao hiêm vă năm tơ̆ hnam pơ gang ƀơ̆t chă jĭ pơ lŏ, ưh kơ gơh hơ chăng kư̆ kă kon tơ rong, athei đei hơ drong rong hơ drô̆, ưh kơ chô̆ kơ pô rơ mo tơ̆ hơ năp hnam dơ̆ng bơ̆ih. Kon pơ lei ƀrư̆ ƀrư̆ kŭm hlôh, băt trong jang sa vă sơ đơ̆ng tơ drong arih sa, ưh pă răp gô lơ̆m teh đak nhen hơ drol dơ̆ng bơ̆ih. Nhôn kŭm ƀôh tôch kơ chhôk hơ iă.’

Kră pơ lei Ksor Bhơih tơ băt, gơ nang đơ̆ng tơ goăt pôm ƀơ̆r đon pơ jing tơ ring tơ rang ‘nao, mă tơ drong arih sa kơ kon pơ lei hlôi đei tơ plih tôch kơ lơ:

“Sơ̆ kon pơ lei mơ mat tat dêh, ưh kơ băt kiơ hloi. Nhôn athei năm truh tơ̆ hnam tơ roi tơ băt, krao hơ vơn vă kon pơ lei hlôh ƀiơ̆. Kon pơ lei kŭm chhôk hơ iă mơ̆ng kiơ̆, hơ drin jang sa, vei rơ goh hnam oei, kueng ƀôt. Kon pơ lei đei băt kơ dih, chă răt kơ dih the ƀao hiêm, băt năm tơ̆ hnam pơ gang mưh jĭ pơ lŏ. Iŏk đơ̆ng đei tơ drong jang tơ ring tơ rang ‘nao ‘noh tơ drong arih sa kon pơ lei kŭm tơ plih lơ.”

Ƀok Nguyễn Đức Tấn- Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Ia Krái apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai tơ băt, tơ ring đei 10 tŏ pơ lei kon kông. Blŭng sơ năm 2021, xăh Ia Krai oei 7 tơ drong hơ găt tam mă iŏk đei ‘noh; trong nơ năm, dơ nâu mong đak, hnam trưng hŏk, iŏk yua, pơ tho pơ hrăm, cham char păng vei sơ đơ̆ng tơ mam sa rơ goh ‘lơ̆ng. Hăm hơ drin jang đơ̆ng pơ đĭ khŭl jang chĭnh trĭ, kŭm hăm tơ drong tơ goăt 1 ƀơ̆r đon, 1 jơ hngơ̆m đơ̆ng kon pơ lei, tơ ring hơ vơn đei 10,2 ti hlak jên pơm ‘nao 2,2 km trong nơ năm lơ̆m chŭn na, tơ gŭm 127 ŭnh hnam pơm hnam chă pơ yơ̆ng; man hnam pơ tâp hơ kâu jăn pran; hnam hop akŏm kơ Anih vei lăng kon pơ lei xăh; tơ gŭm rim pơ lei răt tơ mam joh ayŏ, pơm hnam hŏk hôp tơ pôl. Khei 12/2021, xăh Ia Krai hlôi jang đang 19/19 tơ drong hơ găt păng tom jang đang tơ ring tơ rang ‘nao. Ƀok Nguyễn Đức Tấn- Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei xăh Ia Krái, apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai tơ băt:

“Truh dang ei xăh hlôi đei lơ tơ plih. Trong nơ năm đei tơ mơ̆t jang ming man, kon pơ lei tơ plih đon hlôh vao, mă loi ‘noh bơ ngai kon kông. Dôm tơ drong jang jơk, rơ goh, ‘lơ̆ng tơ̆ rim pơ lei, rim trong pơ lei, kueng ƀôt đei hơ met ming rơ goh, đei pơm dur var, dur pơ kao, tôch ‘lơ̆ng, vei lăng cham char.”

            Sơ năm 2021, xăh Ia Krái jĭ 1 lơ̆m 2 xăh tơ ring tơ rang ‘nao kơ apŭng Ia Grai, dêh char Gia Lai. Dôm pơ lei Jrai ‘lơ̆ng hăm trong ƀe tŏng tơ păt, hnam man să sap păng dôm mir cheh phe jing ‘lơ̆ng, glơch glach hlôi ăn ƀôh pơ jing tơ ring tơ rang hlôi tơ gŭm tơ drong arih sa kơ kon pơ lei tŏk bŏk ƀrư̆ ƀrư̆ tơ plih ‘lơ̆ng rim năr.

                                                                                                            Nguyễn Thảo: Chih

Thuem: Tơ blơ̆