VOV4.Jarai - Bơbrah hlung asơi le\ tơlơi ruă juăt hmâo lu hăng hmâo lu bôh than ba truh. Pơjrao bơbrah hlung asơi tui hluai kơ bôh than ba truh, hăng lu `u hơdôm bôh than ba truh amu` thâo hăng pơjrao.

 

Amăng ]ra\n hơdră “Tơlơi suaih pral kơ abih bang mơnuih” hrơi anai, [ing ta hơduah e\p lăng kơ bôh than ba truh hăng hơdră pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă bơbrah hlung asơi.

           

Ruă bơbrah hlung asơi le\ tơlơi ruă hmâo lu mơnuih djơ\ hăng hmâo lu bôh than ba truh.

 

Pơjrao tơlơi ruă bơbrah hlung asơi tui hluai kơ bôh than ba truh, hăng lu `u hơdôm bôh than ba truh anun amu` thâo hăng pơjrao.

           

Gru nam hăng ano# pơdah brơi [uh

           

Lom ruă hlung asơi amra mưn thu amăng hlung asơi [udah tơnap lik gơnam [ong hlung asơi gah ngo\, sa dua ]ô mơnuih lăi pơthâo kah hăng ơ\ mơxa\m [udah hang thu [ơi hlung asơi. Sa dua mơta brơi [uh rơđah [ơi yu\ anai:

           

-Hao [le\ pơtah.

           

-{le\ pơtah.

           

-{u hor [ong huă.

           

-Ơ| [udah bo# kian.

           

-Mưn tơnăh kian gah ngo\ tơdơi kơ [ong huă.

           

Lu `u, hơdôm gru nam brơi [uh hăng ano# brơi [uh bơbrah hlung asơi le\ rơnang hăng [ia\ mông.

Djơ\ ano# `u, ruă bơbrah hlung asơi amra ngă [le\ drah hlung asơi, samơ\ [ia\ đo#] ruă kraih tơdah huăi rơka amăng hlung asơi. Gru nam [le\ drah hlung asơi le\ ngă ta [le\ pơtah tơbiă tôm drah (lăng kah hăng djah pung kơ phê), hăng amăng eh hmâo tôm drah (juăt `u eh ju\).

           

Bơbrah hlung asơi juăt ngă [u hmao thâo ôh, anun ara\ng iâu le\ ruă bơbrah hlung asơi ta` kơtang.

 

Amăng rơwang ruă ta` kơtang mơng tơlơi ruă bơbrah hlung asơi ngă ta hao [le\ pơtah hăng ruă [udah ngă bơngot [ơi kual hlung gah ngo\.

 

Ruă bơbrah hlung asơi ngă tui [ơ [rư\ dưi iâu le\ bơbrah hlung asơi lok nao lok rai, hơdôm gru nam hăng ano# brơi [uh mơng tơlơi ruă amra pha ra hăng gru nam hăng ano# brơi [uh mơng ruă bơbrah hlung asơi ta` kơtang.

 

{ing gơyut amra ruă tơrơ-om [ơi hlung asơi gah ngo\, mưn bo# kian  hăng [u mơhao [ong huă tơdơi kơ sa dua ]ơđeh [ong huă.

 

 Hăng lu mơnuih, ruă bơbrah hlung asơi lok nao lok rai biă `u [u hmâo gru nam hăng brơi [uh tơlơi hơge\t ôh.

           

Bôh than ba truh

           

-Djơ\ kơman H.P (H. pylori): Le\ bôh than mơng lu `u yua kơ rơka amăng hlung asơi.

           

-Juăt yua jrao ngă plai [ia\ ruă lu: Sa dua mơta jrao – rơđah biă `u le\ jrao pơgang bơbrah phi steroid kah hăng aspirin, ibuprofen (Advil, Motrin,…), naproxen (Aleve) hăng ketoprofen (Orudis) – amra ngă bơdjơ\ nao kl^t lôm hlung asơi amăng lăm.

           

-Mơ`um lu tơpai đơi: Tơpai amra ngă pơtrut hăng ngă luih tui ia h`ir tap amăng hlung asơi. Gơ` tơpai amra ngă kơtang tui bơbrah hlung asơi.

           

-Mă yua cocain: Cocain amra ngă bơdjơ\ nao hlung asơi, ba truh [le\ drah hlung asơi hăng bơbrah hlung asơi.

           

-Stress: Stress kơtang amra ngă bơbrah hlung asơi, hrom hăng rơka hlung asơi hăng [le\ drah hlung asơi.

           

-Ngă sat truh tơlơi pơgăn mă pô mơng hlung asơi: Sa djuai ruă bơbrah hlung asơi (bơbrah po#t h^ hlung asơi) hăng amra yua kơ prung h^ ano# pơgang mă pô lom glông jơlan pơgang mă pô bơdjơ\ nao sat truh asar gar do# klă hiam mơng kl^ lôm amăng lăm hlung asơi.

 

Tơlơi anai ngă brơi kl^ lôm amăng lăm hlung asơi [ơ [rư\ rơpih tui h^ (po#t glăi). {ơ [rư\, hlung asơi pơjing rai acid [ia\ hloh.

 

Bơbrah po#t glăi hlung asơi kraih hăng kơ[ah drah sat nao hrom hăng juăt bưp hloh [ơi [ing tha rơma.

 

Bơbrah po#t hlung asơi le\ djuai bơbrah hlung asơi lok nao lok rai hăng [ia\ brơi [uh ruă hlung asơi – pruăi.

           

-Tơlơi ruă Crohm: Tơlơi ruă jơlan pruăi anai ba truh bơbrah lok nao lok rai kl^ lôm jơlan [ong huă – [ia\ bưp [ơi hlung asơi (bơbrah hlung asơi. Gru nam hăng gru brơi [uh mơng tơlơi ruă Crohm, juăt `u ruă hăng [u ai buai, ruă hlung hăng ]roh kian nao juă leng kơ ia.

           

-Pơjrao pơ]rang hăng pơjrao yua jrao kơtang: Hơdôm bruă pơjrao tơlơi ruă bơbru\ asar kah hăng pơjrao pơ]rang, yua jrao kơtang amra bơdjơ\ nao kl^ lôm hlung asơi, ba truh rơka hăng bơbrah hlung asơi.

           

-Tơlơi ruă ngă rô kơđai ia ph^.

           

Hơdôm tơlơi ruă bơbrah hlung asơi [ia\ bưp pơkon yua tơlơi ruă đơr hơr drơi jăn kah hăng tơdu hơtai [udah tơdu bôh [leh .

           

Pơgang hlôm hlâo

           

Kiăng djru pơgăn bơbrah hlung asơi, hăng hơdôm tơlơi pơplih amăng kian pruăi lăi hrom ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut hơdor:

           

-{ong lu mông [ơ [iă. Tơdah gơyut juăt [ong huă tơnap lik, ta#o hloh pơ pha lu mông [ong huă [ia\ kiăng hram ia acid tơbiă rai mơng hlung asơi.

 

Rơngiao kơ anun, be\ [ong hơdôm gơnam [ong ngă pơsuh kah hăng gơnam [ong pơhăng, bôh kruăi mih [udah gơnam [ong hmâo lug a.

           

-Hơdư\ h^ [udah be\ mơ`um tơpai.

           

-{u djup hot.

           

-Pơplih jrao ngă plai [ia\ ruă. Tơdah dưi, be\ yua jrao pơgang bơbrah, pơ ala nao kơ anun le\ jrao ngă plai [ia\ ruă hmâo acetaminophen.

           

-Ngă tui tơlơi pơtă mơng ơi ia jrao.

           

Hrom hăng bruă ngă tui djơ\ hơdră pơjrao, ơi pang, yă dôn hăng [ing gơyut ăt dưi bơwih mă mơn kơ drơi pô kiăng pơhlôm hlâo be\ tơlơi ruă hlung asơi kah hăng:

           

-Ngă tui tơlơi [ong huă djơ\ klă hiam. {ong hơdôm gơnam [ong găp [rô, [ong huă lu wot, hăng pơdơi pơdă lom [ong huă.

           

-Djă pioh hơnong kơtra#o djơ\ hăng drơi jăn pô.

           

-Djă pioh hơdră pơhra\m drơi jăn [ia\ biă mă `u 30 mơn^t amăng abih bang hơdôm hrơi amăng rơwang hrơi tơjuh.

           

-Djă pioh pran jua mơ-ak, hơdư\ h^ stress.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr