Bản làng người Thái Tây bắc. (Ảnh: KT)

Đến các bản làng người Thái trắng ở Lai Châu mấy ngày nay, nhà nhà đều rộn ràng chuẩn bị đón Tết Xíp Xí. Các bà, các mẹ mỗi người mỗi việc, tất bật gói bánh chưng, bánh nếp, còn đàn ông, người trụ cột trong gia đình thì sẽ có nhiệm vụ mổ vịt chuẩn bị mâm lễ và dọn dẹp bàn thờ thắp hương tổ tiên.
Theo truyền thuyết của người Thái trắng ở Lai Châu, ngày xưa, Tết Xíp Xí của người Thái trắng là dịp dâng lễ vật để tạ ơn thần linh, thổ địa đã chở che cho dân bản cuộc sống an lành, bảo vệ mùa màng bội thu và cũng là dịp để cho các hộ làm lễ cúng vía trâu. Trong lễ, thầy cúng cho trâu ăn muối để nhớ đường về bản, đổ rượu lên đầu nhằm lấy may, cầu mong không bị thú dữ ăn thịt, không bị rơi xuống hố, ngã lăn vực sâu… Sau khi cúng xong thả trâu vào rừng nơi có bãi cỏ để trâu nghỉ ngơi lấy lại sức sau một mùa cày, bừa. Đối với các công cụ sản xuất được sửa sang cất gọn để vụ sau mới đem ra dùng.

Cả gia đình quây quần bên Tết Xíp Xí ở Lai Châu. Ảnh: Thúy Ngoạn 

Tuy nhiên, các lễ này trong Tết xíp xí ở Lai Châu ngày nay không còn nữa. Ngày 14 tháng 7 được bà con người Thái trắng Lai Châu coi như một ngày tết ăn mừng thành quả lao động vất vả trong sáu tháng đầu của một năm, ai đi xa cũng về đoàn tụ, con cháu hướng về tổ tiên, biếu ông bà, cha mẹ những sản vật do chính mình làm ra, thể hiện truyền thống nhớ về cội nguồn của dân tộc. Ngày Tết Xíp Xí của người Thái trắng Lai Châu phải cúng vào buổi trưa, vì thế các món ẩm thực, các loại bánh truyền thống của dân tộc cũng được chuẩn bị ngay từ sáng sớm thật tươm tất. Chủ nhà dâng mâm lễ cúng tổ tiên tỏ lòng thành kính với những người đã khuất. Trước bàn thờ linh thiêng, các thành viên trong gia đình ngồi quây quần đông đủ lần lượt vái lễ cầu mong phù hộ con cháu ăn nên làm ra, cả nhà khỏe mạnh.

Xôi ngũ sắc, sản vật không thể thiếu trong mâm lễ của người Thái trong Tết Xíp Xí. (Ảnh: KT)

Tết Xíp Xí cũng là dịp để bà con mời anh em, bạn bè đến chung vui bữa cơm thân mật cùng gia đình và nhà nào mời được nhiều khách đến dự đông vui càng may mắn. Mâm cỗ ngày Tết xíp xí không chỉ thể hiện sự sung túc, no đủ mà còn thể hiện lòng mến khách của gia chủ. Trong không khí ấm áp, vui vẻ, chủ nhà với cây đàn “tính tẩu” giãi bày tình cảm bằng ngôn từ mộc mạc, âm thanh réo rắt, làm cho bữa tiệc thêm ý nghĩa. Khi men rượu nồng đã ngấm họ cùng nhau chung vui với các trò chơi dân gian, múa, hát các bài dân ca mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Để rồi, những ai từng được tham gia, chứng kiến không khí Tết Xíp Xí cùng đồng bào Thái, dù chỉ một lần sẽ nhớ mãi.
Tết Xíp Xí được tổ chức theo từng gia đình, có nơi theo dòng họ và tùy từng hoàn cảnh gia đình mà tổ chức to, nhỏ khác nhau, là một nét đẹp văn hóa được người Thái Trắng Tây Bắc truyền từ đời này sang đời khác./.   

                                                        Thúy Ngoạn-CTV VOV Tây Bắc