VOV4.Jarai - Djŏp gơnam čem rông hlô lêng kơ pơmă soh, lơ̆m anun nua bui ăt dŏ rơgêh hơnong mơn, jing ngă mơnuih rông ƀơi Dak Lăk tơnap tap. Anom apăn bruă kiăng pơhrŏ trun prăk blơi gơnam čem, lơ̆m anun nua rông bui jing sa amăng hơdôm hơdră pơsir hĭ ră anai. Hơdră pơsir pơ anăp anai lĕ mă yua gơnam čem hơmâo mơng hơdôm boh plơi pla; pơplih dang pla gơnam ƀu rơ-oa, hơdai pla gơnam pioh čem bui dong.

Hlâo adih, sang anŏ ơi Đinh Công Việt, dŏ ƀơi ƀuôn Ea Nho, să Čư̆ Kpô, tơring glông Krông Ƀuk lêng hơmâo mơng 15 truh 20 drơi bui glai amăng drông, pơhrui glăi năng ai 5 klăk prăk/blan. Rơbêh 1 thun anai, nua gơnam ngă hmua pơmă, nua gơnam čem bui pơmă tui mơn, lơ̆m anun mơnong bui rơgêh tui, trun mơng 10 truh 20 rơbâo prăk/kg, tơlơi anai ngă kơ sang anŏ ơi Việt bưp ƀu ƀiă ôh tơlơi tơnap:

“Hlâo adih sang anŏ kâo rông lu biă, rông 7 -8 drơi bui ania, tuh hơdôm pă lĕ arăng rai blơi abih, samơ̆ ră anai yua nua pơmă đơi, biă ñu lĕ hlok. Hlok bui hlâo adih 5 rơbâo lơ̆m 1kg, ră anai rơbêh 7 rơbâo laih, anun jing tơnap tap biă, jing sang anŏ gơmơi rông aset biă. Pơ anăp anai tơdah tơnap đơi sang anŏ gơmơi rông hlô pơkŏn dong yơh, rông tui anai rơngiă prăk biă, ƀu tui hăng mơng hlâo dong tah”.

Kar kăi hăng ơi Đinh Công Việt mơn, sang anŏ ơi Nguyễn Tuấn Anh dŏ ƀơi thôn 5, să Krông Ƀuk, tơring glông Krông pač ăt pơhrŏ trun ha mơkrah mrô bui rông pơhmu hăng thun 2021 yua ƀu anăm hơmâo gơnam čem rông yua blơi pơmă đơi. Ơi Tuấn Anh brơi thâo, mơng rơnuč thun 2020 truh ră anai, nua gơnam čem bui đĭ 13 wơ̆t. Đĭ mơng 300-500 prăk/kg kơ rim wơ̆t pơđĭ nua, nua abih bang gơnam čem hlô ră anai đĭ rơbêh 6.000 prăk/kg.

“Tui hăng sang anŏ gơmơi rông bui ania truh ană laih anun rông truh bui dưi sĭ ngă añăm, ƀong lơi mơng 3 truh 400 rơbâo prăk ha drơi, bơ blơi ană en mơng arăng či rông lĕ lơi mă 150 truh 200 rơbâo prăk lĕ lu yơh anun. Kâo rông aset tui laih, kơnong rông mơng 5 truh 70 drơi đôč, hlâo adih prăk blơi hlok ñu huăi pơmă lĕ kâo rông mơng 150 truh 200 drơi”.

Ƀong lơi aset đôc, mơnuih rông khŏm rông aset tui, lui soh drông, war rông hlô.

Bơ ơi Lê Xuân Sáng - giăm sang ơi Nguyễn Tuấn Anh mơn brơi thâo, nua mơnong bui ră anai kơđai glăi hăng nua blơi gơnam čem.

“Bui ta rông rơngiă lu prăk mơ̆ ƀu hơmâo ƀong lơi hiư̆m thâo dưi. Yua hơget tui anun, yua dah hlok pơmă tui, bơ nua bui ta sĭ lĕ ƀu hơđong ôh. Samơ̆ ta ƀu rông lĕ ta ngă bruă hơget dong? Tơdah nua gơnam čem ñu trun ƀiă aset jing mơnuih rông plai mơn tơnap. Bơ tui ră anai, pơmă na nao jing ngă mơnuih rông bui tơnap kơtang biă mă”.

Tui hăng ơi Trần Ngọc Sơn, Kơ-iăng khua Anom bruă rông hlô hăng ia jrao hlô tơring čar Dak Lak, pŭ bui ƀơi tơring čar ră anai hơmâo năng ai 860 rơbâo drơi. Nua bui hơdip ră anai năng ai 55.000 prăk/kg, dưm dưm hăng 70% pơhmu hăng nua bui amăng thun 2021, samơ̆ nua gơnam čem pơmă truh kơ 40%, anun jing mơnuih rông bui tơnap biă. Ơi Trần Ngọc Sơn lăi, ƀing rông bui kiăng hyu ĕp, mă yua gơnam čem rông amăng dêh čar ta,  anăm ngă pô anai sĭ glăi kơ pô adih giong anun kah mơng truh pô blơi, hơdôm tal lu đơi tui anun pơmă đơi, ta sĭ glăi ƀơi ƀiă anih đôč đah mơng rơgêh ƀiă:

“Ƀing rông gơnam kiăng pla kơtor, hơbơi plum, rơbai pioh ngă gơnam čem, lui hĭ blơi mơng čar arăg. Rơngiao kơ anun, neh met wa kiăng rông akan, rơnăng đah mơng pơkra tơpung hơmâo đạm, nua rơgêh ƀiă mơn. Rơngiao kơ anun, kiăng lăng glăi bruă čem rông, pơkra gơnam, kiăng mut hrŏm anom ngă ƀong hrŏm, but ngă ƀong hrŏm, hơdôm khul grup rông hlô đah mơng jơnum, bơrơƀih, blơi gơnam čem lu, blơi hlao mơng sang măi mơtăm. Mơta pơkŏn dong, neh met wa sem lăng pơplih glăi bruă rông kiăng lăp djơ̆ hăng tơlơi hơmâo, kah hăng rông lu hlô ƀong rok, ƀong phun akha či plih hĭ”.

Nua gơnam čem pơmă, mơnuih rông hlô pơmin nao pơmin rai mơn hlâo či blơi.

Phrâo anai, ƀơi Hà Nội pơphun jơnum lăng amăng tivi pơčrông sai hơdră pơđĭ kyar rông bui hăng wai lăng bruă pơkra, sĭ mơdrô gơnam čem rông. Pơhiăp ƀơi mông jơnum, Kơ-iăng khua Ding jum bruă hmua hăng pơđĭ kyar plơi pla ơi Phùng Đức Tiến lăi: pơhrŏ trun prăk pioh rông hlô amăng hrơi mông nua blơi gơnam čem pơmă, jing hơdră pơsir yôm hloh amăng mông anai. Hơdră pơsir pơ anăp anai lĕ mă yua gơnam hơmâo mơng hơdôm kual plơi pla, pơplih đang pla gơnam ƀu klă, jing pla gơnam čem hlô mơnong dong. Pơ anăp anai, Ding jum amra ngă hrŏm hăng Kông ti TNHH Dehues ngă hrŏm tom hơdôm boh tơring kual Dap Kơdư akŏ pơdong anom ngă ƀong hrŏm pơƀut pla hơbơi plum, kơtor hơmâo tơlơi gum ngă mơng hơdôm anom bơwih ƀong mă yua măi mok boh thâo phrâo đah mơng dưi pơkra gơnam čem rông hlô, plai ƀiă blơi mơng čar rơngiao:“Tơdơi kơ lu thun Anom bruă kơsem min bruă rông hlô hrŏm hăng hơdôm anom bruă pơtŏng glăi anŏ klă mơng gơnam čem rông pơkra mơng plơi pla; ba tơbiă hơdră pơkra gơnam čem hăng črâo rơđah anŏ klă mơng gơnam čem luk jriu, hơmâo djŏp hơnong pơkă. Bruă kơsem min hơmâo ngă ƀơi lu djuai hlô rông. Boh than kơsem min anai amra pok prong hloh. Hăng hơdră ngă bruă tui anun lĕ nua gơnam čem hlô rơgêh ƀiă mơng 300 truh 1 rơbâo prăk/kg. Prăk pioh rông hlô aset tui mơn mơng 5% truh 7%. Ƀing ta kiăng hơđong hăng hơdră pơsir bruă abih bang tui anai amra djru pơđĭ kyar bruă rông hlô amăng hrơi blan pơ anăp laih anun tŭ yua hloh”.

Nam Trang: Čih - Siu H’Mai: Pơblang