VOV4.Jarai - Ăt kah hăng djop djuai ania adơi ayong pơkon [ơi kual }ư\ Siăng, amăng tơlơi adôh djuai ania Hơdang hmâo lu mơta er adôh biă.

Rim er adôh hmâo ano# mơ`i pha ra, dưi hmâo [ing juăt adôh `u amăng hơdôm hrơi jơnum ngui bôh thâo pha ra, pơdah hơdôm tơlơi pơmin, tơlơi ]ang rơmang, [udah lăi pơdah tơlơi hơd^p mơda rim hrơi mơng drơi pô, sang ano#, plơi pla…

Hrom hăng hơdôm er adôh juăt yua adôh, kah hăng: Rơngê, ting ting… djuai ania Hơdang hmâo sa er adôh pha ra dong, anun le\ er adôh “Nhuăi”.

Er adôh đưm anai kơnong kơ yua [ia\ đo#] [ơi sa dua anih anom kual neh wa Hơdang do# hơd^p mơda gah să Diên Bình, tơring glông Đak Tô, tơring ]ar Kontum hăng {ôn Hring, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak.

Ano# pha ra mơng er adôh “Nhuăi” le\ er adôh hri, mơnuih adôh juăt adôh lu hloh le\ jua tai. Hơdôm glông er adôh ataih nao rai [u ataih ôh, djơ\ ano# `u akhan hri [udah kah hăng glăk do# ră ruai hăng gơyut gơyâu, djop mơnuih jum dar.

Tơlơi pha ra hloh mơng er adôh “nhuăi” le\ lom [ing adôh `u pơ phun adôh le\ [u adôh [ơi bôh pia phun ôh mơ\, glăi adôh sa er gah bôh pia tơdơi, laih anun kah adôh trun 1 er, đ^ glông hăng bôh pia hlâo, to# tui anun pô adôh hmâo adôh lu hloh.

Ơi A Blôih, 64 thun, pô thâo adôh tơlơi adôh đưm hăng thâo pe\ gông bro# đưm djuai ania Hơdang [ơi [ôn Hring, să Ea H’Đing, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak brơi thâo: Khul mơnuih djuai ania Hơdang rim wot pơ phun jơnum ngui, kah hăng: Dưm đing atông ia, mơ-ak huă asơi hle, mă yua sang rung, ngă yang rơkâo kơ bơyan mơyan… le\ amăng plơi [u dưi kơ[ah ôh jua ]ing hơdor hăng tơlơi adôh đưm mơng neh wa [ơi anai.

Jua ]ing hơgor hăng jua adôh đưm mơng [ing gơ`u, [ing tơdăm dra… djru ngă mơ-ak kơ mông ngă yang jơnum ngui hloh, dik dak hloh. Lăi kơ phun akha er adôh “Nhuăi”, ơi A Blôih brơi thâo:

“Neh wa [ing gơmơi [ơi anai do# djă pioh đo#] hơdôm tơlơi adôh đưm tui er adôh “Nhuăi”, yua kơ [ơi anai hmâo lu mơnuih [ôn sang le\ ană plơi mơng tơring glông Đak Tô rai do# hơd^p mơda.

Er ]ing hơgor hmâo [ơ [ia\ gru `u kah hăng djuai ania Bahnar hăng Rơngao (Kontum), samơ\ pung kơ adôh kah hăng er adôh “Nhuăi” hmâo gru `u pha ra.

Kah hăng kual Kon Cheo (Đak Tô) le\ [u hmâo er “Nhuăi” ôh anun er ]ing hơgor mơng gơ`u ăt pha ra mơn. Hăng neh wa plơi Kon Hring gơ`u atông hăng er pha ra, hăng pơjing er adôh “Nhuăi” mơng anun truh kơ ră anai.

Nghệ nhân ưu tú A Bloih [ơi Anom hr^p mă jua adôh Gong phun jua pơhiăp dêh ]ar Việt Nam, {irô pơdo\ng [ơi kual }ư\ Siăng

Adôh pơke\ hăng tơlơi hơd^p mơda pran jua mơng neh wa djop djuai ania [ia\ [ơi kual }ư\ Siăng. Jua adôh dưi pơ phun lom nao ngă hmua, amăng hơdôm mông jơnum ngui, ngă yang, pơdo# rơkơi bơnai, lom pơmui ană pit [udah tơdăm dra pơkhăp…

Yă Y Biu – pô thâo adôh tơlơi adôh đưm Hơdang, brơi thâo: rim wot amăng plơi hmâo tơlơi jơnum ngui, ngă yang le\ tơdăm dra amăng plơi tum pơ[u\t lu biă mơ-ak hrom atông ]ing hơgor, adôh suang, gơ`u lăng yôm biă bôh thâo gru grua mơng djuai ania ơi yă pioh glăi.

Ră anai, ta hmâo tơlơi gal hloh laih, jai kiăng djă pioh hăng ngă tui gru grua bôh thâo klă hiam anun. Yă Y Biu, pô juăt adôh suang tơlơi adôh suang đưm [ơi [ôn Hring, să Ea H’Đing, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak lăi pơthâo:

“{ơi plơi lom hmâo tơlơi pơdo# rơkơi bơnai, tuh [uai kâo leng kơ gum hrom adôh hơdôm tơlơi adôh đưm tui hơdôm er adôh “Nhuăi”, Ting ting, Chiếo… Ră anai kâo do# hơdor lu tơlơi adôh mơng djuai ania pô…

Hơdôm hrơi pơ phun jơnum ngă yang amăng plơi [ing gơmơi juăt tum pơ[u\t kiăng adôh mơ-ak, hơ-ư\] hmưi neh wa amăng plơi hăng hơdôm tơlơi adôh, laih anun adôh bơkơđai nao rai tơdruă, mơ-ak biă…”

Nghệ nhân A Nol adôh tơlơi adôh đưm Hơdang tui er “Nhuăi”

Er adôh mơng er adôh “Nhuăi” biă `u đing nao 3 rơnoh đ^ trun: La-Sol-Đô. {ing adôh tơlơi adôh suang đưm adôh đ^ trun đok tui hluai kơ pô pe\ gông, glông adôh, ]ra\n lu [udah [ia\ bôh pia, ta` [udah kaih, rơnang [udah kơtang, ta` mơ-ak…

Tơdah kiăng adôh kơtang kơ sa bruă yôm phăn, tơlơi mơ-ak thơ [ing adôh  juăt adôh đ^ dlông kơtang; Tơdah adôh hăng pran jua rơngôt le\ adôh rơnang hăng tai trun, sui sui anun kah mơng adôh đ^ dlông, pơjing er adôh pha ra.

Bôh yôm adôh amăng er adôh “Nhuăi” lu mơta biă, anun le\ hơdôm tơlơi pơkhăp tơdăm dra, pơmui ană, pơsur neh wa mă bruă ngă đang hmua, bơni plơi pla lo\n ia…

Er adôh “Nhuăi pha ra hăng er adôh Chiếo, ting tin [ơi ano# amra dưi adôh djơ\ nao hrom hăng er yun đ^ trun mơng ring ]ing hơgor [udah gông ting ning. Hơdôm gông bro# anai jai ngă brơi er adôh mơ-ak hloh, ngă lu mơnuih hor hmư\ hloh.

Ơi A Nol, thun anai rơbêh kơ 80 thun, mơnuih juăt adôh tơlơi adôh đưm [ôn Hring, să Ea H’Đing, tơring glông }ư\ Mgar, tơring ]ar Daklak brơi thâo:

“Bôh yôm mơng er adôh “Nhuăi” lu mơta biă, bơhmu kah hăng glăk pơkhăp le\ mă yua bôh pia tơlơi khăp, nao pe\ a`ăm le\ bôh pia `u ăt pơdah lom găn rơgao dlai klô, găn ia, găn ]roh hnoh pioh e\p a`ăm pơtăm, bôh troh amăng dlai…

Hăng sa, dua er adôh đưm le\ ăt hmâo mơn sa dua mơta tơlơi adôh [u dưi adôh tui gông bro# mơng sa dua mơta gông bro# phrâo ră anai yua kơ er adôh `u pha ra biă, đa le\, kah hăng er adôh anai le\ kơnong kơ adôh hnun đo#] [u hmâo gông bro# hai ăt klă mơn”

Nghệ nhân Y Biu pơhra\m glăi hlâo kơ hr^p mă jua adôh

Nao ]ua\ hơdôm bôh plơi djuai ania Hơdang amăng bơyan bơnga [udah amăng hrơi jơnum ngui ngă yang, mơng ataih [ing ta amra hmư\ jua ]ing hơgor tơtar, đ^ trun wot tom jua adôh đưm hăng er adôh “Nhuăi” đ^ trun mơ\ hmư\ mơng đok adôh pô anun…

Hrom hăng ]eh tơpai, [ing tơdăm dra djuai ania Hơdang djă tơngan gum hrom suang, adôh hơdôm tơlơi adôh đưm bơni kơ tơlơi khăp, plơi pla [ôn lan, tơlơi ]ang rơmang kơ tơlơi hơd^p mơda trơi pơđao, yâu mơ-ak.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr