Sang anŏ amai H’Đrêč Êban, dŏ ƀơi ƀôn Kla, să Ea Ana, tơring čar Dak Lak hơmâo 5 ar kơphê hlăk pĕ boh. Hlâo adih, ñu pla kơphê tui hluai tơlơi juăt thâo mă pô, dưm kmơ̆k pruai hơbâo, pruih ia jrao tui tơlơi thâo hơjăn. Mơ̆ng  akŏ  thun anai, lơ̆m ngă hrŏm kơčăo  bruă pla hăng wai lăng kơphê laih anun truh pĕ boh ba sĭ, hơmâo arăng djru pơtô brơi ha mơkrah laih anun pơčrâo brơi hơdră wai lăng răk rem đang kơphê.

Truh ră anai, đang kơphê amai H’Đrêč pơđĭ kyar hiam, bơkơnar, boh prong, rơmŏng hloh sit năng ai pĕ pơhrui amra lu ƀiă. Tơlơi mơ̆ ngă kơ ñu mơak hăng hơđong pran jua hloh lĕ, sang bruă mơdrô hơmâo kĭ hră, ƀuăn blơi abih gơnam kơphê sang anŏ ñu yom hloh mơ̆ng anih sĭ mơdrô gah rơngiao 300 prăk lơ̆m sa kg kơphê asar krô.

“Ƀing gơmơi hơmâo kĭ hră pơkôl, tŭ mă hơbâo pruai, ia jrao pơgang phun pla laih anun ba glăi pruai hăng pruih kiăng phun kơphê đĭ hiam, rơnoh ăt arăng ƀuăn blơi pơmă hloh mơ̆n pơkă hăng rơnoh sĭ mơdrô gah rơngiao, djru kơ mơnuih ƀôn sang plai ƀiă gui kơtrâ̆o amăng bruă mă. Ƀing gơmơi čang rơmang lĕ, pruih ia jrao djơ̆ hnơ̆ng kiăng phun pla ñu hiam hăng hơđong”.

Ƀu kơnong hơjăn sang anŏ amai  H’Đrêč ôh, ƀơi ƀôn Kla, dŏ hơmâo 31 boh sang anŏ pơkŏn ngă hrŏm kơčăo bruă anai, hăng đơ đam 25 ha kơphê. Ơi Y Jăi Hđơ̆k, khua ƀôn Kla brơi thâo, lu sang anŏ thâo laih hơdră pla pơjing phrâo laih anun ba yua amăng bruă wai lăng răk rem đang kơphê.

“Tơdơi kơ ngă hrŏm lir hơbit, rŭ pla glăi kơphê lĕ mơnuih ƀôn sang pla kơphê, đang hmua gơñu hiam hloh, ƀiă truh hrơi blan pĕ boh thun anai, boh kơphê boh jor hloh, hiam pơprong ƀiă, amra đĭ lu hloh dua črăn amăng klâo pơkă hăng tơđar thun, bruă pla pơjing đang kơphê mơnuih ƀôn sang hơđong kơjăp hloh”.

Hơbô̆ bruă anai yua kông ty pơčruh ngăn Êđê Café pô git gai, djru ba hăng blơi abih kơphê mơ̆ng pô đang hmua ngă hrŏm. Kơčăo bruă anai pok pơhai ƀơi 69 ha đang kơphê mơ̆ng 71 boh sang anŏ mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă amăng ƀôn Kla, ƀôn Tuôr A, Tuôr B să Ea Ana. Rơngiao kơ bruă djru gơnam yua kmơ̆k hơbâo pruai ia jrao puih, sang bruă mơdrô dŏ ngă hrŏm khul mơnuih rơgơi kơhnâo pơtô brơi hơdră dưm kmơ̆k, pruai hơbâo, pruih ia jrao brơi djơ̆ lăp, ba yua kmơ̆k pơjing mơ̆ng djah djâo, mơnong hơdip, kman klă pioh pơgang kman sat, arong aruač laih anun pơtô brơi hơdră trơ̆i than tơdŭ djơ̆ hrơi blan, rơnoh dưm hơbâo pruai, ia jrao pruih hăng hơdră pla kơphê rơgoh:

“Dưi djru kah hăng anun ba glăi boh tŭ yua lu kơ mơnuih ƀôn sang pruih kmơ̆k djơ̆ hiam, rơnoh prăk djru blung a amăng bruă lir hơbit. Pơtô ba na nao kơ mơnuih ƀôn sang pla hăng wai lăng đang kơphê, pơhlom kman arong aruač ngă kơ phun kơphê, rim thun dua bơyan, amăng akŏ thun hăng tong krah thun kiăng mơnuih ƀôn sang thâo tong ten hơdră wai lăng răk rem”.

Tơdơi kơ giăm 5 thun pok pơhai, bruă lir hơbit pla kơphê hơdjă ƀơi să Ea Ana hơmâo ba glăi boh tơhnal ƀuh rơđah. Phun kơphê đĭ hiam hloh, boh lu jor tui laih anun hơđong mơ̆n. Mơnuih ƀôn sang thâo hơdră pla pơjing, hơmâo akŏ bruă dăp lui hlâo, pơpŭ tơlơi pơtô ba djơ̆ ngă tui tong ten. Boh jor, hiam klă hơđong, sit mơ̆n tơlơi bơwih ƀong huă amra đĭ tui, gơñu hơđong mơ̆n tuh pơ alin rŭ pla glăi kơphê hăng pơkra ming amăng plơi pla pô kiăng pơđĭ tui rơnoh sĭ mơdrô tơpung kơphê. Amai H’Nao Niê dŏ ƀơi ƀôn Kla hơ̆k mơak lăi:

“Pĕ kơphê truh tơsă ƀiă či abih mơ̆ng 90-95%, ta ngă tui djơ̆ ƀuh hơmâo boh tŭ yua biă mă, kơphê boh lu hloh. Kơphê asar krô laih ƀhu, kơ-uă hĭ asar hiam lôm hloh hăng sĭ hơmâo nua hloh mơ̆n”.

Amăng hrơi blan nua gơnam glăk pơmă, lu mơnuih ngă hmua ƀơi kual Dap Kơdư tuh pơ alin pơplih djuai phun pla, jing mă yua lu kmơk pruai hăng ia jrao pruih. Khă hnun, kiăng ngă hmua hơđong, djơ̆ hăng tơlơi pơkă mơ̆ng dêh čar ta ba sĭ gơnam, bruă ngă hmua hơdjă, rơnuk rơnua jing tơlơi khŏm ngă ƀơ̆i yơh. Kiăng ngă rơđah hloh hơdôm tơlơi gêh gal hăng hơdră pơsir ngă hmua hơdjă rơgoh, pô hyu mă tơlơi pơhing hơmâo ră ruai hăng Thạc sĩ Đào Thị Lan Hoa, Sang bruă kơsem min boh thâo ia rơgơi ngă hmua pla kyâo Dap Kơdư. Rơkâo neh met wa hăng ƀing gơyut čơkă hmư̆.

- Ơ Th.S Đào Thị Lan Hoa, yua hơget ră anai, bruă ngă hmua hơdjă rơgoh, huăi ngă sat kơ tơlơi suaih pral jing bruă khŏm ngă?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Kơ bruă ngă hmua ƀơi kual Dap Kơdư amăng hrơi blan rơgao, gơmơi ƀuh neh wa glăk ngă hmua tui tơlơi thâo thăi mơ̆ng hlâo, mă yua lu đơi ia jrao, anun yơh ngă hlăt kman ñu juăt hĭ, pruih jrao ƀu djai dong tah; ngă hơƀak jrak ia, lŏn, yom hloh lĕ tơlơi suaih pral kơ mơnuih ngă hmua pơkra gơnam. Amăng tuh pơ alin pơplih hơdră ngă hmua, djuai phun pla, glăk mă yua lu djuai kmơk pruai hăng ia jrao pruih, biă ñu lĕ ƀơi boh troh hơmâo nua pơmă kah hăng sâu riêng. Amăng hơdôm mơta gơnam mơ̆ ƀing gơmơi sem lăng amăng hrơi blan rơgao lĕ phun kơphê jing phun mă yua aset biă ia jrao pơhmu hăng phun tiu, sầu riên. Anai ăt jing tơlơi hok mơak biă hăng phun kơphê.

- Ta dưi ƀuh bruă mă yua kmơk, ia jrao blung a yơh phun ñu ngă kơ bruă ngă hmua ƀu kjăp. Yua hnun, ngă hmua hơdjă rơgoh hơmâo tơlơi hơget phara?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Tơdah ngă hmua hơdjă ƀudah ngă hmua tui tơlơi pơkă pơkŏn lĕ ƀing ta khŏm mă yua djuai kmơk, djah djâo, ia jrao pơgang phun pla jing hơdôm mơta gơnam hơmâo amăng hră brơi mă yua mơ̆ng Ding jum bruă hmua hăng ayuh hyiăng, ăt kah hăng hơdôm boh dêh čar mơ̆ ƀing ta ba sĭ gơnam, kiăng huăi pioh glăi mrô rơnoh ia jrao, huăi pioh glăi mrô ia pơsơi pơsă lơ̆m mă yua jrao pơgang kơ phun pla ƀudah kmơk pruai. Mă yua ia jrao pruih tui tơlơi pơkă 4 djơ̆ hăng hơmâo tơlơi pơtŏng lăng lăp djơ̆ kơ tơlơi bơbeč mơ̆ng ayuh hyiăng lŏn adai.

- Hnun ih, bơ kiăng ngă hmua hơdjă rơgoh, neh met wa kiăng pơphun mơ̆ng bruă hơget blung a ñu?

Th.S Đào Thị Lan Hoa: Mơnuih ngă hmua khŏm thâo prăp mă pô tơlơi thâo thăi ngă hmua. Năng blung lĕ ƀing ta khŏm hơduah ĕp lăng phun pla, thâo hluh phun ƀing ta pla glăk kiăng anŏ hơget, hrơi blan hơget kiăng ngă anai ngă adih. Dua lĕ ƀing ta khŏm thâo lŏn tơnah - lŏn glăk kiăng hơget, khŏm sem lăng dong kơ boh thâo ia rơgơi phrâo, ruah mă hơdôm mơta gơnam blung a či ngă hmua tui glông bruă lĕ ta jing mơnuih blơi gơnam rơgơi. Hrăm boh thâo kĭ thuâ̆t mrô, pơtŏng glăi tơlơi pơhing mơ̆ ƀing ta kiăng thâo ƀơi đang hmua; krăo lăng gơnam ngă hmua kah hăng ia jrao, kmơk pruai mơ̆ng blung a. Kmơk djah djâo hă ƀudah ia jrao pơgang leng kơ hơmâo hơdôm anom bruă wai pơgang anŏ hơdjă brơi yua kah ƀing ta mơ̆ng dưi mă yua ƀơi đang hmua. Klâo dong lĕ, lăp đing nao tơlơi suaih pral ană mơnuih, lăp đing nao ngă klă kơ rơnuk tơdơi anai.

- Bơ hăng hơdôm anom apăn bruă hăng ƀing wai lăng, gơñu glăm bruă anai hiư̆m pă?

Th.S Đào Thị Lan Hoa:

Hơdôm anom bruă wai lăng khŏm pơphun lu wơ̆t pơtŏp hrăm bruă. Anom bruă kơnuk kơna khŏm lăi pơthâo tơlơi pơhing rơđah hloh kơ hơdôm anom bruă sĭ gơnam ngă hmua, hơdôm plang web; lăi pơthâo kơ neh wa thâo hơdôm mơta gơnam hơmâo anăn dưi mă yua; ba tơbiă hơdră mă yua glông phần mềm krăp lăng. Sem lăng na nao hơdôm tơlơi pơhing phrâo kơ bruă ba sĭ gơnam pơ čar rơngiao, ƀudah tơlơi rơkâo mơ̆ng hơdôm sang mơdrô mơ̆ ƀing ta ba sĭ, kiăng ƀing ta dưi ba tơbiă gơnam rơnuk rơnua, tui djơ̆ hơnong pơkă hơdjă ƀu djơ̆ tui hăng tơlơi thâo thăi ngă hmua hơdjă ƀudah mă yua kmơk hơdjă mơ̆ng ƀing ta thâo đôč ôh. Laih anun, gơmơi čang rơmang ƀing ta khŏm pioh pran jua ngă bruă yua kơ mơnuih tơpuôl, wơ̆t hăng tơlơi kơdrưh hmư̆ hing mơ̆ng ƀing ta, ăt kah hăng mơ̆ng anom bruă, mơ̆ng dêh čar.

- Hai, bơni kơ ih yă Lan Hoa hơmâo pioh mông lăi pơthâo hrŏm gơmơi