VOV4.Jarai-Hluai tui hrơi blan drơi jăn [ing ta hơmâo lu tơlơi ruă nuă tui hăng thun ta nao pơ tha, anun [ing ta khom kơđiăng hloh, hơmâo sa, dua mơta tơlơi bơkơnăl  kiăng thâo krăn hơmâo tơlơi ruă amăng drơi jăn laih anun khom pơhlôm hlâo. Kah hăng kơtăl tơkai, ]ăt mu\n [u thâo yua hơge\t [udah hơmâo ano\ tơhnal ju\ brom mă hơjăn gah yu\ mơta. }răn hơdră “Tơlơi suaih pral hăng hơdip mơda” hrơi anai, gơmơi lăi pơthâo ano\ thâo krăn gru tơhnal pơthâo ]i hơmâo tơlơi ruă amăng drơi jăn đah kơmơi hăng e\p hơdră pơhlôm h^.

            Mơta sa le\ ta` đ^ k^, rơmo\ng plin, boh nik `u [ơi kian.

          Hlơi pô `u tơl pơblih na nao eng ao yua kơ ]ut kơniă [ơi kơ-iăng, yua kian prong tui, anun le\ tơlơi bơkơnăl hơmâo tơlơi ruă mơ-a`ă tơbiă ia sik laih anun tơlơi truh glăk pơ[ă tui kơ ta. Đah kơmơi, tơdah goang pơkă jum dar kơ-iăng `u prong truh 80 cm laih anun 94 cm đah rơkơi le\, tơlơi ruă ]i hơmâo yơh,  ruă mơ-a`ă tơbiă ia sik. Jai kraih tơdah kơ-iăng prong rui truh 88 cm kơ kơmơi, 102 cm tơđah đah rơkơi. Mơng sui laih, sit hơmâo tơlơi ruă mơ-a`ă tơbiă ia sik le\ yua mơng tơlơi rơmo\ng plin yơh lu. Ano\ mưn amăng drơi jăn ta kah hăng rơgah rơge`, dleh rơmon, mă bruă [u kơđiăng đơi ôh, nao mơ-a`ă lu  wơ\t laih anun mơhao mơ`um ia, mơmo\t mơta, drah rô [u hơđong laih anun thun do\ hơdip le\ [u sui đơi ôh.

            Ơi pang yă dôn hăng [ing gơyut khom gleng nao kơ hơdôm tơlơi bơkơnăl anai laih anun hơmâo hơdră pơhlôm hlâo hăng djơ\, do\ dong [ong huă mơak, mă bruă hơde] be] bal, pơtop rơjang drơi jăn lu, [ong huă pơkă hơnong, djơ\ hơdră, djop ano\ jơman đ^ pran. Khom nao pơkă dlăng na nao tơlơi suaih pral pơ sang ia jrao, bưp ơi ia jrao, tơdah kiăng yua ia jrao khom ngă tui djơ\ tơlơi pơtă pơtăn mơng ơi ia jrao pơgăn tơlơi ruă mơ-a`ă tơbiă ia sik, hu\i ba truh kơ tơlơi ruă pơko\n.

            Tơlơi bơkơnăl [uh gru tơhnal đung đ^ kơ`^ [ơi kl^ jum dar mơta.

          Anai le\ tơlơi thâo krăn sa mơta tơlơi ruă anăn xanhthelasma yua lu đơi rơmă amăng lăm kl^, ano\ pơ[uh mơng tơlơi ruă cholesterol đ^ kơtang. Khom mă drah ba nao pơ]rang, mă drah lom kian ta do\ rơpa aka [u huă [ong ôh, kiăng thâo mơng pơpă hơmâo tơlơi ruă. Tơdah nao ep\ lăng pơ sang ia jrao, thâo krăn rơđah tơlơi ruă ta, khom pơblih hơdră do\ dong [ong huă, tơlơi among mơng anai pơ klôn; [ong huă pơkă hơnong laih anun pơtop rơjang drơi jăn lu. Tơlơi ruă cholesterol, juăt lăi le\ rơmă lôm drah amăng arăt, tơlơi ruă anai [u dưi ngă amưng ôh, `u amu` ba truh tơlơi ruă hơtai boh laih anun pơrơbuh [u hmao thâo, djai mơtah arăng juăt lăi.

            Tơdah hơmâo tơhnal ngă ju\ brom gah yu\ mơta.

          Anai le\ tơlơi pơ[uh kơ tơlơi ruă yua kơ kơ[ah mông pit, pit [u djop mông pơkă ngă rai. Tăp năng hơmâo mơn yua kơ bơbe\\] djơ\ [le\ bo\r  [udah yua juăt kơtăl mơta  ta iơr nao rai lu wơ\t [ơi anih giăm mơdung mơta. Ta ăt khom nao tơ`a hơduah e\p lăng yua hơge\t djơ\ bo\r bơbrah anun, hu\i yua amruih [ui lo\n hă [udah yua put jrao hă…ta  khom kơđiăng anăm nao je\ ano\ ngă kơ ta djơ\ bo\r ôh. Dưi mơn mă yua jrao pơgăn tơlơi bo\r, samơ\ khom nao bưp ơi ia jrao mơn hlâo hloh.

            Kơtăl [ơi plă tơkai: Sit năng ai tăp năng yua tơkai mơsah, djrưh, ia [ong tơkai kơtăl biă mă. {ơi ano\ truh rơnah, lôk kl^ plă tơkai kah hăng ]ă [ong, biă mă `u kơplah wah kơ]ep băn ]ơđeng tơkai. Khom rao rơgoh tơkai, uă sut lui thu, giong anun kah mă yua ia jrao pik [ơi nam kơtăl pơjrao pơmao ngă. Klă [iă rao rơgoh hăng pơgang tơkai thu na nao, kiăng ta` grăng hăng huăi [ă glăi.

            Kơđang [ek amăng bah: Drơi jăn ta kơ[ah vitamin B hăng ia pơsơi yua [ong a`ăm pơtam [iă laih anun [iă [ong a`ăm mơnong asar hăng boh mơnu\, anun juăt kơđang laih anun kơ]ung.

            Tơdah [uh hơmâo tơlơi ruă djơh hăng anun, ta yua jrao pik, pơgang anăm brơi mơsah đơi ôh. Khom gir [ong huă hơmâo a`ăm pơtam, a`ăm rok ta, hơmâo mơnong asar, boh mơnu\ amăng mông huă  [ong kiăng  pơbuă kơ kl^ kliăng hiam.

            {le\ bo\r bơbrah đ^ [ơi kl^: Tơdah pik ia jrao [u hlao ôh, sit năng ai `u yua tơlơi ruă anăn celiac, tơlơi ruă jơlan juă glai, pruăi mơda, ngă kơ drơi jăn kaih hrip mă gơnam [ong huă mut tơma amăng hlung asơi truh pơ pruăi. Mơnuih hơmâo tơlơi ruă celiac amra [u dưi pơmut gơnam [ong hơmâo ia gluten, sa djuai protein amăng pơdai mi, pơdai prang. Kl^ ta bơbe] djơ\ laih anun [le\ bo\r mơtam yua kơ[ah ia gluten.

            Khom nao pơkă lăng kiăng thâo krăn sit nik tơlơi ruă celiac mơn hă, tơdah ơi ia jrao pơkă lăng [uh hơmâo tơlơi ruă anun biă, mă yua jrao gluten pơjrao kơtăl.

            {u|  luh h^ rơpih tui: Hơnong ia pơsơi amăng drah aset tui. Anai le\ tơlơi ruă juăt bưp amăng [ing đah kơmơi yua kơ[iă drah glăk abih [uh eng yua thun lu tui, [udah yua tơkeng ană  tơbiă lu drah. Hơmâo tơlơi ruă amăng arăt drah gah jơlan je\ giăm rơkơi bơnai ăt ngă [u\ ta hro\ mơn. Khom mă drah ba pơ]rang lăng kiăng thâo, tơdah kơ[ah ia pơsơi le\ khom kơtưn [ong huă pơđ^ tui gơnam [ong hơmâo lu ano\ jing ia pơsơi dong. Tơdah hơmâo tơlơi ruă amăng arăt drah jơlan je\ giăm rơkơi bơnai khom pơjrao djơ\ hơdră ta` hloh klă hloh.

            }ơkâo ]ơđeng tơngan rơ]ăm amu` joh: Lu mơta pơdjơ\ nao, [ơi ano\ yua mă bruă kơtang đơi, juăt pik mia ia kulơr [ơi ]ơkâo tơngan. Tăp năng yua pơmao kơtăl ngă [udah tơlơi ruă tơut tơlang tơkuh [ơi tơkai tơngan. Khom pơbuă tui ia biotin vatamin B7. Tơdah mưn rơgah [uh gleh glar amăng drơi jăn le\ khom nao pơkă lăng pơ sang ia jrao kiăng pơjrao tơlơi ruă anai.

            Khăng eh:  Yua kơ[ah gơnam [ong hơbun hăng kơ[ah ia amăng drơi jăn. Lu mơnuih [u thâo pơdjop ôh gơnam [ong huă ngă hơbun, anun juăt khăng eh hăng buk kian. Gơnam [ong hơbun [u thâo lik hơmâo amăng tơpung braih mi. Ta khom mă yua tơpung braih mi anai kiăng pơgăn tơlơi ruă cholesterol amăng drah. Yua kơ anun khom mă yua djơ\ hơdră gơnam [ong djơh hăng anai, hơmâo lu amăng a`ăm pơtam, boh troh, hơbơi pơtơi kah hăng amăng hơbơi karôt, a`ăm cần tây, braih pơdai hmua  kơdư, boh troh asăt, rơtă rơbai djop mơta…

Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr