VOV4.Jarai-{u hmư\ hing kah hăng hơbơi Sâm Ngọc Linh ôh, samơ\ hlơi tom nao laih pơ kual lo\n gah kơdư }ư\ siăng-Kontum aka [u weh nao blơi [ong mơnong [ong luk hla kyâo pơtâo, hla a`ăm, phun kyâo mơng glai le\ kah hăng aka [u hơmâo nao pơ Kontum ôh.

Anăm mơnong [ong hăng hla anăn gỏi lá, jing a`ăm mơnong arăng anung hăng hla a`ăm kyâo glai jai kraih lăng hling hlang pha ra biă mă yua dah “Mơnong [ong arăng pơdă [ơi anăp lêng kơ hla kyâo soh” dưi tu\ yap sa amăng 10 mơta mơnong [ong huă djă hơnong gru grua [ong huă kual ASIA.

 Amăng hơdôm hrơi [ong tết, lơ\m a`ăm hlô rơmong, mơnong akan rơmă, hơtu\k riă lu mơta ta [uh rơbêh rơbai laih, sit nik yơh a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo anai yơh sa tơlơi ruah mă kiăng [ong jơman, rơ-ơ\ kian pruăi, kiăng hrip mă tơlơi [âo bơngưi hiam mơng glai klô Kontum.

{ơi plơi prong Kontum hơmâo sa boh anih, đut sa jơlan mơtam arăng pok anom pơdă s^ mơdrô a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo glai, anun le\, đut jơlan Trần Cao Vân. Tơlơi hling hlang biă mă kơ mơnuih tal blung a nao [ong a`ăm mơnong anung hăng hla anai, arăng pơdă lui [ơi anăp lêng kơ hla kyâo soh.

Gơnam [ong lêng kơ hla kyâo pơtâo soh pơdă lui [ơi anăp

Tom hơmâo laih tuai yua kơ [uh hling hlang đơi, ha bơnah dong kiăng hơduah e\p thâo krăn, yap lăng djop mơta hla rok, hla kyâo anun hơmâo truh kơ pă pluh, rơma pluh mơta djuai hla kyâo amăng glai, arăng pơdă lui [ơi anăp, amăng rơ-i.

{uh djo\p mơta, dong mơng djuai a`ăm ta juăt thâo krăn laih kah hăng a`ăm hơbơi hla rui, a`ăm tía tô, a`ăm hla đinh lăng, hla phun boh hra mơda, hla [âo tu\, yuan pia hla mơ, hla rơsun mriah, hla e] yuan…tơl lu mơta hla a`ăm ta aka [u [uh ôh amăng mông huă [ong kah hăng hla boh trôl, hla tơnung, hla pơ-o#, hla mơsăm, hla boh rơmai yuan, hla amil, hla bứa…..

Tơlơi mơ\ lu mơnuih kiăng thâo amăng mơnong [ong huă anai, kiăng hơduah e\p tơlơi hling hlang `u đa; đơ đa lông [ong lăng kiăng thâo mơnâo [âo bơngưi, ia [ăl, ia ph^ [udah ano\ jơman hiư\m pă mơng hla kyâo glai anai.

Đơ đa hơdor glăi, hlăk anet do\ ]ơđai tom [ong laih mơn hơdôm djuai hla kyâo, ro\k glai anai ngă a`ăm. Đơ đam [uh laih [ong mưn amăng jơlah ta mơmah, lun amăng rơkông đok hơmâo mơnâo jơman pha ra biă mă. Ayong Hoàng Ngọc Hải, sa ]ô tuai nao [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo pơtâo luk anai brơi thâo:

“Mơnong [ong anung hăng hla kyâo glai anai hơmâo lu djuai jrao hla kyâo, ta [ong `u jơman, tơma amăng kian pruăi rơ-ơ\ biă mă. Laih dong ta [u dưi thâo ôh amăng drơi jăn ta hơmâo tơlơi ruă hơge\t thơ, samơ\ ta [ong `u hơn^ ta dưi thâo `u djơ\ h^, pơjrao kơ tơlơi ruă ta klă biă mă.

Tơdah tuai mơng ataih nao ngui pơ Kontum thơ lông weh nao [ong lăng hơmâo ha wơ\t hai, ta [ong kah ta mơng thâo krăn a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo pơtâo glai kual }ư\ siăng anai hiư\m `u”.

Ơi Lâm pơtô kơ tuai hơdră mă [ong a`ăm luk hla kyâo pơtâo 

Hrom hăng hla kyâo, a`ăm pơtam, kiăng pơjing mơnong [ong anăn “gỏi” mơnong lu\k [udah anung hăng hla kyâo [u dưi kơ[ah a`ăm mơnong un hơtu\k, mơnong asar rơmă, s^ rơpih; hơmâo tom hơdang, laih anun tơpung tiu `u, pơhang mơtah do\ hơgăl, hra asar laih anun sa jam mơnong kl^ un lu\k hăng lap [udah akan tih, akan ]roah arăng lu\k hăng ia rơya, ia boh kruăi mơsăm, hăng kuah, tơpung braih lap.

Pơkra ming mơnong [ong anung hăng hla anai lu ]răn biă mă, anun djă anăn  jing mơnong [ong lu\k, anung hla kyâo [ơi Kontum, ia lap pioh ta tut [ong anun yơh ano\ phun `u, jơman hă [u jơman yua kơ `u anun soh.

Ia tut [ong anai, jing ia lap kơ`^, ]ơko# lăng kah hăng ia kơ`^, arăng pơkra rai mơng braih pơđ^ tơpơi, pơjing tơl [âo mơnâo laih anun lu\k hăng hơdang krô, a`ăm mơnong rơmă lôm asar kl^ un, asar mơnong ba chỉ, giong anun arăng kuă lik [hu\k jing ia pioh tut [ong.

Lơ\m arăng dưm nao go\ [ơi apui pơtâo kan, tuh ia rơmă hlor laih, ple\ nao rơsun mriah hành khô, hành phi brơi [âo mơnâo laih anun tuh nao yơh ano\ ta phrâo kuă anun, lui apui man [rô laih anun tuh nao mẻ, ia sa tế, ia [âo mơnâo hiam. Pô pơkra ming ia tut [ong anun, gơ`u kơnong hrip lăng mơnâo [âo bơngưi le\ thâo krăn yơh  jơman hă [u jơman.

Hơdră arăng mă [ong `u ăt pha ra mơn, ta pơđang plă tơngan, tap nao hla. Tal hlâo, mă hla a`ăm hơbơi rui, hla boh hra [udah hla [âo tu\ lo\p, lôm h^ a`ăm mơnong, tơdơi kơ anun brơi nao dong hơdôm mơta hla pơko\n tui hluai ta kiăng, lo\p h^ kah hăng hơkăt ia anet, dưm nao a`ăm mơnong rơmă, mơnong un, hơdang, a`ăm kl^ un dưm nao amăng hla ta ngă hơkăt ia, tuh nao tơpung tiu, hra asar, tuah ia tut, ia lap anun dưm gah ngo\ hla ta phrâo lôm kah hăng hơkăt ia, giong anun lông jêk [ong lăng yơh.

Ta [ong a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo anai, mơmah tui [ơ [rư\ rơnang đô], kiăng mưn lăng amăng măng bah ta ia jơman `u, pơhang, ph^, [ăl, ik, mih, mơsăm hơmâo soh. Lơ\m ta [ong mơnong anung hla anai, khă ta mơmah săn sa asar pơhang hơgăl hai ăt [u mưn hăng ôh.

Mơnuih kơhnâo ]ih tơlơi pơtưh ơi Tạ Văn Sĩ, sa ]ô mơnuih hor [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo Kontum lăi:

“Kâo hơdor glăi hlâo adih, hlăk thun 1990, sang s^ mơdrô mơnong [ong anung hla kyâo blung a [ơi Kontum [ơi jơlan Trần Hưng Đạo, anih s^ mơdrô anăn Thảo Mi anun lah.

Hla pe\ mơng glai, hơmâo baih amăng glai đô], tui anun hla kyâo hrip mă ayuh hyiăng, ia ngôm hiam jơman mơng lo\n mơnai glai klô, [ong `u [ăl [ăl, ph^ ph^. {ing adơi ayong ngă bruă pơ]eh tơlơi adoh soang, tơlơi pơtưh rai mơng lu anih anom pơko\n, jak kâo lu wơ\t nao [ong a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo anai.

Hơmâo đơ đa ră anai, glăi pơ Hà Nội adih laih, sui ha wơ\t iâu telephôn kơ kâo tơ`a hơduah kơ a`ăm mơnong anung hla kyâo anai mơn. Sit hơmâo mông wăn nao pơ Kontum, anih blung a kiăng nao le\, nao [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo mơtam”.

Kiăng djă bong anăn s^ mơdrô hmư\ hing, rơngiao kơ hơdră pơkra pơjing, tơlơi tom găn rơgao hơduah e\p djuai hla kyâo glai anai, khom hơmâo pran jua khăp kơ bruă mă, pơkra pơjing rai gơnam [ong huă; khăp kơ bruă hyu hơduah pe\ a`ăm glai, a`ăm ro\k to\k đô] đa] samơ\ yôm pơphăn kiăng huăi pơjing h^ ano\ s^ mơdrô tu\ kơ hơmâo, djă hơnong a`ăm mơnong anung hla kyâo glai Kontum ăt djă hơnong ano\\ jơman, rơgoh hơdjă `u, jing h^ gơnam [ong huă hơmâo mă pha ra hơjăn [ơi plơi prong ]ư\ siăng anai.

Ơi Lê Văn Lâm, 59 thun, anăn Lâm lá, anih do\ pơ mrô sang 259 jơlan Đinh Tiên Hoàng jing mơnuih tui anun. Kiăng nao [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo glai mơng Lâm lá le\ [ing tuai khom pơtă hlâo sa wơ\t hrơi tơjuh.

Sit tu\ ư pơjing kah ơi Lâm lá pô mơtam nao amăng glai hơduah e\p hla kyâo, ruah mă djop mơta ano\ kiăng, hla do\ mơda, hiam hơdjă rơgoh, khom djo\p pă pluh, rơma pluh mơta kah ba glăi.

~u tom thâo dơlăm amăng bruă mă yua ia jrao akha kyâo, sit pơjing brơi tuai [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo, `u pơtô brơi tong ten biă mă hơdră mă [ong laih anun hơdôm djuai hla anun dưi pơjrao tơlơi ruă hiư\m pă.

Khă [u hơmâo pok anih s^ mơdrô ôh, sang `u pơdong [ơi anih [u gêh gal, kơnong s^ mơdrô amăng hrơi hrơi năm hăng hrơi tơjuh đô] samơ\ hing ang truh pơ ataih, arăng nao pơ sang Lâm lá mơn kiăng hơduah blơi [ong a`ăm mơnong anung hla kyâo djơ\ hơdră, djă ia jơman anăn a`ăm mơnong anung hla kyâo Kontum biă mă.

Lăi nao kơ a`ăm mơnong anung hla kyâo luk `u pơkra, ơi Lê Văn Lâm brơi thâo:

“Hăng kâo a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo glai luk kâo [u lui ôh, do\ hăng ta na nao đô]. Kâo s^ mơdrô a`ăm mơnong anung hăng hla kyâo glai anai, kiăng pôr pơthâo mơnong [ong mơng glai klô kual }ư\ siăng ta, bơ hăng kâo anai, Văn Lâm kâo anai, sa wơ\t hrơi tơjuh s^ mơdrô dua hrơi đô], jing hrơi pơdơi pơdă, prăk [u djop lơi pioh kơ [ong huă sa wơ\t hrơi tơjuh lah”.

Gỏi lá, lăi a`ăm mơnong lu\k hla kyâo pơtâo, [udah lăi anung hla kyâo tu\ mơn, hmư\ `u pha ra biă mă, tơma amăng pran jua ta. Gơyut gơyâo mơng ataih nao pơ Kontum, laih dưi jak iâu nao [ong mơnong a`ăm mơnong anung hla kyâo anai, [ing tuai laih nao pơ Kontum [ong djơ\ a`ăm mơnong anung hla kyâo glai do\ hơdor glăi na nao đô] amăng pran jua. Lu mơnuih lăi, yua kơ kiăng [ong mơnong anung hla kyâo glai luk anai mơn, hơdui ba pran jua ta pơwơ\t glăi nao ngui pơ Kontum lu wơ\t dong.

Nay Jek: Pô ]ih hăng pôr