TƠDĂM TLĂN TUNG

                        (Tơlơi akhan gah djuai ania Hrê-Siu H’Prăk pơblang hăng akhan glăi)

            {ơi djo\p kual ]ư\ siăng anun, hlơi hlơi leng kơ thâo Kon Tung le\ sa ]ô tơdăm Klăn hiam rơkơi hmư\ hing biă. Giam anun, hmâo sa bôh sang ano# pơdrong hmâo 11 ]ô ană đah kơmơi. Adơi tơlu\i nhu anăn Y Giật. Tơdăm Klăn hor kơ Y Giật hăng am^ ama Y Giật tu\ ư anôm brơi Y Giật hăng `u.

            Samơ\ Y Giật akă [u thâo tơlơi anun. Hmâo sa vo\t, am^ ama `u lăi `u hrom hăng ană plơi hyu djuh pơ\ dlai ataih. Gơ`u do# đ^h p^t glăi mlăm amăng rơ-ưng bôh pơtâo. Do# tơgoan Y Giật p^t wor, djo\p m’nuih mă gơnam tam sum đ^ hăng glông drơi `u laih anun đuăi lui abih. Lom m’nu\ dlai tơdjo#, `u do# kơtoă kluh tơgu\, [uh kơnong kơ do# glăi ha jan `u hyal mial rơ-o\t tre\t [ơi rơ-ưng bôh pơtâo.

            Jum dar `u bă kơ klăn ala pan. M’tah hmâo, mriah hmâo, kơ`^ hmâo, ju\ ko# hmâo, bơbrung hmâo, nge\k ngo\k ako# `u hăng đơ hơđe\t wăt aku hơk mơ-ak. Amăng krăh pu\ ala le\ sa drơi Klăn prong kah hăng phun choh wâu ngu\t ako# ]ơkă dra hiam. Y Giật hu^ đơi tơluh đuăi. ~u đuăi dư\ h’pă [ing ala klăn pan đuăi tui dơ\ anun. ~u jiang hu^ bral bơngăt hloh dơng. Klăn [u thâo chi ngă dơng tah khom ba tơbiă tơngan mơng sôk klăn sa [e\ tơngan m’nuih. ~u thâo krăn anun le\ tơdăm Klăn Tung anun plai [ia\ `u hu^.

            Tơdăm Klăn lăi Y Giật ba `u glăi pơ\ sang am^ ama. Truh [ơi sa chrăn ia krông prong, dua gơ`u bơjăk nao m’nơi. Tơdăm Klăn lăi hăng `u nao m’nơi găh hlâo ia. Y Giật lăi `u hor m’nơi [ơi tơkai đo#]. Dua gơ`u brơsoa nao rai. Tu\] rơnu\] `u tơdăm Klăn khom hmư\ tui kơ dra hiam yơh.

            Tơdăm Klăn lôk  sôk pioh hăng glông bôh pơtâo. Angin pư\h găn nao, sôk Klăn le# trun amăng ia kor nao gah Y Giật. ~u huai mă ta` sôk Klăn hăng do\p lui h^.

            Klăn Tung hlong hlư\ jing m’nuih hlao, tơdăm Klăn hiam rơkơi biă tih mriah drah do\ng prong glông, bang ăh kuăh lon adai [ơi kual anun m’tam. Y Giật do\p angăk ako# lăng đ^ hơho\ng. Puêr lăng glăi, [u [uh dơng tah sôk Klăn, tơdăm Klăn Tung sôl rơngôl hyu doăh e\p, samơ\ [u e\p [uh dơng tah.

            ~u gir run hyu doăh e\p, samơ\ kơnong kơ [u\h hlơ hlong m’ta dra hiam đo#]. Dua gơ`u bơ bư\p nao rai [uh hơ hur pran joa kah hăng apui gluh đ^. Gơ gru\k kơ joa ia krông.

            Gơ`u gum hrom glăi pơ\ sang, Klăn Tung [uh bang ăh amăng plơi, hlơi hlơi leng kơ bơni, biă `u pluh chô amai Y Giật. Gơ`u [uh [lah moa` hăng adơi tơlu^ gơ`u biă.

            Amăng sang, lom sa ]ô hmâo sa go\ pur pha ra. Hrim hrơi abih bang sang ano# nao pơ\ đang hmua, pluh ]ô amai `u glăi ta` mă bâu bôh pur pruai đ^ hăng glông go\ pur rơkơi Y Giật. Hrim hrơi Y Giật kih rơme\t dleh dlan biă. Wo\t 10 ]ô amai `u leng kơ [lah moa` hăng Y Giật, yoa kơ abih bang leng kơ kiăng soa mă Klăn Tung ngă ung pô.

            Hmâo sa hrơi, Klăn Tung nao koh kyâu hăng yoă hlang giong glăi pơdo\ng sa bôh sang prong k’jăp. ~u hyu doăh e\p gơnam [o\ng huă glăi bă kơ sang brơi kơ Y Giật [o\ng huă tui [ơ [rư\ mơ\ [u kiăng yăk tơkai tơbiă mơng bah amăng ôh. Laih anun `u pơtă pơtăn mo# `u:

            -Kâo hyu ataih, ^h do# pơ\ sang anăm hmư\ ôh tơlơi jăk iâu mơng răng ra, chim brim, anăm tơbiă mơng sang ôh gơ` ara\ng ngă săt kơ pô.

            Lom anun Y Giật glăk pikian.

            Klăn Tung phrâo hyu mă [ia\, pluh ]ô amai Y Giật luh  ru^t nao jum dar sang `u hăng plư adơi tơlu^ gơ`u. Gơ`u ba pơtơi, ba ao hiam, kông mah tơbiă kiăng ư-ang hăng adơi gơ`u. Y Giật leng kơ tah ako#, `u [u k’[ah h’dôm gơnam tam anun ôh.

            Truh hrơi tơdơi, gơ`u pơmin nao tơlơi plư pơkon dơng. Gơ`u jak Y Giật nao ngui tung tai. Gơ`u ngui tung tai thâo biă. Lom m’nuih do# hăng glông tung tai adoh:

            Yuo#t gah anai

            H’dai gah dih

            {uh [o# m’ta am^ ama soaih pral

            Yuo#t gah anai

            H’dai gah dih

            {uh plơi pla yâu mơak.

            Amăng sa ]ô đ^ tung tai yuo#t nao yuo#t rai, Y Giật hmư\ [uh amuaih đơi lăi hăng [ing amai `u:

            -Tung tai [ơi sang kâo [u hmâo ôh, kâo hor chi tơbiă gah rơngiao samơ\ rơkơi kâo krư\ bah amăng k’jăp đơi.

            -Kâo amra pơtô brơi jơlan ^h tơbiă.

Lăi giong,  amai `u bu\] sa ara\ blâu pơhroa mu\t [ơi plah pơnăng sang kơ Y Giật. Amai `u mă blâu anun chu\h  amăng apui.

            Pur glưh trun. Y Giật k’da#o trun mơng glông sang hăng nao pơ\ ia krông.

            Pluh ]ô amai nhu kơplông đ^ k’plông trun [ơi tung tai. Dua bơnah hang ia m’nuih [ôn sang ru^t nao lăng lu lin kah hăng ther, klap, dom moah.

            Truh tal Y Giật đ^ tung tai le\ hmâo sa drơi ]im hăng sa drơi tơkuih găm [ơi hre\ tung tai. Yuo#t nao [ơi krah ia krông, [ing amai nhu adoh:

             Yuo#t gah anai

            H’dai gah dih

            }im trơ\i hre\

            Tơkuih ke\ hre\.

            Hre\ tung tai kloh h^, Y Giật le\ trun [ơi anih ia joar ju\ hăng nhu\ trun hlao găh rơgo#p ia krông. {ơi yu\ anun hmâo sa drơi bia tha. Bia chi lun Y Giật, samơ\ [uh `u ane\t đơi, păp `ai bia lăi:

            -Djơ\ `u kâo [o\ng ^h laih, yoa kơ me ane\t hăng hiam dơng. Anun kâo lui h^. Ră anai me kiăng do# pơ\ h’pă?

            -Y Giật tơ tư\ drơi jan lăi glăi:

            -Bia chrâo jơlan brơi kơ `u đuăi đ^ hăng glông lon. Y Giật rôk tui hang ia rơbăt nao, rơbat nao… Hyu rơ-vư amăng mơmo\t, `u [u thâo hrơi [u dah mlăm ôh. Dleh đơi, `u pơdơi [ơi tul akha kyâu. To# tơno# hmư\ m’nu\ dlai tơdjo#, Y Giật h’dor nao truh amăng ao hmâo sa [e\ thong hăng bôh quít. ~u ruh e\p laih anun e\p [uh thong `íp khoer lăng khoer lăng tu\] rơnu\] `u ăt [uh mơn bơngăt yang hrơi. Y Giật mơak rui đ^ hăng glông k’dư, ngă le# trun asar bôh quít mơng tơngan.   

            Lom anun djơ\ hrơi `u tơkeng – ~u tơkeng sa ]ô ană đah rơkơi. Hmâo sa ]ô yă tha rông ană nge găn nao, mă so\k ană nge anung glăi amăng pak hla kau. ~u pơtă yă tha djă đuăi truh kơ [u hmư\ joa ia rô kah mơng dưi dor so\k anun. ~u do\p pioh mu\t anung so\k sa drơi kơtâo.

            Rơbăt hmâo [ia\, yă tha anun pơmin ]i mă [o\ng [ia\ le\ [uh kơtâo ngo\k ako# đ^ lăi:

            -Hơi yă, dă mơ\ ^h kiăng [o\ng a`am kâo vo\?

            Yă tha anun lăi:

            -H’[ơi hmâo, kâo bluh đuăi [ui hlu\, amruih đom [ơi drah [ơi asar ^h đo#] lah.

            Na nao tui anun yơh truh kơ `u đuăi ataih mơng anun.

            {ơi lon Y Giật đih, asar bôh quít ]ah m’ta hăng ]ăt đ^ hlum hlam m’tam. Y  Giật iâu:

            -Bôh quít, bôh quít prong tanh, tơdah sui prong thơ yă tha amra [o\ng a`am am^ ană kâo.

            Akă [u hmao lem giong hla mlu, phun bôh quít prong đ^ laih. Am^ ană Y Giật h’d^p [ơi glông jung kyâu. Hmâo sa drơi ]im,  păp nhai kơ dua am^ ană `u đơi, nao bôh hmâo sa bôh ]im. Bôh ]im ]eh tơbiă jing ]im ană hiam biă, mơ`i hmư\ mơak mơn, ngă am^ ană Y Giật mơ-ak pran joa biă. ~u ruaih ako# ană ]im, `u lăi:

            -Ơi ]im, ră anai rơkơi kâo glăk do# pơ\ anih ataih biă, ^h hyu doăh e\p brơi kâo đa. Tơdah dưi thơ ^h mơ`i yơh kiăng kâo thâo: “Ơi tơdăm Klăn Tung, [ơi plơi hmâo tơlơi [u mơ-ak, ană bơnai ^h glăk hmâo tơlơi hning rơngo#t, tơnap. Tơdah ^h do# kiăng khăp kơ mo# le\, ta` po\t glăi be\”.

            Lom ]im por đuăi le\ yă tha anun po\t glăi. Tơdơi kơ thâo pô le# luh kơtâo [lor, nhu [o\ng abih so\k ană Y Giật. ~u po\t glăi [uh am^ ană Y Giật h’d^p [liah hăng glông jung kyâu, `u pah bôh pơtih hăng lăi:

            -Ô adai ăh, thâo tui anai hă kâo [o\ng a`am ha yơh hlâo. Y Giật pơhiăp trun:

            -Ơ yă tha hơi, ^h kiăng [o\ng a`am dua am^ ană gơmơi, ^h hyu doăh e\p djuh to# [ơi phun bôh quít. Kâo amra tlaih trun ană kâo kơ ^h. {ơi glông jung kyâu `u rơpa kian đơi [u dưi h’d^p dơng tah.

            Yă tha anun e\p djuh to# apui [ơi phun bôh quít m’tam. Y Giật mă bơnal tơ\i pioh bôh quít tlaih trun [ơi anih `u krom apui. Yă tha kơplong hăng du`, apui [o\ng, `u ur đ^ kơ ke\t. Y Giật ur hră]:

            -Đung pơ-iă, ^h k’da#o trun amăng ia kiăng huăi ruă. Pral bơngăt đơi, `u k’da#o trun amăng ia, hlong djai hlao kơ `u.                    

            Anai lăi nao kơ ]im. ~u por găn hyu 7 băn ia, rơma băn ]ư\ truh [ơi anih s^ mdrô [ing Yoan hăng mơ`i hmư\ hning rơngo# biă. Tơdăm Klăn Tung hmư\, do# kơtoă h’dor glăi mo# `u hiam bơnai pơ\ sang. ~u iâu [ing hlun dang sang ano# `u djă ba gơnam tam go\ mo\ [ung [ai ]ing ]eh po\t glăi.

            Đuăi hyu doăh e\p truh kơ tlâo blan, nhu nao truh [ơi phun bôh quít tha. To# tơno# adai h’jan đu\h đoa hua hmôk [ơ [l^p tơ tir kơ grôm k’mlă. Tơpul m’nuih do\ng glăi đap [ơi rơgo#p hla quít k’pal. Hmư\ joa ]ơđai hia, Klăn Tung đ^ e\p lăng hăng glông kyâu. Pô ]ơđai anun lăi:

            -Đ^ rai mu\t amăng sang [un rin tơnap tap gơmơi anai [o\ng hla mlu hăng huă asơi mơ`um ia [ơ\i vo\.

            Klăn Tung mưn [uh amăng pran joa nhu giam biă hăng ]ơđai anun samơ\ [u dưi do# glăi ôh. Adai giam mo\t laih, h’jan không laih mơn. ~u pơmin hrô trun mơng kyâu le\, pô ]ơđai anun iâu tui:

            -Ơ ama, ama ^h [u kiăng mo# hiam bơnai, ană ^h soaih pral ôh hă?

            ~u đing đăo, biă hă [lor anun. Lom anun Y Giật mơng pum hla tơbiă rai. ~u koar dua am^ ană Y Giật ur hia brah adung m’ta m’tam.

            Y Giật ruăi glăi djo\p tơlơi hmâo [ơi sang. ~u hil ne\] biă. ~u ba [ing hlun dang sang ano# `u nao pơ\ sa bôh ]ư\ ataih pơdo\ng sang do#, tlaih rơmô k’bao, yôl đ^ gơnam tam hăng glông. Giong mơng anun, `u mơ`am sa bôh bung prong lăi hăng am^ ană Y Giật mu\t do# amăng anun, gôm mung hăng glông ako#. Dua am^ ană Y Giật leng kơ djă drơi hơ`ueng amăng tơngan. ~u gui glăi pơ\ sang h’đăp.

            Pluh ]ô amai `u mơ-ak biă. Gơ`u brơsoa lăi mo# ^h bia rơ-ă mă laih, [o\ng a`am `u laih. Klăn Tung lăi:

            -Kâo amra do# kơ pluh ]ô amai ngă mo#. Kâo hmâo gui tôm gơnam tam pioh pơ\ gah pin ia, hlơi dưi gui ba glăi kâo amra mă ngă mo# kâo.

            Y Nốc sôl rơngôl soa nao hlâo. Lom `u gui đ^ hăng glông bra, dua am^ ană Y Giật gư\ drơi hơ`ueng djă [ơi tơngan ]i rong bra Y Nốc. Drah rô pơsah abih ao, `u hil ne\] h’tă trun. H’dôm ]ô [ing amai `u hmâo drơi hơ`ueng tla#u ruă đơi [u hmâo hlơi khin gui dơng tah.

            Tu\] rơnu\] `u truh Y Chin, Y Chin le\ m’nuih [u pơhiăp đơi ôh, laih anun muih dơng. Anun `u dưi gui glăi truh pơ\ sang.

            Klăn Tung ba mo# `u hăng Y Chin po\t glăi pơ\ plơi pla phrâo. {ơi krăh jơlan Klăn Tung lăi wor b^t bôh pơtâo sah. Y Chin khom po\t glăi mă. Y Chin po\t glăi, Klăn Tung hlong pơdo\ng sang hmâo tơmeh sang prong hiam [ơi anun. Laih anun ung mo# gơ`u đuăi h^. Yăk h’dôm yăk dơng,  dlai k’mrong kr^p glăi gah tlôn kah hăng h’đăp.

            Lom Y Chin djă bôh pơtâo po\t glăi le\ [uh hlơi dơng tah. ~u hia truh kơ yang hrơi le# laih anun nao p^t amăng sang phrâo pơdo\ng anun. Krăh mlăm, Y Chin mưn [uh kah hmâo m’nuih sum băn brơi kơ nhu. Tơgu\ m’goah, asơi a`am prăp lui giong laih mơ\ [u [uh hlơi ôh. Mlăm tal dua, Y Chin ngă mă p^t. Hmâo m’nuih nao kro#p  `u, Y Chin dui [uk pô anun kă nao rai hăng [uk nhu, mă ao pô anun kă mu\t hăng ao `u, mă hre\ goang mu\t tơkai dua gơ`u. M’nu\ phrâo tơdjo#, pô anun tơluh gu\ samơ\ [u dưi đuăi dơng tah, Y Chin [uh rơđah [o# adung m’ta pô anun. Anun le\ Cột Ling.

            Dua rơkơi gơ`u jing ung mo#. Lom pơdo\, kual dlai giam anun to# tơno# hroaih h^. Sang ano# ung mo# Klăn Tung do# ataih mơng anun h’dôm yăk tơkai đo#].

           Mơng Anun, dua bôh sang ano# h’d^p je# giam nao rai, jơnap klă, rơnuk rơnang hăng yâu mơak./.