Trong quan niệm của người La Chí xã Bản Phùng, huyện Hoàng Su Phì, lễ cúng cơm mới là nghi lễ rất quan trọng. Trước ngày tổ chức, người vợ của chủ nhà sẽ phải dậy sớm chuẩn bị gùi và dao nhíp đi ngắt những bông lúa đầu tiên đồ cơm mới cúng tạ ơn tổ tiên. Bà chủ nhà tượng trưng cho "mẹ lúa".

Việc đi ngắt những bông lúa đầu tiên còn có ý nghĩa rất thiêng liêng, bởi đây còn là nghi lễ “rước” hồn lúa về, với mong muốn cầu cho mùa vụ mới của gia đình sẽ may mắn, thuận lợi.
Khi đi ngắt lúa, người vợ chủ nhà kiêng không cho người khác biết, kiêng gặp người lạ, khi đi trên đường nếu gặp người khác cũng không chào, không hỏi. Người La Chí quan niệm nếu hỏi chuyện, "hồn" lúa hoảng sợ sẽ đi mất. Năm sau mùa màng của gia đình sẽ không được bội thu.

Khi hái bông lúa đầu tiên, “mẹ lúa” nói nhỏ: “Hồn gạo, hồn thóc đừng có chạy”, sau đó hái ba bông đầu gói vào một lá chuối theo lý đó là hồn gốc lúa được cất vào trong gùi rồi mới tiếp tục ngắt các bông lúa khác.

Các cum lúa hái về được cất trong kho thóc. Việc này tránh trẻ nhỏ trông thấy, sờ vào vì họ sợ sau này khi nấu cơm hay bị sống, sẽ không may mắn cho gia đình. Đến đêm, khi các thành viên trong gia đình đã ngủ say, “mẹ lúa” lấy các cum lúa mới ra sấy trên bếp rồi cho vào cối giã, sàng, sảy thành gạo. Sáng sớm hôm sau, bà dạy đồ cơm và làm cốm.

Cùng với đó, bà chuẩn bị các lễ vật gồm: rượu hoẵng, thịt chim, cá chép ruộng - những sản vật săn bắt từ rừng và do gia đình tự nuôi trồng.

Đặc biệt, trong lễ cúng cơm mới nhất định phải có thịt chuột nấu chín. Với người La Chí, con chuột là con vật thông minh, biết tự tìm thức ăn. Ở đâu có thức ăn, ở đó có chuột. Nếu không cúng tế cho tổ tiên thì mùa màng sẽ bị loài vật này phá hoại.
Vào ngày này, các gia đình đều mời thầy cúng trong làng đến cúng giúp. Khi các món ăn đã chế biến xong, chủ nhà bày lên chiếc mâm đặt trước bàn thờ tổ tiên và tiến hành nghi lễ. Ý nghĩa của bài cúng là nhờ có tổ tiên dạy bảo biết làm ra hạt gạo nuôi sống con người, hôm nay gia đình làm cơm mới mời tổ tiên, thần lúa, thần gạo... chứng kiến lòng thành, phù hộ cho gia đình mạnh khỏe, sản xuất được nhiều lúa gạo. 

Hình ảnh cúng cơm mới tại nhà anh Vương Đức Sinh, người La chí ở Bản Phùng được tái hiện trong tuần lễ "Qua miền di sản ruộng bậc thang Hoàng Su Phì":