Hăng sa amăng hơdôm mơnuih ngă đang hmua ba jơlan hlâo pơphô tui hơdră ngă hmua pơdai hrŏ trun anô̆ ngă sat lŏn mơnai rơhuông adai ƀơi Dak Lak, sang anô̆ ơi Lê Như Hùng ƀơi să Bình Hòa, tơring glông Krông Ana hmâo mă yua rah pơtem 4,2 ektar hmua pơdai  tui hơdră ngă pơdai mơ-ia hăng pơdai thu khuă plah nao rai, pơkĕ hrŏm mă yua mơnong pơkra hăng ngă tui glông jơlan lăi pơthâo glăi pơsit hrŏ trun anô̆ ngă sat lŏn mơnai rơhuông adai mơ̆ng Sang bruă CP Net Zero Carbon. Tơdơi rơbêh kơ 3 blan, hơdră anai hmâo ba glăi laih bôh tơhnal rơđah bơhmu hăng hơdră lăng nao rai – bruă ngă đang hmua tui jơlan gah mơ̆ng hlâo. Rơđah biă ñu, pơhrui glăi giăm hmâo 11,7 tơn sa ektar, đĭ rơbêh kơ 0,93 tơn sa ektar, prăk mă yua hrŏ trun giăm truh 3 klăk prăk; kơmlai đĭ rơbêh kơ 15,5 klăk prăk bơhmu hăng hơdră lăng nao. Ơi Lê Như Hùng brơi thâo: ngă tui hơdră anai hmâo djru sang anô̆ ñu pơkrem hmâo 30% mrô kơmok pruai, hrŏ trun ha mơkrah mrô ia pruih samơ̆ mrô pơdai hmua ia pơhrui hmâo lu hloh hơnong ñu mơ̆ng tơring glông.

“Ngă hơdră lĕ kâo lăng ƀuh sang bruă nao dơlăm, lăng tui tŏng ten hăng krăp lăng tui hăng pel ĕp, mơ̆ng bruă rah pơdai truh yuă prah. Lăi hrŏm amăng thun rơgao dưi ngă laih hăng jơlan hơdră ngă lông lăng”.

Ƀu kơnong kơ djru hrŏ trun prăk mă yua, đĭ mrô pơdai hăng kơmlai ôh mơ̆, hơdră ngă hmua pơdai anai dô̆ djru mơnuih ngă hmua pơplih tơlơi pơmin ngă hmua, pơplih pơkra hmua pơdai hăng ngă klă kơ lŏn mơnai dong. Bôh tơhnal ngă lông lăng ƀơi hmua pơdai ơi Lê Như Hùng brơi ƀuh hơdră hmâo djru hrŏ trun anô̆ ngă sat lŏn mơnai giăm truh 4 tơn sa ektar. Mơ̆ng bôh tơhnal anai, Sang bruă CP Net Zero Carbon hmâo blơi giăm truh 17 tơn ayuh pơđoh tơbiă mơ̆ng hơdră hăng nua 20 dolar Mi sa tơn.

 Hăng truh kih mơ̆ng hơdră pơphô, tơring čar Dak Lak hmâo pơsit pok prong hơdră ngă hmua pơdai tui hơdră ngă hmua pơdai mơ-ia hăng thu khuă plah nao rai. Kiăo tui anun, amăng bơyan ngă pơdai phang 2024-2025 pơ̆ anăp anai, đơ đam tơring čar amra rah pơtem 500 ektar tui glông hơdră ngă phrâo, lŏn ngă ƀiă biă ñu ƀơi rim kual lĕ 5 ektar hăng sa ektar hmua pioh pơhrua hrŏm ngă tui hơdră hơđăp. Ơi Nguyễn Văn Hà, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Dak Lak, brơi thâo:

“Ƀing gơmơi amra črâo ba bruă pơsur đang hmua, Anom wai lăng bruă tơjŭ pla hăng pơgang phun pla amra gum hrŏm kơjăp hăng ƀing apăn bruă mơ̆ng sang bruă pioh nao pơ̆ rim anih anom hăng pơsit rim kual ngă tui bôh yôm anai, pơtô brơi mơnuih ƀôn sang ăt kah hăng hơdôm bôh anom mă bruă hrŏm ngă tui djơ̆ glông jơlan, djơ̆ tui tơhnal ba tơbiă mơ̆ng jơlan hơdră”.

Tui hăng ơi Trần Minh Tiến, Khua Phun akha Sang bruă CP Net Zero Carbon, anom bơwih ƀong hmâo prăp lui gum hrŏm hăng gơnong bruă đang hmua tơring čar Dak Lak hăng mơnuih ngă hmua pioh pok pơhai pơhư prong hơdră ngă hmua pơdai hrŏ trun anô̆ ngă sat lŏn mơnai. Anom pơkôl amra pơhrui blơi abih bang mrô carbon amăng kual lŏn 500 ektar mơ̆ng tơring čar ngă tui hơdră phrâo, hrŏm hăng anun, hmâo tơlơi pơkôl gum hrŏm mơnuih ngă đang hmua amăng hơdôm hrơi ngă tui hơdră anai.

“Ƀing gơmơi ngă hmâo hră pơkôl pioh kơ anom mă bruă hrŏm, hăng plơi pla, amăng anun čih rơđah bruă gơgrong hăng bruă mă mơ̆ng rim bơnah. Ƀing gơmơi pơhlôm mrô ñu kơ neh wa, ƀu hmâo rơngiă đôč bơhmu hăng mrô hơnong ñu mơ̆ng tơring glông. 2 lĕ  ƀing gơmơi pơkôl blơi mrô carbon. Ƀơi anai akă tơbiă mrô carbon mơ̆ phrâo tơbiă tơlơi lăi pơthâo glăi hrŏ trun ayuh pơđoh tơbiă carbon. Kiăng tơbiă mrô ñu amra dô̆ rơgao 1 yak nao dong hăng hơdôm prăk mă yua lu, samơ̆ ƀing ta ăt blơi hăng blơi hăng nua pơmă mơn”.

Kiăng neh met wa hluh rơđah dong kơ bruă ngă pơdai ia plai ƀiă hơƀak jrak, pô mă tơlơi pơhing črăn hơdră hơmâo mông bơră ruai hăng ơi Nguyễn Thành Hưởng, khua anom boh thâo, kông ti pơčruih ngăn Net Zero Carbon.

- Ơ ơi Nguyễn Thành Hưởng, bruă ngă hmua pơdai tui tơlơi pơkă plai ƀiă hơƀak jrak amăng sang mơnil yôm phăn hiưm ñu hăng bruă wai pơgang jum dar ?

Ơi Nguyễn Thành Hưởng: Ră anai amăng tơring čar Dak Lak phrâo ƀuh, samơ̆ ƀơi kual lŏn dăo ia krông Cửu Long, Ding jum ngă hmua hăng pơđĭ kyar ƀon lan hơmâo pok pơhai akŏ bruă “Sa klăk ektar kơnong ngă hmua pơdai hiam hơdjă, plai ƀiă hơƀak jrak”, anai lĕ bruă ječ kiăng ngă, yua truh thun 2028 lĕ hơdôm ngă tơbiă lu CO2 khŏm pơhrua glăi, lơm gơnong bruă ngă hmua pơdai ăt lĕ sa gơnong bruă ngă tơbiă hơƀak jrak lu hloh. Ƀing gơmơi mut hrŏm ngă tui hăng ƀing gơmơi amra djru brơi neh met wa ngă hmua rơgơi ƀiă dong, sit biă ñu lĕ ƀing gơmơi amra ngă plai ƀiă hơƀak jrak. Bruă pơlir hơbit mơng ƀing gơmơi hơmâo Net Zero Carbon, Spiro Carbon, BSB Nanotech. Ƀing gơmơi amra blơi glăi hơdôm anŏ ngă hơƀak jrak anun mơng neh met wa ngă hmua.

- Dơnun, mơnuih ngă hmua amra tŭ mă hơget lơm mut hrŏm hơbô̆ bruă anai, ơ ơi ?

Ơi Nguyễn Thành Hưởng: Lơm mơnuih ngă hmua mut hrŏm, ƀing gơmơi hơmâo ƀing kĩ sư hăng ƀing gơmơi amra djru brơi mơnuih ngă hmua pơjing bruă bơwih brơi pơdơi lăp djơ̆ hloh. Dua dong lĕ ƀing gơmơi amra djru brơi mơnuih ngă hmua mă yua app, app anai mơnuih ƀôn sang dưi tŭ mă hăng ngă tui app kiăng pơhlôm brơi hrơi mông krô hăng hrơi mông pơsah ia lĕ phin rup kiăng mơ-it nao êkrang. Yuă pơdai giong giăm 3 wŏt hrơi tơjuh, tañ ƀiă lĕ giăm 2 wŏt hrơi tơjuh, măi êkrang amra lăi pơthâo anŏ ngă hơƀak jrak amăng bơyan laih rơgao mơng mơnuih ƀôn sang.

- Hnun hă, ƀing ta lăi nao lu kơ bruă plai ƀiă hơƀak jrak. Sit biă ñu lĕ bruă pơhlôm plai ƀiă hơƀak jrak lĕ kiăng ngă plai ƀiă hơget ñu, ơ ơi ?

Ơi Nguyễn Thành Hưởng: Lơm ngă hmua pơdai hơmâo 3 mơta hyuh asăp ngă hơƀak jrak yua ngă kơpih Ozôn hăng ngă ayuh hyiăng pơplih sat. Hyuh asăp blung hlâo lĕ CO2 tơbiă rai lơm čuh adrăng. Lơm mut hrŏm jơlan hơdră mơng ƀing gơmơi, ƀing gơmơi khŏm čut asuk ruk. Tal dua dong lĕ CH4 ƀudah arăng juăt iâu lĕ hyuh Mêtan. Hyuh anai lĕ tơbiă rai lơm ngă hmua pơdai ia tui hơđăp, amăng sa bơyan tlâo blan ƀudah tlâo blan ha mơkrah, tơdah ƀing ta ƀu pơđoh đuăi ia, bruă anai ngă gêh gal  brơi kman čeh čar mơng hyuh mêtan. Yua anun yơh ƀing gơmơi amra ngă tui bruă brơi pơsah-khŏt ia rah, pơsah 3 hăng krô mơng 3-4. Lơm ngă tui anun ƀing gơmơi amra ngă hrŏ ƀiă tơbiă hyuh CH4. Tal tlâo dong lĕ N2O phun lĕ kmơk, N2O tơbiă mơng kmơk, sit biă ñu lĕ kmơk Urê. Bruă ngă tui anai ăt pơhŭi hlâo hăng ƀing gơmơi ăt rơkâo mơnuih ngă hmua mă yua kmơk phara.

- Bruă pơhlôm brơi pơsah-krô rah ngă hiưm pă ñu, ơ ơi Nguyễn Thành Hưởng ?

Ơi Nguyễn Thành Hưởng: Pơsah lĕ kmơk, bơ krô lĕ pơđoh đuăi ia, anai lĕ sa tơlơi pơkă yôm phăn, ƀing ta kiăng mă yua hăng ngă tui tơlơi pơkă 3 pơsah, 3 krô, 1 hlâo hăng 1 tơdơi. Anai lĕ hlâo kơ čih anăn hmua pơdai kiăng êkrang pơkă lăng bruă plai ƀiă hơƀak jrak, anun kiăng lăi pơthâo brơi tui anun. Lơm hmua hơpă sai pơdai laih, ƀing gơmơi ƀu brơi mut hrŏm ôh, “1 hlâo” lơm ƀing ta ngă hmua tui hơđăp, abih bang ƀing ta hơmâo pơđoh nao 90% ia, bơ 90% ia anun amra ngă gêh gal brơi kman tơbiă CH4. Yua anun, kâo hơmâo 3 wŏt krô amra hrŏ trun lu ƀiă mă. Hăng bruă pơkă lăng mơng Spiro, ƀing gơmơi hơmâo hrŏ trun giăm 3,96 tơ̆n tui sa ektar sa bơyan. Tơdơi kơ yuă pơdai ƀing gơmơi kiăng pơhrui glăi, anai lĕ kiăng lăi pơthâo hăng phin rup hmua pơdai. Mơng hrơi anun gah Spiro amra pel ĕp hăng pơkă lăng kiăng pơƀuh plai ƀiă hơƀak jrak.

- Hnun hă, hơmâo thâo anai lĕ bơyan puih phang thun 2024-2025, kông ti ƀuăn gum hrŏm hăng gơnong bruă ngă hmua tơring čar Dak Lak blơi pơhrui glăi hră pơsit carbon amăng đơ đam 500 ektar, hăng tơlơi rơkâo hmua anet hloh lĕ 5 ektar, kah hăng hrơi mông mut hrŏm mơng mơnuih ƀôn sang kiăng ƀuăn ngă lĕ 5 thun. Yua hơget hơmâo hơdôm tơlơi rơkâo anai, ơ ơi ?

Ơi Nguyễn Thành Hưởng: Hră pơsit anai hơmâo sa hră pơsit jao brơi sa čô mơnuih hăng tui pơkă amăng sa blah hmua anun. Lơm mơnuih ngă hmua ƀu mut hrŏm na nao amăng hơdôm bơyan mơ̆ kơnong 1 thun laih anun ƀu gưt mut hrŏm dong tah, hmua anun him lăng amra lăp djơ̆ hăng mrô pơkă pơkŏn.

Bơ gah hmua anet hloh lĕ 5 ektar. Samơ̆ lŏn ngă hmua anet ăt dưi ngă tui mơn, samơ̆ tui anun hơmâo lu đơi hmua pơdai hăng rơnoh pơhrui ƀơi hơdôm blah hmua ăt aset. Sit biă ñu, 5 ektar ăt ƀu djơ̆ lĕ hmua khŏm ngă tui. Anai lĕ 2 ektar, ƀing gơmơi ăt dưi ngă tơdah mơnuih ƀôn sang amra ngă tui tơlơi pơkă mơng ƀing gơmơi.

Bơ hrơi blan 5 thun. Sit biă ñu ƀing gơmơi lĕ kiăng ngă tui na nao mơ̆ ƀu djơ̆ kơnong 5 thun. Samơ̆ kiăng pơhlôm pran gơgrong mơng mơnuih ƀôn sang, anun lĕ kiăng mut hrŏm na nao, mơ̆ tơdah mut hrŏm sa bơyan, mrô prăk mơ̆ ƀing gơmơi kiăng duh kiăng phin rup hmua pơdai anun lĕ lu biă mă, tơdơi kơ 1 bơyan, ƀing gơmơi hơmâo duh prăk kiăng blơi glăi hră pơsit anun mơ̆ mơnuih ƀôn sang kơnong ngă amăng sa bơyan, ƀing gơmơi ƀu tŭ ư hăng ƀing pô anai.

- Hnun hă, bơni kơ ih ơi Nguyễn Thành Hưởng, Khua anom bruă boh thâo, kông ti pơčruih ngă Net Zero Carbon.