Nguyên liệu làm gốm ngày càng khan hiếm        

Làng gốm Chăm Bình Đức là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận vào năm 2012 và đang được Bình Thuận xây dựng hồ sơ để trình UNESCO đưa vào Danh sách Di sản văn hoá phi vật thể cần bảo vệ…

Nghệ nhân Lâm Hùng Sổi bên sản phẩm gốm truyền thống - Ảnh: VOV

Trong ký ức người dân, làng gốm truyền thống Bình Đức luôn nhộn nhịp bởi cảnh xe hàng ra vào làng để mua bán gốm. Đàn ông trong làng thì tất bật gùi đất, kiếm củi, còn đàn bà thì gò lưng sàng đất, nhào đất, nặn gốm.

Nhà nhà làm gốm, người người làm gốm, cái nghề “mẹ truyền con nối” này mang lại cuộc sống khá đủ đầy cho người Chăm ở nơi đây. Song, đó là câu chuyện của 10 năm trước. Còn giờ đây quy mô sản xuất của làng gốm Bình Đức đang thu hẹp dần, số hộ theo nghề từ 100 nay chỉ còn 64 hộ.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Mai bên sản phẩm gốm đang dần hoàn thiện - Ảnh: VOV

Ông Trần Xuân Phong, Phó Giám đốc Bảo tàng Bình Thuận cho rằng, nguyên nhân là do giá thành sản phẩm rẻ, sức tiêu thụ kém. Sản phẩm gốm làm ra thì thị trường tiêu thụ chưa có, họ phải tự tìm thị trường bán lẻ. Nhà nước chưa can thiệp, chưa quan tâm tìm kiếm thị trường bao tiêu sản phẩm cho bà con. Và một cái nữa là sản phảm bà con làm ra chủ yếu là đồ gia dụng.

Không chỉ nan giải về vấn đề đầu ra mà hiện nay nguồn nguyên liệu làm gốm như đất sét, củi nung đang thiếu hụt nghiêm trọng. Vì thiếu, nên giá mỗi xe bò đất sét trước đây khoảng 300 đến 400 ngàn đồng thì nay tăng lên từ 500 đến 600 ngàn đồng. Giá đất sét tăng cao nhưng không phải muốn mua là có.

Nghệ nhân Nguyễn Thị Minh cho biết: tìm đất sét giờ rất khó khăn, bà con trong làng ai cũng khó, chỉ mong cấp trên hỗ trợ để bà con có đất sét làm nghề.

Đất sét để làm gốm giờ trở nên khan hiếm - Ảnh: VOV

Loay hoay tìm lối ra        

Trước thực trạng trên, tháng 12/2020, UBND huyện Bắc Bình đã chỉ đạo các ngành chức năng và đại diện một số hộ dân làm gốm tiến hành khảo sát để tìm mỏ đất sét.

Qua khảo sát, huyện xác định khu vực thuộc thôn Hải Thuỷ, xã Hải Ninh, huyện Bắc Bình có trữ lượng đất sét tương đối lớn, phù hợp làm nguyên liệu gốm. Tuy nhiên, mỏ đất sét trên lại thuộc đất quốc phòng do Ban Chỉ huy quân sự huyện Bắc Bình quản lý.

Huyện Bắc Bình đã đề nghị Sở Xây dựng báo cáo lãnh đạo tỉnh và các sở ngành liên quan để xem xét.

Ông Huỳnh Duy Khôi, Phó Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận cho biết, Sở Xây dựng cũng đã có văn bản gửi UBND tỉnh báo cáo trường hợp này. Do đặc tính của mỏ sét phục vụ cho gốm khác với mỏ sét phục vụ làm gạch thông thường cho nên cũng đề nghị cập nhật, bổ sung, có thể dành phần diện tích 3ha này để bà con khai thác khoáng sản về sét theo Luật Khoáng sản.

Ông Huỳnh Duy Khôi, Phó Chủ tịch UBND huyện Bắc Bình - Ảnh: VOV

Ngoài vấn đề nguyên liệu thì tìm kiếm đầu ra cho sản phẩm cũng cần tính đến; đồng thời, phải có quy hoạch riêng đối với việc sản xuất ở làng gốm Chăm Bình Đức.

Ông Võ Văn Hoà – Giám đốc Sở Công thương Bình Thuận cho biết, phải có nhà đầu tư tâm huyết. Nhà đầu tư không quá đề cao mục đích lợi nhuận mà vì mục đích bảo tồn bảo tàng và phát triển nó trong tương lai để phục vụ du lịch thì mới có cơ hội vực dậy và phát triển làng gốm Chăm. Còn nếu để như tình hình hiện nay thì rất khó khăn.

Trên thực tế, đã có một số làng gốm rơi vào cảnh khó khăn như làng gốm Bình Đức, Bình Thuận, nhưng sau thời gian quy hoạch phát triển mô hình làng nghề thì làng gốm này đã thay đổi diện mạo và ngày càng khởi săc, đó là làng gốm Chăm Bàu Trúc ở Ninh Thuận.

Vì vậy, để góp phần bảo tồn làng gốm Chăm truyền thống của Bình Thuận, cùng với việc tìm nguồn nguyên liệu sản xuất, cần tìm hiểu, đúc rút kinh nghiệm và vận dụng phát triển làng gốm Chăm Bình Đức theo như mô hình làng gốm Chăm Bàu Trúc./.

Đoàn Sĩ/VOV TP Hồ Chí Minh