Tŏk bŏk mât lơ̆m pơyan phĕ chĕh phe. ‘Năr rŏ tŏ hơlăng, tôch ‘lơ̆ng ăn tơdrong phĕ păng sơ̆k chĕh phe. Cheh phe đei plei lơ, yă tŏk kơna mih ma duch nă tơ̆ plei Bu N’Doh (xăh Đắk Wer, apŭng Đắk Rlấp, Đắk Nông) bu bu kŭm chơt hơiă 'nă hal. Ƀok Điểu Suynh, Phó bí thư chi ƀô̆, pơm hloi Ƀok pơgơ̆r plei Bu N'Doh ăn tơbăt: Pơlei đei 130 unh hnam bơngai M’Nông mă lei đei vă jê̆ 500 ha ‘long kăp gĭt, lơ̆m noh đei hlŏh 200 ha cheh phe. Gơnơm jang kiơ̆ dôm tơdrong ‘lơ̆ng đơ̆ng khoa hŏk mưh pơtăm vei rong pơgar 'long kơna plei chĕh phe phĕ đei hlŏh 2,5 tân găr 1ha. Đei 1,2 unh hnam jang đei truh 4 tân 1ha. Dang ei 1 tân cheh pha găr đei bơngai pơdro năm răt tơ̆ hnam hăm yă 110 triu hlak jên. Điểu Suynh hơiă tơroi: lơ̆m pơlei đei hlŏh jĭt tŏ gre ô tô, sơnăm 2024 dang ei 'nao đei dơ̆ng 3 tŏ ô tô 'nao. Hnam yơ kŭm đei gre choh. 

Điểu Suynh đei trong jang pơm pơdrŏng tôch ‘lơ̆ng păng đon hơdrin tôch ai, đei lơ bơngai lơ̆m pơlei jang kiơ̆. 15 sơnăm adrol, ƀât ‘nao iŏk unh om, klo kăn măr sư tŏk iŏk 100 triu hlak jên vă răt hơdrĕch păng phŏng pơtăm ‘long chĕh phe, tiu. Mưh pơgar ‘long đei plei, kla đĭ hre, ‘nhŏng tŏk iŏk dơ̆ng kơsô̆ jên roi lơ vă răt teh, pơih xă pơgar 'long. Đunh kơ âu dôm sơnăm, mưh mong đei 800 triu hlak jên, ‘nhŏng ưh hli tŏk iŏk dơ̆ng 1 ti hlak jên vă man hnam kơjăp 'lơ̆ng. Sơnăm sơ̆, tŏk iŏk dơ̆ng 1,5 ti vă răt thim 1 ha teh pơtăm 'long sầu riêng. Dang ei klo kăn 'nhŏng đei hlŏh 5 ha 'long kăp gĭt, đei kơjă hlŏh 10 ti hlak jên. Hrei 'nâu Điểu Suynh oei hre anih mong jên oei pă 1 ti hlak jên đĕch. Mă lei đĭ đei 3 ha cheh phe đei plei, tơchĕng adrol phĕ đei hlŏh 11 tân găr. 'Nŏh jĭ tơmam mă jô̆ truh jên đei iŏk đơ̆ng 400 tơnơm 'long điêu păng vă jê̆ 500 jrăng tiu oei plei tôch 'lơ̆ng dơ̆ng. 

“Adrol sơ̆ kon pơlei nhôn ưh tam mă tŏk iŏk jên tơ̆ Anih mong jên Agribank ‘nŏh tôch pơmat tat găh jên vă jang xa, pơtăm, vei rong ‘long. Mưh pơyan choh jang kăl đei jên vă răt bơ̆n phŏng, lơ unh hnam chă tŏk iŏk jên tơ̆ ‘ngoăih hăm jên kon tôch lơ. Đơ̆ng Anih mong jên đei trong tơgŭm ăn kon pơlei tŏk iŏk jên, tơdrong choh jang xa đơ̆ng kon pơlei roi gơ̆h kơchăng ƀiơ̆. Dang ei cheh phe đei yă kơna tơdrong arih xa kơ kon pơlei tôch sơđơ̆ng, roi đei ƀôh.”

Ƀok K’Ndum, Kơdră vei lăng Khul linh so Đắk Wer tơroi: Đơ̆ng rŏng kơ brŏk đơ̆ng pơm linh vih arih xa tơ̆ plei Bu N’Doh, unh hnam ƀok jĭ unh hnam tơnuh hin. Teh mir xă mă lei lăp pôm pơtăm ƀum păng chơ mŭl ƀa đĕch kơna ưh đei xa dôm yơ, tơdrong arih tôch pơmat tat, hơnơ̆ng iŏk phe tơgŭm đơ̆ng teh đak. Sơnăm 2013, ƀok tŏk iŏk 50 triu hlak jên vă pơtăm chĕh phe. Gơnơm đơ̆ng băt trong mong ‘mơ ‘met kơna mŭk drăm unh hnam ƀok roi đunh roi tŏk, jing unh hnam đei ƀôh. Hrei ‘nâu hăm 1,5 ha cao su păng 3,5 ha cheh phe kŭm hăm 400 jrăng tiu, 1 sơnăm pơhuach tôm jên jang, oei iŏk đei hlŏh 1 ti.

Ƀok K’Ndum man đei hnam kơjăp ‘lơ̆ng, răt tôm tơmam yoa kăl nhen kơmăy kơmŏk pơyoa ăn tơdrong jang xa păng arih xa: “Anih mong jên Agribank pơjing tơdrong hiôk hian ăn unh hnam nhôn tŏk iŏk 200 triu hlak jên. Đơ̆ng kơsô̆ jên âu inh răt phŏng, mơ̆r choh jang vei rong pơgar tiu, chĕh phe, cao su. Kŭm đơ̆ng noh mă unh hnam nhôn gơ̆h đei tơdrong arih xa hiôk sơđơ̆ng ƀiơ̆, ưh pă pơmat tat yoa ưh đei jên vă jang pơgar nhen adrol sơ̆ bơih.”

Tơdrong arih xa kơ kon pơlei tơ̆ xăh Đắk Wer mă lơ ‘nŏh gơnơm đơ̆ng dôm kơloăi ‘long kăp gĭt nhen: tiu, cao su, cheh phe, sầu riêng. Gơnơm jang kiơ̆ khoa hŏk ki thuơ̆t, tơplih ming ‘long pơtăm, băt trong săy phŏng, tih mơ̆r ăn pơgar ‘long, kơna đei yoa tôch lơ. Ƀok Võ Ngọc Anh, Phŏ Kơdră vei lăng kon pơlei xăh Đắk Wer ăn tơbăt: Iŏk yoa jô̆ păh lăp 1 ‘nu bơngai lơ̆m xăh sơnăm 2023 đei 55 triu hlak jên; sơnăm 2024 ‘nâu, rŏ năng đei hlŏh 60 triu hlak jên. Dôm sơnăm âu ki, mă loi jĭ kon pơlei M’Nông pơ̆n tŏk iŏk jên vă jang xa kơna kơsô̆ unh hnam pơdrŏng roi đunh roi tŏk lơ. Hơdrô̆ hăm Anih mong jên Agribank Nhân Cơ, đĭ đei truh 378 unh hnam kon pơlei xăh Đắk Wer tŏk iŏk hlŏh 220 ti vă pơtăm, vei rong pơgar ‘long kăp gĭt. Đĭ đăng unh hnam đei tŏk iŏk jên adoi yoa jên trŏ hăm tơdrong jang ngăl, tôch đei yoa kơna ưh đei bơngai yơ hre đom đunh nai, apinh pơmat tat.  

“Mih ma duch nă đei tŏk iŏk jên vă pơtăm ‘long kŭm nhen rong kon tơrong, vă pơm hơtŏk tơdrong arih xa, mŭk drăm. Truh dang ei xă hlôi jang keh tơdrong hơgăt Tơring tơrang ‘nao đei ƀôh mă blŭng tơ̆ dêh char Đắk Nông.” 

Ƀok Thân Văn Chí, Phŏ Kơdră Argibank Đắk Nông ăn tơbăt: Akŏm đĭ đăng jên asong tŏk iŏk lơ̆m dêh char đei 14.446 ti hlak jên, pơting hăm ƀât blŭng sơnăm jên asong tŏk iŏk lơ hlŏh 1.500 ti: “Vă tơgop găn đĭ jên tŏk iŏk tơ̆ ‘ngoăih hăm jên kon tôch lơ, Agribank Đắk Nông hơnơ̆ng ‘măn hơmet tôm jên vă ăn kon pơlei tŏk iŏk, mă loi ‘nŏh jĭ hăm kon pơlei tơ̆ tơring tơrang, tơring hơtăih yăih. Lơ̆m tơdrong jang xa, nhôn hơnơ̆ng tơchĕng hơlen tơlĕch lơ trong asong tŏk iŏk mă lăp hăm kon pơlei.”

Gơnơm đei tŏk iŏk jên, gơnơm đơ̆ng hre ngân hang mă gơ̆h tŏk pơdrŏng ‘nŏh jĭ dôm tơdrong mă kon pơlei tơ̆ xăh Đắk Wer, apŭng Đắk Rlấp- xăh tơring tơrang ‘nao đei ƀôh mă blŭng kơ dêh char Đắk Nông hlôi păng oei bơ̆ jang kiơ̆ tôch đei yoa.