Vào tháng 9, tháng 10 đến, các chợ vùng cao huyện Bắc Yên, Mường La, Thuận Châu, đâu đâu cũng gặp những hàng táo mèo tươi rói, tỏa hương quyến rũ. Ở Sơn La, táo mèo có nhiều trên những dãy núi cao từ 1.500-2.000m, cây có chiều cao trung bình chừng 7-10m, thân gỗ, tán lá rộng. Táo mèo ra hoa vào mùa xuân, nhưng mãi đến tận tháng 9, tháng 10 mới được thu hoạch.

Táo mèo Sơn La chín có màu vàng tươi, vị thanh chua, không chát. Ruột táo mèo có màu hồng trắng hoặc vàng trong, ngọt giòn và có mùi thơm hấp dẫn. Cây càng ở nơi cao và lạnh thì càng ngon. Trước đây, cây táo mèo mọc tự nhiên, chưa đem lại  giá trị kinh tế, chỉ là thứ quả ăn chơi của người dân địa phương. Vài năm trở lại đây, người ta phát hiện ra nhiều tác dụng mới của quả táo mèo và nó trở thành loại hàng hóa đem lại thu nhập cho đồng bào các xã vùng cao.

 Táo mèo ra hoa vào mùa xuân, nhưng đến tận tháng 9, tháng 10 mới cho thu hoạch. Ảnh:baomoi.com

Xã Tà Xùa - huyện Bắc Yên, xã Ngọc Chiến - huyện Mường La là những nơi có táo mèo ngon nức tiếng ở Sơn La. Đây là những nơi quanh năm hầu như không có mùa hè, nên quả táo mèo có hương rất thơm và vị ngọt đậm đà hơn hẳn những vùng khác. Vào mùa táo chín, người dân không phải lo đi bán, mà người mua đến tận bản, thậm chí còn dễ bán hơn cả ngô, sắn.

Chị Vừ thị Dư, ở bản Nậm Nghiệp, thủ phủ táo mèo của xã Ngọc Chiến, cho biết: “Trước mùa táo chín, cả bản đã có cuộc họp thống nhất với tất cả các hộ có trồng táo mèo về phương thức mua bán. Không bán khi quả chưa chín già, khi có người đến đặt mua thì căn cứ trên số lượng để phân bổ đến từng hộ gia đình, tránh tình trạng tranh mua tranh bán". Ở bản Nậm Nghiệp có hộ thu nhập từ táo mèo lên tới 200 triệu đồng/năm. “Ở trên này thu được hơn 20 tấn một hộ. Như nhà em năm ngoái giá bán 23 thì cũng bán được hơn 200 triệu”.

Táo mèo vừa là một vị thuốc quý, vừa dùng để giải khát trong mùa hè. Hạt và ruột táo có nhiều tính năng giảm béo, hạ huyết áp, an thần, cân bằng sinh lý và phòng chống các biến chứng do tăng huyết áp gây ra… Chính vì vậy, táo mèo được dùng nhiều trong các vị thuốc bồi bổ tinh thần và chế thành rượu vang khai vị được nhiều người ưa thích. Những người sành không tham chọn quả to, đẹp mã mà thường lựa những quả nhỏ, quả có sâu vì đây mới thực là những quả táo ngon.

Quả Táo mèo sau khi được thu hái có thể bảo quản trong điều kiện tự nhiên rất dài ngày. Với những người khéo tay thì từ quả táo mèo có thể chế thành si rô, ô mai gừng hay đem trộn với đường, muối và ớt - là một món ăn vặt ngon tuyệt vời được chị em rất ưa chuộng. Từ một loại cây hoang dã, táo chín rơi rụng đầy gốc vào mùa thu hoạch, nhiều năm lại đây, táo mèo đang trở thành hàng hóa bán chạy về miền xuôi.

Bà Nguyễn thị Hồng, du khách đến Sơn La, bảo: “Lần trước lên Sơn La tôi mua táo mèo về ngâm uống, thấy rất ngon, thơm, người già uống ngủ ngon. Lần này tôi mua về ngâm nữa. Táo trên này không có thuốc bảo quản nên tôi rất yên tâm”.

Ai đã đến Tây Bắc, đến Sơn La, được thưởng thức chén rượu táo mèo sóng sánh vàng, thoảng vị thơm, ngọt chát, khó có thể quên hương vị của quả táo mèo Sơn La.

Hồng Việt/VOV-Tây Bắc