Rơbêh 20 thun ngă kơphê, ơi Lương Xuân Hưng, să Dliê Ya tơring čar Dak Lăk, jing sa amăng hơdôm čô mơnuih ngă hmua nao hlâo ngă tui hơdră ngă hmua mă yua glăi djah djâo. Ñu pla plah đang tiu, sầu riêng, phun kruăi hrĕ hăng lu djuai jrao akha gah yŭ kiăng hơmâo lu mơnŏng hơdip amăng đang, hơmâo anŏ pơging, anŏ klum ngă rơ-ơ̆ lŏn plih hĭ rok. Eh rơmô bơbrŭ pơđăm hăng kơđuh, than, hla kơphê, kơđuh sầu riêng, phun kơtơr, hơdrăng jing iâu lĕ kmơk hữu cơ, ngă brơi lŏn ñu hyôk, tơdu, hơmâo ia hiam rông kơ phun pla. Ơi Lương Xuân Hưng lăi: “Mă yua djŏp kmơk djah djâo mơ̆ng eh rơmô, eh mơnŭ či rông, pla, ngă hiam glăi đang pla, ngă lăng hlâo ha bơnah lĕ ta lăng ñu tŭ yua hăng hơmâo mă yua glăi djah djâo mơ̆ng sit phun pla, mơ̆ng anun pok prong tui, tuh pơ alin rông thim dong, jing kâo hơmâo laih hơbô̆ bruă pla plah hơdôm djuai phun kơphê arabica, robusta, phun kyâo tơ-ui pơlir hăng pla tiu, rông hlô”.

Ƀu kơnong hơđong bruă ngă hmua đôč ôh, hơbô̆ bruă kơphê plai ƀiă ngă hơƀak ayuh hyiăng ăt ngă kơ phun pla mơboh lu. Ƀơi să Ea Na, hơdôm blah đang ngă hrŏm hăng Kông ti Êđê Café hơmâo pơhrui truh 4 tơn asar krô/ha.  Tui hăng ayong Y Pôt Niê, Khua kông ti, bruă plai ƀiă hyuh hơƀak jing bruă juăt ngă laih mơ̆ng neh met wa, eh rơmô hơmâo dor amăng lăm lŏn, ƀu djơ̆ pruai hăng kơdư tui hlâo ôh, mă yua djah djâo pơđăm bơbrŭ plih hĭ kmơk jrao: “Kơđuh kơphê tuh amăng măi ƀhu krô ƀu hơmâo asăp, kơtit hĭ djah ñu khŏp pioh ngă kmơk pruai. Lơ̆m sa kg kơđuh amra hơmâo 400g djah, lơ̆m mă yua plai mơn mă kmơk jrao, mơ̆ng 100% tui hlâo adih, jing dŏ glăi 10-20% đôč”.

Hrŏm hăng anun, hơdôm hơbô̆ bruă 3 gưl phun pla, hơmâo kyâo  hăng ngŏ pơging angin, tong krah lĕ kơphê, gah yŭ lĕ rok tok, ƀu kơnong pơkrem ia pruih amăng bơyan không phang đôč ôh, ăt pơjing rai anih anom hiam. Laih dong, anih sĭ mơdrô pok prong tui mơn, yua dah ta pơkra kơphê hơdjă. Ơi Ngô Quang Minh, Khua kông ti TNHH kơphê Ba Minh, să Hòa Phú, brơi thâo: “Kông ti gơmơi glăk ngă hrŏm hăng năng ai 1.000 boh sang anŏ jum dar, laih anun glăk pơkra gơnam tui hră pơsit Rainforest hăng 4C. Gơmơi hơmâo hơdôm boh kông ti čar rơngiao lăp đing nao hloh laih anun lơ̆m gơñu nao čuă lăng hơbô̆ bruă mơ̆ng ƀing gơmơi lĕ gơmơi hơmâo lu tơlơi gêh găl kĭ hră ngă hrŏm hăng dêh čar tač rơngiao”.

Ngă tui tơlơi ƀuăn pơhrŏ ayuh asăp dơluh đĭ ngă sat sang mơnil jing kơnam gôm pơ-iă lŏn tơnah, Ding jum Ngă hmua hăng pơgang ayuh hyiăng dêh čar hlăk ngă tui brơi djop tơring čar, pơđĭ kyar hơbô̆ bruă ngă hmua pla pơjing pơhrŏ ƀiă anŏ ngă dơluh đĭ asăp sat kơ ayuh hyiăng mơ̆ng thun 2025-2030. Ƀơi kual Dap Kơdư, hơdră pruih ia tơdjôh, dưm kmơ̆k hơbâo pruai ăt amăng đing bruih ia hlao laih anun ngă hmua tui hơdră pơhlom akŏ klôn anun ba glăi boh tơhnal ƀuh rơđah. Ƀơi anai lĕ, nai prin tha Phạm Công Trí, mơnuih kơhnăk gah bruă ngă hmua pla kơphê hơđong, lăi pơthâo tơlơi pơhing anăp ngă hmua hơdră anai tui anai.

-Ơ nai prin tha Phạm Công Trí, yua hơgĕt anom bruă kơphê khom pơblih nao kơ hơdră pla pơjing pơhrŏ hĭ anŏ ngă dơluh đĭ ayuh sat ?

-Nai prin tha Phạm Công Trí: Anom bruă kơphê lĕ sa amăng hơdôm anom bruă ngă hmua pla pơjing juăt ngă rơngiă kông ngăn lŏn glai hăng bơbeč truh kơ ayuh hyiăng lŏn glai kơtang biă mă, yua kơ pruai kmơ̆k, dưm hơbâo, pruih ia jrao, ia pruih ăt lu mơ̆n ngă bơbeč prong biă mă kơ ayuh hyiăng anih hơdip jum dar. Yua kơ anun, ƀing blơi yua kơphê pioh mơñum, biă mă ñu pơ kual Mi kô̆ hăng hơdôm dêh čar pơđĭ kyar arăng brơi dêh čar Viet Nam jing sa amăng hơdôm dêh čar ngă hmua pla kơphê lu khom gơgrong ba hăng bruă mă pơgang ayuh hyiăng anih hơdip jum dar. Asar kơphê khom pơhrŏ anŏ ngă sat kơ ayuh hyiăng, kiăng pơhlom brơi kơ mơnuih blơi yua huăi ngă bơbeč djơ̆ kơ ayuh hyiăng ƀudah pơblih ayuh hyiăng.

Yua hnun, anom bruă ngă hmua pla pơjing ăt kah hăng kơnuk kơna Viet Nam ngă tui khut khăt hloh, ƀu kơnong pơkă amăng hră pơtrun đôč ôh, wơ̆t amăng bruă ngă rĭm hrơi, bruă ngă sit nik hăng boh thâo ia rơgơi amăng bruă ngă hmua ƀơi Viet Nam hơmâo tơlơi gir run pơblih lu laih mơ̆n. Hrŏm hăng tơlơi gir run mơ̆ng jar kmar djru, kiăng anom bruă kơphê mơ̆ng ƀing ta khom pơhrŏ ƀiă hloh anŏ ngă pơtơbiă ayuh sat samơ̆ ăt kiăng ngă hơđong brơi bruă mă bơwih ƀong huă, pơhrui glăi rơnoh kơphê hơđong, dưi djop rơnoh ba sĭ mơdrô djop anih blơi mơñum amăng rŏng lŏn tơnah.

-Hăng kual Dap Kơdư, biă mă ñu lĕ Dak Lak, hơmâo tŭ mă boh tơhnal hơgĕt amăng bruă pơhrŏ anŏ ngă bơtơbiă ayuh sat mơ̆ng bruă kơphê lĕ, ơ ơi ?

-Nai prin tha Phạm Công Trí:  Ƀing ta ƀuh rơđah lĕ kual Dap Kơdư ăt hlăk ngă tui laih anun kual Dap Kơdư yơh anih pla kơphê phun lu hloh ƀơi Việt Nam. Bưng băi lĕ Dak Lak jing anih phun plơi prong kơphê, hơmâo sang bruă kơsem min ĕp lăng, lu sang hră gưl prong hăng hơmâo lu mơnuih rơgơi kơhnâo gah bruă pla hăng pơjing rai kơphê, pơ anai lu kơčăo bruă djru ngă pơhrŏ dơluh đĭ anŏ ngă sat kơ lŏn adai glai klô. Amăng 10 thun hăng anai, ƀing gơmơi ƀuh lĕ Dak Lak hrŏm hăng kual Dap Kơdư hơmâo ngă bruă glăi boh tŭ yua prong biă mă. Ƀing ta hơmâo hơdră pơphun ngă tui pla kơphê kah hăng pơhlom akŏ klôn, ngă hmua rŭ pla glăi, ngă hmua jing anih hyu ĕp lăng hiam mơak, ngă anih pla pơkra ming gơnam sĭ mơdrô lu; hơmâo lu bruă ngă tŭ yua sit nik ba glăi tơlơi pơblih phrâo hiam, pơƀuh hơdôm anŏ ngă pơhrŏ asăp dơluh đĭ sat, tơlơi djru ba mơ̆ng gơnong dlông, mơ̆ng ƀing khua mua git gai pơčrâo bruă ƀuh rơđah laih. Čang rơmang hăng tơlơi gir run mơ̆ng lu sang bruă, tơlơi djru mơ̆ng jar kmar ƀing ta amra ngă djơ̆ tơhnal pơkă tui hăng thun blan pơčah.

-Tui hăng ih, djop sang bruă ngă hrŏm hơmâo tơlơi gơgrong ba hiư̆m pă amăng ruăi pơjing rai rơnoh sĭ mơdrô kơphê pơhrŏ hĭ asăp ngă sat?

-Nai prin tha Phạm Công Trí: Lu sang bruă ngă hrŏm, hơdôm sang bruă ngă hơbô̆ phrâo lĕ kah hăng asar phun amăng bruă mă pơkra ming laih anun pơjing gơnam sĭ mơdrô kơphê. Amăng ruăi pơkra ming sĭ mơdrô kơphê lĕ lu anom ngă hrŏm ăt jing hơbô̆ bruă phrâo laih anun hơdôm bơnah ngă hrŏm tuh pơ alin, laih anun anai jing anih tŭ mă tơlơi thâo ia rơgơi phrâo hiam klă hloh. Ƀing ta ƀuh lu sang bruă ngă hrŏm pla kơphê kah hăng hơbô̆ phrâo, gru hiam amăng bruă pla kơphê pioh hyu ĕp lăng, hơdôm anih pla pơhlom akŏ klôn, anih bơwih ƀong huă pla pơjing tŭ yua sit nik. Lu sang bruă ngă hrŏm ƀu kơnong ngă djơ̆ tơhnal pơkă đôč ôh, pơhlom hlâo ngă pơtơbiă ayuh asăp sat đôč ôh dŏ jing tŭ mă boh tơhnal pơkra ming kơphê jơman. Hơdôm anŏ tŭ yua amăng bruă ngă anai, ba glăi boh tơhnal mơdua, mơnuih ngă hmua hơmâo tŭ mă mơ̆ng gơnam gơñu pô pơkra ming, sĭ mơdrô hăng rơnoh pơkă hloh. Laih dơ̆ng hmư̆ kơ tơlơi tŭ yua anun lĕ lu anom bruă mơ̆ng jar kmar gơñu rai djru prăk kăk ngă anih bơngač gru brơi arăng hrăm hla tui. Ƀing ta ƀuh rơđah hơdôm sang bruă ngă hrŏm gơñu gơgrong ba hăng tŭ mă boh tơhnal rơđah rơđong yơh mơ̆ng hơdôm jơlan hơdră ngă tui pơhrŏ anŏ bơtơbiă asăp sat kơ ayuh hyiăng mơ̆ng bruă pơkra ming kơphê.

-Tui anun kiăng ngă tui djơ̆ bruă pơkra ming samơ̆ pơhrŏ anŏ bơtơbiă ayuh sat, mơnuih ngă hmua kiăng pơblih tơlơi hơgĕt, ơ ơi ?

-Nai prin tha Phạm Công Trí:  Hlâo adih juăt ngă hmua pla pơjing tui anŏ hơđăp mơnuih ngă hmua ngă hiư̆m pă pơmin kiăng kơ boh lu, amăng plơi plă arăng lăi mơnuih triăng mă bruă, ngă hmua thâo. Samơ̆ ră anai, hơdră ngă hmua phara, khom pơhlom klă akŏ klôn, pla rŭ pla pơgang anŏ hơdjă, mơtah mơda phun pla, yua hơbâo pruai djah djâo mơnong hơdip ƀu pruih ia jrao lu ôh. Ngă hmua pơgang anŏ hnong hnăi lŏn glai kah hăng phiăn ñu hơmâo, djơ̆ rơnoh pơkă mơ̆ rŏng lŏn tơnah pơsit, anăp nao bruă ngă hmua hiam mơak rơgoh ayuh hyiăng, anih hơdip jum dar. Ƀing ta khom ngă tui djơ̆ tơlơi pơkă mơ̆ng rŏng lŏn tơnah, ba tơbiă, ƀu rơđah kơnôl pơdah thâo lĕ pơgang anih hơdip jum dar, ngă kơ lŏn mơda, ia jơngeh. Laih dơ̆ng ƀing ta pô ngă hmua pla pơjing khom ƀuăn, khom glăm ba kiăng asar kơphê hơdjă rơgoh, čih amăng hră pơthâo kơ anih ngă hmua pla pơjing tong ten.

-Kiăng dưi ngă tui anun ră anai mơnuih ngă hmua dưi tŭ mă boh thâo ia rơgơi phrâo hơgĕt, ơ nai prin tha ?

-Nai prin tha Phạm Công Trí:  Ră anai bruă pla kơphê hơmâo lu tơlơi pơblih laih hăng kơphê amăng tơlơi bơwih ƀong huă pơsir akŏ klôn, pla amăng đang hlong ngă anih pơkra ming, brơi tuai čuă lăng ƀu hơmâo pla sa hnơ̆ng hrup hlâo ôh. Anom bruă pơsur ngă hmua dêh čar hơmâo hơdră pơsur ngă hmua hrŏm hăng bruă ngă hmua laih anun anom kơsem min pơtô hrăm. Djop anom bruă gah rơngiao kơnuk kơna mơ̆ng jar kmar djru ba hơdră pơtô pơhrăm ƀing nai pơtô phun. Ƀing gơmơi čih pơkra jơlan hơdră hră pơar pioh hyu pơtô ba, brơi kơ lu mơnuih dưi pơđok gêh găl amuñ ngă tui. Rơngiao kơ anun, jơlan hơdră pla kơphê bơwih ƀong huă pơsir akŏ klôn lĕ pơhlom anŏ ngă sat kơ ayuh hyiăng, pơgăn anŏ pơblih ayuh hyiăng lŏn tơnah. Laih dơ̆ng, ră anau amăng atur ia rơgơi mrô lĕ lu hră pơar, tơlơi pơtô hơmâo lăi pơthâo lu laih mơ̆n. Hơdôm anih nao hlâo ngă hăng pơtô brơi hơdră ba yua boh thâo ia rơgơi. Yua kơ anun, mơnuih ngă hmua, ƀing pơphun mă bruă hăng hlơi kiăng hơduah ĕp lăng thâo ba yau boh thâo ia rơgơi pơhlom akŏ klôn, pơhrŏ ayuh hyiăng, rŭ pla glăi kơphê ăt hlăk ngă tui gêh găl laih, amuñ hloh pơkă hăng hlâo adih.

-Hai, bơni kơ ih hŏ nai prin tha Phạm Công Trí!