VOV4.Jarai - Ăt kah hăng djuai ania pơkŏn ƀơi kual Dap Kơdư mơn, djuai ania M’nông (Rlăm) hơmâo lu tơlơi adoh biă, kah hăng tơlơi adoh Tâm Pớt, Yun Yơ, Têt ta wêu...adoh hnit glăi drơi pô, adoh pơdah pran jua. Tơlơi adoh juăt ƀu hơmâo gong brô̆ ôh, ƀơi anŏ ñu arăng ayup đing lơ̆m adoh. Hơdôm tơlơi adoh hri arăng juăt pơtưh, pơtưh kơ lu tơlơi yơh, adoh rơnguă, tơdu rơnang. Gru hiam anai mơng djuai ania M’nông ƀơi tơring glông Lăk, tơring čar Dak Lăk ră anai rơngiă tui laih. Ƀing tha thâo hri aset tui mơn, bơ ƀing čơđai lĕ ƀu pơmin nao ôh, kiăo tui tơlơi hơdip phrâo đôč yơh.

Tơlơi adoh djuai ania M’nông mơ̆ ƀing gơyut glăk hmư̆ anun lĕ yua mơnuih rơgơi kơhnâo Nghệ nhân Y Nhang Liêng ƀơi Buôn Năm, să Dăk Phơi, tơring glông Lăk, tơring čar Dak Lăk adoh. Tơlơi adoh anai adoh pơtă pơtăn kơ ană tơčô kiăng gir jik bruă ngă hmua, thâo gum djru nao rai amăng bơyan ngă hmua pla kơtor.

Nghệ nhân mơnuih kơhnăk gru đưm ơi Y Nhang Liêng ayup đing năm djuai ania Mnông

Hơdôm tơlơi adoh hri mơng djuai ania M’nông adoh kơ lu mơta tơlơi yơh, lăi nao tơlơi phiăn, tơlơi hơdip mơda, tơlơi pơkhăp tơdăm dra, tơlơi hơdip amăng sang anŏ, jik bruă ngă hmua...Hơdôm tơlơi adoh anai juăt hơmâo jua rơnang, adoh kiăng mơ-ak, kiăng plai ƀiă glêh glar. Mơng hơdôm tơlơi adoh anai pơdah rai pran jua hok mơ-ak, mah tơnap tap kar ƀơi tŭ mơn ăt dưi găn rơgao mơn. Tơlơi adoh M’nông ƀơi arăng adoh hơjăn, ƀơi anŏ ñu adoh pơtưh nao rai đah kơmơi, đah rơkơi. Nghệ nhân H’Jiêng Ndu, dŏ ƀơi ƀuôn R’cai A, să Krông Nô, tơring glông Lăk, tơring čar Dak Lăk brơi thâo.

“Đưm hlâo, tơlơi hơdip tơnap tap, ană bă hia yua kơƀah asơi huă...khŏm hyu pơ glai pĕ añăm, klơi hơbơi plum yơh či rông ană...Lơ̆m anun, amĭ adoh pơngui, ră ruai kiăng ană ñu hmư̆, thâo hloh tui tơlơi tơnap tap anun”.

Mơnuih djuai ania M’nông hor adoh lĕ adoh yơh. Nao pơ hmua, mă bruă ăt adoh mơn. Biă ñu ƀơi sang glông tui sang jrai ta anun, lơ̆m mơñum tơpai ƀudah amăng hrơi ngui ngor lĕ djuai ania M’nông juăt adoh nao rai yơh. Lui hĭ ră ruai, arăng adoh dong kiăng pơdah tơlơi pơmin pran jua.

Tơlơi adoh M’nông (tơlơi adoh hri) juăt adoh đôč, ƀu hơmâo gong brô̆, juăt ñu hơmâo đing ayup, djuai ania M’nông ñu iâu Mbuăt. Pô ayup đing juăt ñu đah rơkơi, bơ pô adoh lĕ đah rơkơi đah bơnai dưi adoh soh yơh. Đing ayup hơmâo 6 ƀĕ đing, hơmâo 4 ƀĕ đing prong gah ngŏ, 2 ƀĕ đing anet gah yŭ. Đing hơmâo čut nao pơ boh get. Lơ̆m pô adoh pơdơi adoh lĕ arăng ayup hmư̆ mơñi rơnang, wưt wưt. Mơnuih kơhnâo Y Nhang Liêng ƀơi Buôn Năm, să Dak Phơi, tơring glông Lăk, tơring čar Dak Lăk brơi thâo, đing ayup anai hơmâo mơng đưm laih, arăng ayup lơ̆m adoh hri. Samơ̆ ră anai ƀiă đôč mơnuih thâo pơkra hăng thâo ayup đing anai.

“Kâo khăp biă kơ gru grua boh thâo mơng ơi yă đưm, kâo pơkra glăi đing ayup phrâo. Ƀơi anai dŏ hơjăn kâo yơh thâo pơkra. Ƀing kơhnâo mơng pơkŏn ƀu thâo pơkra lĕ rai pơ anai mă tŭ. Ƀơi anai hơmâo lu tha, samơ̆ hơjăn kâo yơh thâo ayup. Ƀing čơđai ñu ƀu thâo ayup ôh, pơtô mơn samơ̆ ƀing gơñu ƀu thâo ôh”.

Lăi nao tơlơi bơngơ̆t hŭi gru grua boh thâo đưm rơngiă hĭ, ayong Y Xim Du, dŏ ƀơi buôn Yuk La 1, să Đăk Liêng, tơring glông Lăk, tơring čar Dak Lăk lăi: rơnuk ơi yă amĭ ama rơngiă tui laih, jing ƀu hơmâo đơi dong tah djuai ania M’nông thâo adoh hăng thâo ayup đing tui anai. Yua rơnuk hlăk ai ƀu hơmâo mơnuih hor kơ tơlơi adoh, gơñu kiăo tui tơlơi hơdip rơnuk phrâo đôč yơh. Sit biă ñu ră anai, hơmâo lu tơlơi adoh suang, ngui ngor djơ̆ hăng hnưr thun ƀing hlăk ai.

“Ƀing čơđai rơnuk anai ƀu hor dong tah kơ tơlơi pĕ gong atông brô̆, adoh suang mơng đưm, jing rơngôt biă. Tơlơi anun ñu pơƀuh anŏ rơngiă tui amăng ƀrư̆ gru grua boh thâo djuai ania ta samơ̆ tui anun yơh lơ̆m ană mơnuih ta pơđĭ kyar, pơplih phrâo tui rơnuk. Samơ̆ tơdah ƀing gir djă pioh anŏ hơget lĕ ƀing hlăk ai yơh pô kiăng nao hlâo ngă bruă anun”.

Ƀing mơnuih kơhnăk gru đưm djuai ania Mnông amăng hrơi adoh

Adoh hri amăng tơlơi adoh djuai ania M’nông kah hăng tơlơi čang rơmang kơ tơlơi hơdip hiam hloh hăng sa gơnam yôm amăng gru grua boh thâo djuai ania M’nông. Tơlơi hơdip rơnuk phrâo, hơmâo lu tơlơi ngui ngor adoh suang phara, jing ngă kơ tơlơi adoh M’nông rơngiă tui. Kiăng hơmâo tơlơi gum tơngan djă pioh mơng abih bang mơnuih đah tơlơi adoh hri anai dưi hmư̆ na nao.

H’ Zawut: Čih - Siu H’Mai: Pơblang