Tơring čar Lâm Đồng hmâo rơbêh kơ 328.000 ektar lŏn ngă đang hmua, amăng anun hmâo 172.000 ektar đang kơphê. Kiăng bơwih brơi, wai lăng kơman pơčrăm ƀơi phun pla anai, hơnong ñu rim thun, Lâm Đồng hmâo mă yua năng ai ñu 3.400 tơn ia jrao pơgang phun pla, dưm kơnar hăng 170 tơn djah mơ̆ng hruh jrao. Tui hăng ơi Nguyễn Hà Lộc, Kơ-iăng Khua Gơnong bruă đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan tơring čar Lâm Đồng, khă tơring čar hmâo pok pơhai laih lu bruă mă pioh pơhrui pơƀut, pơsir samơ̆ djah glom lui, ia djah amăng đang hmua, biă ñu amăng bruă ngă đang kơphê ăt dô̆ lu mơn.

 “Hơdôm hrơi blan ăt hmâo ngă tơbiă rai laih lu djah kah hăng kơdung anung jrao pơgang phun pla, get čai... ba glăi anô̆ sat kơ ia yua, lŏn drŏn, ayuh hyiăng. Kiăng pơsir hơdôm tơlơi anai amăng bruă pơsir djah mă yua pơgang phun pla lăi hrŏm, kơphê lăi ha jăn lĕ dô̆ khom ba tơbiă lu jơlan pơsir”.

Ƀu kơnong ƀơi Lâm Đồng đôč ôh, bruă pơhrui djah hăng pơsir ia djah amăng bruă ngă đang hmua dô̆ akă gal ôh, glăk jing tơlơi hmâo lu ƀơi lu anih anom amăng đơ đam dêh čar. Tui hăng Anom pơgang phun pla, amăng thun 2022, đơ đam dêh čar kơnong kơ pơhrui pơƀut hmâo rơbêh kơ 400 tơn kơdung jrao pơgang phun pla tơdơi kơ mă yua. Amăng anun, kơnong kơ pơsir mă rơbêh kơ 215 tơn tui jơlan gah čuh tui tơlơi pơkă, rơbêh kơ 35 tơn pơsir mă tui jơlan gah čuh hăng dor ƀơi anih tuh djah mơ̆ng hơdôm anih anom, rơbêh kơ 16 tơn anung kơnung jrao pơgang phun pla tơdơi kơ mă yua akă dưi prai lui ñu. Kơnong hăng phun kơphê, hơnong ñu rim thun mrô jrao pơgang arong hlăt mă yua 5 lit sa ektar, hăng mrô kơđuh jrao pơgang phun pla lĕ 2.150 tơn.

Nai prin tha Nguyễn Viết Khoa, mă bruă ƀơi Anom pơsur bruă đang hmua dêh čar lăi lĕ, ƀu kơnong kơ ngă sat ia, lŏn drŏn đôč ôh mơ̆, djah anun dô̆ ngă sat anô̆ ngă dưm kơnar amăng lŏn dong. Tơlơi anai, amra ngă gơnam mă mơ̆ng đang hmua ƀu djơ̆ tui tơlơi kiăng klă hiam kah hăng pô čang rơmang ôh.

 “Bơngot biă, anun lĕ lơm mă yua lu jrao pơgang phun pla lĕ prăk mă yua đĭ lu biă, ngă sat akô̆ ia, lŏn drŏn, bơdjơ̆ nao tơlơi suaih pral. Biă ñu, dô̆ ngă sat lŏn, ngă bơdjơ̆ nao anô̆ pơplih mơ̆ng lŏn, prai lui anô̆ dưm kơnar amăng lŏn, mơnong añơ añĕ hmâo yua kơ lŏn hrŏ trun, ngă lŏn jai hrơi jai ngoăi hĭ”.

Tui hăng ơi Tô Việt Châu, Kơ-iăng Khua Anom gum hrŏm jar kơmar (Ding jum đang hmua hăng pơđĭ kyar ƀôn lan dêh čar), kơphê jing sa amăng hơdôm gơnam phun ba sĭ kơ dêh čar arăng mơ̆ng Việt Nam, hmâo 5 klai 500 klăk dolar Mi amăng thun anai. Khă hnun hai, yua kơ tơlơi mă yua lu jrao pơgang phun pla hmâo bơdjơ̆ nao laih akô̆ ia, tơlơi suaih pral kơ mơnuih mơnam hăng bruă sĭ kơphê mơ̆ng Việt Nam kơ dêh čar tač rơngiao. Bruă dô̆ glăi lu djah djâo amăng bruă ngă đang kơphê, amăng anun hmâo djop mơta kơđuh djah, kơdung anung gơnam mă yua kơ đang hmua kah hăng djop djuai kơmok pruai, jrao pơgang phun pla jai hrơi jai jing sa tơlơi ruă akô̆ hlâu.

 “Ƀơi Dap Kơdư sa dua bôh tơring čar ngă đang hmua hmâo sa hơdră pơhrui pơƀut djah, khă hnun hai kiăng pơsir djop djuai djah djơ̆ hơdră, pơhlôm hơdôm tơhnal pơkă klă kơ lŏn hăng ia ăt jing tơlơi kiăng pơsir amăng ƀiă hrơi. Khom hmâo tơlơi gum tơngan hrŏm amăng bruă anai, hmâo tơlơi gir run gum djru na nao hăng pơdah hơdôm bôh tơhnal. Pơƀut mă hơdôm tơlơi găn rơgao amăng bôh nik hăng tơlơi pơkă mơ̆ng hơdôm bơnah bơdjơ̆ nao, amăng anun hmâo mơnuih ƀôn sang hăng hơdôm khul grŭp kơnuk kơna hmâo bơdjơ̆ nao”.     

Bruă mă yua ia jrao pơgang phun kơphê jai hrơi lu tui, ngă bơdjơ̆ nao atur ia, tơlơi suaih pral kơ mơnuih mơnam hăng bruă sĭ mơdrô kơphê pơ tač rơngiao mơng Việt Nam. Lơm anun, bruă duñ pơƀut hăng pơrai hĭ djah djâo gah ngă hmua hơmâo get čai, adung kơsu, kơthung dưm lu djuai kmơk, ia jrao aka ƀu ngă klă, ƀu pơhlôm djơ̆ hơnong pơkă wai pơgang jum dar. Dơnun hơget lĕ hơdră pơsir hăng jơlan gah kiăng ngă kah mơng pơsir hĭ bruă anai ? mông bơră ruai hăng ơi Lê Quốc Thanh, Khua anom bruă pơsur ngă hmua dêh čar amra lăi nao tong ten ƀiă dong kơ bruă anai.

- Ơ ơi, ih pơmĭn hiưm pă kơ djah djâo, ia jrao dŏ glăi lơm pruih amăng đang kơphê ră anai ?

Ơi Lê Quốc Thanh: Anai lĕ bruă ngă tui juăt amăng ngă hmua, samơ̆ kiăo tui anun lĕ djah djâo mơng get ia jrao pioh glăi lu biă mă. Mah ƀing ta hơmâo laih hơdôm tơlơi pơkă kơ bruă duñ pơƀut, man luh, pơdŭ pơgiăng, pơrai ha anih, hơmâo pơjing hơdôm jơlan gah samơ̆ kiăng ngă tui sit nik amăng hơdôm boh plơi pla, lu anih anom aka ƀu dưi ngă tui klă. Blung a, lu anih aka hơmâo hơmâo anih duñ pơƀut glăi; dua dong lĕ  tơlơi pơmĭn mơng mơnuih ƀôn sang, lơm aka ƀu gơgrong ƀiă ôh amăng bruă duñ pơƀut glăi; tal tlâo dong gưl gong gai aka ƀu ngă ha amăng plĕ, lu anih arăng duñ pơƀut glăi samơ̆ aka ƀu dưi pơrai hĭ, aka ƀu dưi pơrai hĭ ha anih ƀudah ataih đơi. Prăk duh pơdŭ pơgiăng, prăk duh pơrai anai ăt lĕ bruă ngă tơnap tap. Hăng bruă tui anai, ƀing ta kiăng pơsir bruă djah djâo, ia jrao pơgang phun kơphê, anai lĕ bruă yôm biă mă. Tơdah ƀing ta ƀu đing nao pơsir hĭ amra ngă hơƀak jrak jum dar, tơlơi anai amra ngă djă pioh glăi, ngă kơ anih anom blơi pơhrui gơnam ƀu tŭ ư hăng hơdôm gơnam mơng ƀing ta. Bruă anai ƀing ta kiăng ngă hiưm pă kiăng djơ̆ hăng tơlơi sit nik.

 - Ơ ơi, kiăng pơsir hĭ bruă anai, anom bruă pơsur ngă hmua dêh čar hơmâo hơdôm bruă tong ten hơpă ñu ?

-Ơi Lê Quốc Thanh: Hăng bruă anai, anom bruă pơsur ngă hmua dêh čar hrŏm hăng GCP, grup kơphê rŏng lŏn tơnah glăk gir run gum hrŏm ngă hiưm pă kiăng čih pơkra črăn hră kiăng črâo ba hơdôm anom bruă, hơdôm bơdjơ̆ nao mơ̆ ƀing ta kiăng pơsir hĭ, kiăng hơmâo tơlơi glăm ba ha amăng plĕ. Ƀu djơ̆ kơnong kơ bruă duñ pơƀut, samơ̆ bruă pơrai hĭ aka ƀu djơ̆ hăng tơlơi kiăng. Bruă blung a lĕ ƀing ta kiăng lăi nao bruă duñ pơƀut glăi, samơ̆ bruă ba truh rơnuč mơng bruă duñ pơƀut glăi, bruă anai ngă hiưm pă ñu ? tơlơi glăm ba gah hlơi hăng kiăng pơlir hơbit tơdruă laih dong abih bang mơnuih mut hrŏm amăng bruă anai kiăng thâo hluh rơđah, gơgrong hrŏm, tui jơlan gah mut hrŏm, yua anun ƀing ta kah mơng ngă djơ̆ tơlơi kiăng. Tơdah anun ƀing ta amra pơgô̆ mơng anih anom sĭ mơdrô, tơlơi anai ngă glêh tơnap brơi kơ bruă sĭ mơdrô gơnam tam pơ hơdôm anih pơprong ƀiă. Anai lĕ hơdôm bruă ƀing ta kiăng ngă pơ anăp anai.

- Ơ ơi, bruă anai prap ngă tui anun samơ̆ ƀing ta kiăng hơmâo tơlơi pơtrut, pok pơhai ha amăng plĕ hiưm ñu kiăng ba glăi boh tŭ yua tui tơlơi kiăng ?

-Ơi Lê Quốc Thanh: Ƀing ta kiăng pơsit tong hơdôm anŏ bơdjơ̆ nao lơm pơsir hĭ bruă anai. Mơng bruă duñ pơƀut glăi, djơ̆ mơn ? Pok pơphun mơng mơnuih mă yua ia jrao, truh pơ ƀing pơdŭ pơgiăng, laih dong ƀing mơnuih glăm ba kiăng pơrai hĭ. Hơdôm anih bơdjơ̆ nao anai lêng kơ kiăng kơtưn amăng bruă mă hăng lêng mut hrŏm amăng bruă mă kơ rĭm čô mơnuih. Tơdah ƀing ta kơnong kơtưn ngă tui klă mơng mơnuih ƀôn sang, anai lĕ mơnuih ƀôn sang hơmâo pơƀut glăi yơh samơ̆ hơdôm anom bruă, ƀing mơnuih pơkŏn ăt ƀu mut hrŏm ha amăng plĕ ăt ƀu dưi lơi. Ră anai anom bruă pơsur ngă hmua pơdai dêh čar hơmâo sa grup pơsur ngă hmua pơdai mơnuih mơnam amăng ƀon lan. Anai lĕ bruă mă mơ̆ ƀing gơmơi lăng kar hăng tơlơi gơgrong mơng hơdôm grup anai, kiăng gum hrŏm hăng neh met wa, gum hrŏm hăng hơdôm anom bruă wai lăng hăng ba glăi tơlơi mut hrŏm amăng mơnuih mơnam kơ hơdôm bruă anai. Tơdah ƀu ngă tui anun amra ƀuh hơdôm tơlơi ngă soh. Mah ƀing ta hơmâo jơlan gah, tơlơi pơkă, hơdôm hơdră pơsir samơ̆ ăt ƀuh hơdôm bruă ngă aka ƀu klă. Tơlơi anai glăk ƀuh amăng hơdôm anih lơm ngă tui bruă anai.

- Dơnun kiăng hơdôm anih pơlir anai dưi kơtưn, pơsir hĭ hơdôm anŏ aka ƀu klă tui ih phâo lăi, ta kiăng ngă hiưm pă ñu ?

-Ơi Lê Quốc Thanh: Hăng tơlơi gơgrong mơng anom pơsur ngă hmua pơdai dêh čar amra hrŏm hăng anom bruă wai pơgang phun pla hăng GCP ƀing gơmơi amra ngă hrŏm kiăng čih pơkra hră pơ-ar kiăng ngă hiưm pă pơhlôm klă hloh hăng plai ƀiă ƀuh hơdôm anŏ aka ƀu klă kar hăng kâo hơmâo lăi nao, kiăng kơ bĕ hĭ hơdôm bruă aka ƀu klă anun lĕ tơlơi glăm ba mơng hlơi. Ƀing ta gir run ngă rơđah tơlơi glăm ba, kiăng tong ten amăng rĭm rơwang mơng hơdôm anih bơdjơ̆ nao mut hrŏm amăng hơdôm bruă anai. Mơng bruă anai mơ̆ dưi čih pơkra hră pơ-ar mơ̆ ƀing ta amra kơtưn klă bruă ngă tui mơng abih bang mơnuih mut hrŏm amăng hơdôm bruă anun lĕ mơng pơƀut glăi truh pơrai hĭ, laih dong hơmâo hơdră pơsir rơnuč. Laih dong kơtưn ƀiă amăng hơdôm bruă pôr pơhing, djru brơi mơnuih ƀôn sang hăng mơnuih mơnam. Bruă anai lĕ tơlơi glăm ba ƀu djơ̆ kơnong mơng mơnuih ngă hmua. Anăm săl brơi kơ bruă ngă hmua, anai lĕ bruă abih bang mơnuih kiăng glăm ba kiăng wai pơgang jum dar.

- Hai, bơni kơ ih hŏ!