VOV4.Jarai - Hơdôm hrơi rơgao, yua kơ bơdjơ\ nao mơng klin Covid-19, bruă pơsur brơi drah gum djru mơng tơring ]ar Daklak tơ\i đưn h^, ba truh kơ[ah drah kơ bruă pơjrao, pơtlaih kơ mơnuih ruă kiăng drah.

 

Samơ\, hăng tơlơi gir run mơng Anom kơsem min drah jôr drah hăng Gru\p ]râo ba bruă pơsur brơi drah gum djru hơdôm gưl, biă `u tơlơi pơmin gum djru nao rai tơdruă mơng djop mơnuih amăng plơi pla, wot ]ô mơnuih gum hrom brơi drah amăng bơyan klin ruă ăt lu mơn, djru pơhlôm brơi mrô drah kơ bruă pơjrao je] hăng pơjrao mơnuih ruă [ơi hơdôm bôh sang ia jrao amăng tơring ]ar.

           

Ngă tui Tơlơi ]râo ba mrô 16 mơng Khua dêh ]ar kơ bơ]ơlah amăng mơnuih mơnam kiăng pơgang pơgăn klin Covid-19, kơ]a\o bruă pơphun brơi drah amăng blan 4 mơng hơdôm bôh anom leng kơ khom pơdơi h^.

 

Hơdôm hrơi anun, mrô drah hăng hơdôm mơta drah amăng anih dưm drah mơng Anom kơsem min drah, jôr drah tơring ]ar Daklak kơnong kơ do# 300 bôh anom, lom anun kơnong kơ tơlơi kiăng mă yua drah pơjrao je] [ơi Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng hơnong `u le\ 70 anung drah amăng sa hrơi.

 

Kiăng bo\ng glăi hăng tơlơi [ơi anăp, Anom kơsem min drah jôr drah tơring ]ar đing nao laih pioh mrô anung drah do# glăi kơ bruă pơjrao je].

 

Hơdôm mơnuih ruă khom breh le\ gơnang kơ tơlơi gum djru mơng “Anom dưm drah” hăng iâu pơthưr mrô drah mơng mơnuih amăng sang ano# pô ruă.

 

Tui anun, tơdah [u hmâo jơlan gah pơsir pơhrua nao drah juăt djă pioh, sang ia jrao amra bo\ng glăi hăng tơlơi kơ[ah drah.

 

Hơdôm mơnuih pơjrao je\], breh pơjrao [u hmâo drah, amra djai ta`, akă lăi nao ôh mơnuih ruă [a\ djơ\ kơman kiăng pơhrua nao na nao drah pioh djă pioh tơlơi hơd^p.

           

{ơi anăp tơlơi anun, Anom kơsem min drah jôr drah hmâo ngă laih hră pơ-ar mơ-^t kơ Gơnong bruă ia jrao kiăng pơphô brơi kơ Jơnum min mơnuih [ôn sang tơring ]ar hmâo pơtrun brơi drah gum djru dong.

 

Hrom hăng anun, gum hrom hăng Gru\p ]râo ba pơsur brơi drah gum djru tơring ]ar kơtưn gum hrom bruă lăi pơhing, iâu pơthưr tơlơi gum tơngan hrom, djru pran mơng mơnuih mơnam, gum hrom klă bruă brơi drah, djru lom tơnap hăng hơdôm anih anom ia jrao amăng mông bơdjơ\ nao mơng klin ruă.

           

Lăi glăi tơlơi iâu pơthưr yua kơ bôh than gum djru, djop gưl mơnuih [ôn sang [ơi tơring ]ar Daklak hmâo anăp nao klă laih.

 

Tơdơi kơ hmâo tơlơi pơsit mơng Jơnum min mơnuih [ôn sang tơring ]ar to# tui bruă brơi drah, kơnong kơ amăng 2 hrơi pơphun, Anom kơsem min drah jôr drah hmâo pơhrui glăi laih giăm truh 500 anung drah hăng truh ră anai, Anom amra dưi pơsir djop mrô drah kiăng yua pơjrao je] hăng pơjrao mơnuih duam ruă.

           

Anai le\ tal 2 amai Hồ Thị Thuý Toàn, nai sang hră gưl sa Tô Vĩnh Diện, plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring ]ar Daklak gum hrom brơi drah gum djru.

 

Khă [u hmâo amăng hră ]ih anăn mơnuih gum hrom brơi drah tal anai samơ\ yua kơ kiăng djru pran hrom mơng pô kơ bruă pơgang, pơgăn klin ruă Covid-19, amai Toàn ro\ng nao rơkâo mă pô.

 

Amai Hồ Thị Thuý Toàn lăi pơthâo:

           

“Kâo gum hrom brơi drah tal anai le\ tal dua. Anom hmâo kơ]a\o bruă le\ 3 ]ô mơnuih nao samơ\ kâo le\ mơnuih gum djru gum hrom.

 

Kâo pơmin djop mơnuih glăk kơdo\ng glăi hăng klin ruă, lom anun mrô drah [ing ta glăk kơ[ah drah anun kâo dưi djru hơdôm hơpă le\ djru, dưi ngă hơget kơ mơnuih mơnam le\ ngă tui pô thâo đo#].”

           

Tui hăng ơi Nguyễn Đức Phú, Khua Anom Gru\p ]râo ba pơsur brơi drah gum djru tơring ]ar Daklak, hlâo adih, lom akă hmâo klin Covid-19, [ơi sa dua bôh anih anom, mrô mơnuih brơi drah akă hmâo djơ\ ôh tui kơ]a\o bruă pơkă samơ\ lom hmâo klin ruă, mrô mơnuih nao brơi drah [ơi hơdôm bôh tơring glông, plơi prong le\ lu dong.

 

Mrô drah pơhrui glăi hmâo djơ\ tui kơ]ăo bruă hăng hloh kơ kơ]a\o bruă dong.

 

Tơlơi anun brơi [uh pran jua thâo gum djru kơplah wah mơnuih hăng mơnuih do# hơnong đo#].

 

Lom bưp tơlơi tơnap le\ djop mơnuih amra djru tơdruă mơtăm. Ơi Nguyễn Đức Phú pơsit:

           

“{ơi tơring ]ar Daklak, dưi hmâo tơlơi tu\ ư mơng abih bang mơnuih mơnam, mơnuih [ôn sang, mơnuih apăn bruă, mơnuih mă bruă ]ar hăng khul ling tơhan gum hrom klă bruă brơi drah, anun mơng ako# thun truh ră anai hmâo pơphun laih 15 tal brơi drah, tu\ mă năng ai `u 6000 anung drah.

 

Hơdôm hrơi anai, mrô drah tu\ mă amra djop brơi tơlơi kiăng pơjrao je] hăng pơjrao mơnuih duam ruă.”

           

Kiăng pơhlôm kơ mơnuih [ôn sang lom nao brơi drah amăng bơyan klin ruă Covid-19, Anom kơsem min drah jôr drah hmâo pơhrơ\i sui hrơi mă drah.

 

Hlâo adih, 300 truh 400 anung drah amra mă amăng ha mơguah, samơ\ ră anai khom sui mơng 2 truh kơ 3 hrơi kiăng pơhlôm [u tum pơ[u\t lu mơnuih amăng sa hrơi.

 

Amăng tơlơi mrô mơnuih gum hrom brơi drah lu, Anom amra pơpha lu anih anom mă drah, pơpha hrơi mông djơ\ rơ-oa kơ rim gru\p mơnuih nao brơi drah kiăng be\ mông do# tơguan.

 

Ơi ia jrao Trần Thị Kim Hồng, Kơ-iăng Khua Anom kơsem min drah jôr drah tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Tui hăng tơlơi pơsit mơng kâo, pran jua brơi drah gum djru mơng mơnuih [ôn sang Daklak prong biă.

 

Sit hmâo jơlan hơdră brơi drah, hmâo lu mơnuih khă [u hmâo amăng hră ]ih anăn tui kơ]a\o bruă samơ\ ăt rơkâo brơi drah mơn.

 

Đa hmâo lu mơnuih do# iâu telephone brơi kâo tơ`a kơ[ah drah mơn?

 

Anih dưm drah kiăng hmâo drah dong mơn, kiăng pơsur mơnuih nao brơi drah.

 

Wot mơnuih apăn bruă ia jrao, lom hmâo tơlơi pơhing kơ[ah drah le\ gơ`u amra gum hrom brơi drah mơtăm.”

           

Amăng bơyan klin Covid-19, hmâo lu mơnuih mă bruă gum djru hmâo pơjing laih hăng  lar hyu djop, pơdah rơđah gru hiam bôh thâo “gum djru nao rai tơdruă”, “Hla hnil gôm hla tơ\i” mơng mơnuih [ôn sang Việt Nam, amăng anun pran jua brơi drah djru pơtlaih kơ mơnuih le\ bruă mă yôm phăn biă.

 

Gơnang kơ thâo gơgrong mơng hơdôm [irô apăn bruă, tơlơi djơ\ pran hrom do\ng yua mơng mơnuih [ôn sang, bruă djru brơi drah kơ tơlơi pơjrao je] hăng pơjrao tơlơi ruă [ơi hơdôm bôh sang ia jrao amăng bơyan klin ruă ăt dưi pơhlôm mơn, djru pơgang tơlơi suaih pral mơnuih [ôn sang [ơi tơring ]ar.

 

Hăng pran jua anun, s^t `u [ing ta amra dưi djop mơta amăng tơlơi klin ruă ngă./.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr

 

 

Pơyơr drah le\ [u djơ\ kơnong sa bruă mă hiam pơdah rai tơlơi khăp pap đô] ôh, jing sa bruă mă pran jua djru nao rai mơ\ng djuai ania Việt Nam laih anun ba glăi boh tu\ yua suaih pral hăng ai hơtai mơak kơ pô pơyơr drah.

 

Samơ\, kiăng pơgang tơlơi suaih pral kơ pô pơyơr drah, boh nik `u amăng bơyan hơmâo klin Covid 19, mơnuih nao pơyơr drah khom kơđiăng hơdôm tơlơi anai:

 

Truh mông anai, drah jing gơnam pioh yua pơjrao tơlơi duăm ruă aka [u thâo pơjing mă ôh. Yua kơ anun, pơyơr drah jing hơdră klă hloh djru pơklaih brơi tơlơi hơdip kơ mơnuih duăm ruă glăk kiăng drah.

 

Mơnuih nao pơyơr drah le\, mơnuih suaih pral, kjăp drơi jăn laih anun săng, tơngal. Thun pô pơyơr drah le\ mơ\ng 18-60 thun; đah kơmơi mơ\ng 18-55 thun, huăi hơmâo tơlơi duăm ruă [ă kman amăng drah kah hăng kman ruă hơtai B, C, [udah hơmâo tơlơi ruă djơ\ krơ, djơ\ HIV…pơyơr drah rơgao ha wơ\t amăng rơbêh 3 blan.

 

Ăt kah hăng lu anih amăng drơi jăn ană mơnuih, drah dưi bơblih phrâo na nao, `u hơmâo hăng rơngiă tui r^m hrơi. Laih nao pơyơr drah, drah amăng hơtai, la amra ba tơbiă amăng arăt, rô hyu amăng drơi jăn kiăng djop drah kơ drơi jăn bơtơpư\.

 

Giong anun dlô amăng tơlang ăt djru pơjing rai drah mơ\n, đ^ lu hloh mơ\ng 4-10 wơ\t pơkă hăng tơđar kiăng djop drah, yua hua] rơngiă brơi h^ laih.

 

Rơgao hơdôm hrơi, drơi jăn pô pơyơr drah amra glăi kah hăng tơđar kơ\n, anun lu mơnuih pơyơr drah khă hơdôm rơtuh wơ\t hai ăt suaih pral đô].

 

Lơ\m nao pơyơr drah, mơnuih pơyơr drah ăt amra hơmâo lu tơlơi tu\ yua. Mơta sa le\, arăng e\p lăng tơlơi suaih pral, sem lăng tơlơi ruă nuă, tơlơi ruă [ă jơlan drah mơ\n hă, huăi rơngiă prăk ôh.

 

Dua le\, dưi e\p lăng wơ\t tơlơi ruă huăi [ă kman kah hăng tơlơi ruă drah nur, ]ơtăng arăt drah, tơlơi ruă hơtai boh. Drơi jăn pơjing rai drah phrâo, [ing ta amra suaih pral hloh, mơda hloh mơ\n.

 

Rơngiao kơ tu\ yua suaih pral, nao pơyơr drah do\ hơmâo sa tơlơi pơmin pran jua mơak prong, anun le\ dưi djru ba mơnuih mơnam yua dưi djru pơklaih brơi kơ mơnuih kiăng drah hơdip glăi.

 

Tlam mơmo\t hlâo kơ nao pơyơr drah ăt huă [ong kah hăng tơđar đô], anăm  krong mơta truh krah mlam ôh, [u mơ`um tơpai, [iêr laih anun ako\n [ong mơnong [ong mơmih hăng rơmă lu.

 

Mơguah hlâo kơ nao pơyơr drah, nao [ong huă [iă hăng mơnong [ong rơ-un. Laih pơyơr drah giong, glăi pơ sang mă bruă, do\ dong [ong huă kah tơđar đô], pơdơi pơdă djơ\ mông; anăm mơ`um tơpai, [iêr, anăm bơtơpư\ drơi jăn kơtang kah hăng ]ưng boh lông, pu\ pua, đuăi…kơtưn [ong huă, pơdơi pơdă mơak mơ-ai đ^ pran đô].

 

Amăng bơyan hơmâo kman Covid 19 kah hăng ră anai, [ing kah hăng anai anăm nao pơyơr drah ôh: mơnuih glăk duăm hlor, pơtu\k, tơnap suă jua; mơnuih tom nao pơ anih hơmâo kin; mơnuih hơmâo je\ giăm hăng mơnuih arăng đăo đing [ă kman Covid 19.

 

{ing tom duăm [ă laih kman Covid 19 samơ\ dưi pơjrao hlao laih boh [iă amăng 28 hrơi ăt [u dưi nao pơyơr drah ôh.

 

Sit nao pơ anih pơyơr drah khom gôm [o#, rao tơngan djơ\ tơlơi pơtrun, do\ ataih 2 met tui tơlơi pơkă, anăm puăi tlao nao rai hrom lu đơi ôh.

Nay Jek: Pơblang hăng pôr