VOV4.Jarai - Ngă hmua pơdai jing bruă yôm phăn amăng tơlơi hơd^p mơda mơng plơi pla hăng rim sang ano# djuai ania Hơdang [ơi să Mường Hoong (tơring glông Đak Glei, tơring ]ar Kontum).

Hmâo lu phiăn ngă yang bơdjơ\ nao ha rơnuk phun pơdai, amăng anun phiăn ngă yang huă asơi hle, amăng anun phiăn ngă yang ba mut amăng atông pơdai jing sa amăng hơdôm phiăn ngă yang yôm phăn ăt dưi hmâo m[s [ơi anai djă pioh mơn.

{ơi Mường Hoong, rim thun, m[s kơnong kơ ngă sa bơyan pơdai đo#], samơ\ hơdôm anun đo#] ăt djop braih pioh kơ hơdôm bôh sang ano# huă kuh thun mơn.

Pơdai dưi ngă [ơi hmua ]oh rơ`an mă mơng tơkai ia đ^ hăng ro\ng ]ư\. Truh bơyan yuă hơpuă, hơdôm blah hmua pơdai ]oh rơ`an pơdai tơsa\ kơ`^ hyak hiam mơta lăng biă.

Mơnuih [ôn sang [ơi anai pơmin le\ rim bơyan hơjan klă, pơ-iă hiam, pơhrui glăi lu pơdai le\ yua kơ dưi hmâo yang rơbang pơtrun brơi; kơđai glăi, bơyan [iă pơdai le\ yua kơ yang rơbang bơtơhmal.

Yua anun, rim thun, mơnuih [ôn sang pơ phun lu phiăn juăt ngă yang bơdjơ\ nao ha rơnuk phun pơdai, pơ phun mơng hrơi rah anah, pơtem pơdai truh kơ yuă hơpuă, ba pơdai glăi dưm amăng atông.

Amăng anun, phiăn ngă yang ba pơdai mut amăng atông dưi lăng le\ sa amăng hơdôm phiăn ngă  yang  yôm phăn hloh.

Atông pơdai mơng sa bôh sang ano# djuai ania Hơdang [ơi Mường Hoong

Tui hăng ơi A Ban – Kơ-iăng Khoa git gai Ping gah Mường Hoong, phiăn ngă yang pơdai ba glăi pơ\ atông jing nao hrom hăng phiăn ngă yang huă asơi hle, bơdjơ\ nao je# giăm nao rai hloh.

Phiăn ngă yang hua asơi hle pơ phun lom hơdôm blah hmua pơdai tơsa\ kơ`^ hyak, mơnuih [ôn sang prăp lui yuă hơpuă pơdai.

Mơ-ak pơdai phrâo le\ tal pioh ană plơi pơdah pran jua thâo tơngia hăng yang rơbang, lon adai pơtrun brơi pơdai jor; hrom hăng anun pơdah tơlơi kiăng khăp, tơlơi pơ pu\ hăng asar pơdai; rơkâo brơi pơdai glăk tơsa\ jai jor hloh, [u hmâo hlô dlai, ]im bring, tơkuih pơ]ra\m, ană plơi kuh thun hmâo pơdai djop pioh huă [u rơpa.

Lom ngă yang huă asơi hle, amăng rim blah hmua ara\ng ruah mă sa, dua amung pơdai hiam dlông hloh, tơsa\ dưm kơnar hloh pioh kơđe] ba glăi.

Bruă anai dưi ngă tui to\ng ten biă. Hơdôm amung pơdai hlôm asar, gut than oan dưi kơđe] ba glăi mơng hơdôm blah hmua. Sang hmâo hơdôm blah hmua le\ khom ruah djop mrô pơdai [ơi abih bang hơdôm blah hmua.

Hơdôm amung pơdai dưi kơđe] ba glăi pơ pha jing 2 ]ra\n. Sa ]ra\n ba mut amăng atông pơdai (dưi lăng le\ “pơdai kom”) pioh yua amăng mông ngă yang ba pơdai glăi amăng atông; sa ]ra\n do# glăi, m[s yua tơnă asơi ngă yang. Tơdơi kơ ngă yang jơnum ngui anai, gơ`u amra pơ phun bruă yuă prah pơdai.

Lom abih bang hơdôm bôh sang ano# amăng plơi huă prah giong, pơdai dưi ]ơhmu krô ba glăi bă kơ atông pơdai pơdo\ng giăm sang do# [udah [ơi găh plơi, tha plơi amra ruah sa hrơi pioh pơ phun ngă yang ba glăi pơdai amăng atông.

Rim sang ano# [ơi Mường Hoong juăt hmâo [ia\ biă `u 1 bôh atông pơdai, lu sang hmâo truh 2, 3 bôh atông pơdai.

Atông pơdai le\ kông ngăn mơng hơdôm bôh sang ano# m[s, jing ia ha#u ia hang, pran jua mă bruă ha thun dleh glar anun djop mơnuih hmâo tơlơi pơmin thâo rak, djă pioh.

Bơyan pơdai hơđăp [u dưi pioh amăng atông ôh mơ\ khom ba mut amăng sang pioh pha ra mơng hrơi rơmet atông prăp lui yuă prah pơdai phrâo.

Ơi A Toả ba pơdai hơđăp mut amăng sang pioh pha ra

Yua kơ tui phiăn juăt mơng djuai ania Hơdang [ơi Mường Hoong, pơdai phrâo yuă prah hăng pơdai hơđăp [u dưi dưm hrom ôh; ngă tui anun yang pơdai amra hil, jăm [uah, phak tơhmal, bơyan pơdai tơdơi amra [u hmâo lu dong tah.

Sang hlơi do# pơdai hơđăp le\ khom huă abih kah mơng dưi huă truh pơdai phrâo.

Tha plơi ơi A Toả ([ơi plơi Tu Hoong) brơi thâo: Amăng mông ngă yang mơ-ak pơdai phrâo ba glăi pơ\ atông, hơdôm bôh sang ano# amra mă hơdôm amung pơdai “pơdai kom” amăng atông, tơnă asơi ngă yang.

Amăng rim sang ano#, mơnuih thun tha hloh amra gơgrong bruă pơdă gơnam ngă yang. Gơnam ngă yang dưm [ơi anih yôm phăn hloh mơng sang, juăt `u giăm sang apui.

Pô ngă yang amra phai yang, lăi pơthâo hăng yang rơbang kơ bôh tơhnal mă bruă, bơni kơ yang rơbang.

Gơnam ngă yang [u kiăng lu mơn, sang hơpă hmâo hmăi [ia\ le\ ]uh un, tơdah [u hmâo le\ ]uh mă sa drơi mơnu\, ]eh tơpai hăng khom hmâo asơi tơnă mơng hơdôm asar braih “pơdai kom”.

Hrơi tơdơi, ană plơi amra tum pơ[u\t [ơi sang rông pioh ngă yang jơnum ngui mơ-ak pơdai phrâo ba glăi amăng atông hrom mơng sa bôh plơi.

Hơdôm bôh sang ano# amra djru hrom ]eh tơpai, gum hrom hơtuk om, pơkra a`ăm un, mơnu\ hlâo kơ anun m[s hmâo djru prăk blơi pioh ngă yang lon, yang pơdai, yang adai. Gơ`u pơ phun [ong huă, adôh suang dik dăk.

Anai le\ tal ană plơi pơdah pran jua mơng pô hăng ]ư\ siăng dlai klô, hăng đang hmua, hmâo pơjing rai laih gơnam tam pioh hmâo tơlơi hơd^p drơi pơđao…

Amăng tal anai, m[s amăng plơi amra pơdah pran jua, pơ pha nao rai hơdôm tơlơi amăng tơlơi hơd^p mơda, păp nao rai tơdruă hơdôm tơlơi [u mơ-ak, tơlơi bơrơdjơ\ bơrơsao hlâo kơ anun.

Tơdơi kơ [ong huă giong, hơdôm bôh sang ano# glăi jak iâu nao rai nao ngui pơ\ rim bôh sang ano#, [ong huă, na nao tui anun abih sang anai truh sang adih. Djop mơnuih mơ-ak mơ-ai hăng wor bit h^ hơdôm hrơi mă bruă dleh glar.

Anai ăt le\ tơhnal gal pioh [ing tha rơma ruai, akhan glăi kơ ană tơ]ô hmư\ kơ ơi yă đưm, phiăn juăt, hơdôm tơlơi ruai, tơlơi akhan đưm, hơdôm tơlơi găn rơgao amăng bruă mă ngă đang hmua, đom bua lua pơnah…

Tơlơi ngă yang anai do# jing tal pioh [ing tơdăm dra bơbưp nao rai, bơkơtuai nao rai, pơdah pran jua kiăng khăp tơdruă…

Tơdơi kơ pơ phun ngă yang pơdai ba glăi amăng atông, đơ đam plơi khom do# pơ\ sang 1 hrơi dong, [u hmâo hlơi dưi tơbiă mơng plơi. Gơ`u pơmin phrâo ngui ngor mơ-ak mơ\ hyu ataih amra [u bưng ôh, hmâo yang rơbang tơhmal.

Ơi A Ban, Kơ-iăng Khoa git gai Ping gah să Mường Hoong, pơblang: “Anun le\ tơlơi pơmin đưm, bơ\ tui tơlơi thâo hluh ră anai le\, yua kơ djop mơnuih hmâo [ong mơ`um măt laih, bôh ako# [u do# kơngal, drơi jăn tơhyôh abih, tơdah hyu ataih amu` bưp tơlơi hne adih.

Đưm hlâo adih le\ bưp hlô hơtai thơ [u dưi kơdo\ng glăi ôh, djơ\ ano# `u do# pơtaih nao rai gah rơngiao dong”.

Ngă yang pơdai ba glăi dưm amăng atông pơsit gru sa bơyan mă bruă, ngă đang hmua pơđut hăng m[s amra pơ phun bơyan pơdơi pơdă, ngui ngor, pơ phun hơdôm mông ngă yang mơng plơi, mơng kơnung djuai.

Bơyan mơ-ak anai mơng neh wa djuai ania Hơdang [ơi Mường Hoong amra dưi tô dlông tal mông m[s ngă yang dưm tong ia pioh pơ phun bơyan rah pơtem phrâo dong./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr