Đơ đam hmua rơbêh 1,2 ha pla plah wah amăng đang kơphê, tiu hăngboh durian hlăk thun pĕ sĭ soh, ơi Triệu Văn Phúc, dŏ ƀơi să Quảng Phú, tơring čar Dak Lak, hơ̆k mơak kah pơpha:

Hơbô̆ bruă anai lĕ boh tơhnal tơdơi kơ lu thun ngă hrŏm bruă đang hmua hăng ba yua boh thâo ia rơgơi hơmâo nao hrăm mơ̆ng sang bruă pơsur ngă hmua pơtô brơi hăng pok anih hrăm. Tui hăng ơi Phúc, hlâo adih sang anŏ kơnong ngă hmua tui tơlơi thâo mă hơjăn, găn rơgao mă đôč anun yơh boh tơhnal ƀ ulu ôh, aset đôč. Dơ̆ng mơ̆ng hrơi ngă hrŏm, pơlir bruă ngă hmua, dưi hơmâo tơlơi pơtô pơčrâo brơi pla kơphê pruih ia tơdjôh, wai lăng, pơgang arong aruač mač kman djơ̆ lăp, pla plah wah hăng phun pla pơkŏn laih anun hơmâo anih blơi hơđong gơnam đang hmua, anun boh tơhnal tŭ yua ƀuh rơđah:

“Hlâo adih aka ƀu mut ngă ding kơna khul ngă hrŏm gah đang hmua lĕ rơnoh pơhrui glăi đĭ trun đôč, laih ta mut ngă ding kơna khul ngă hrŏm rơnoh pơhrui glăi lu hloh, bruă rŭ pla glăi kơphê ngă tui djơ̆ kĭ pơkôl hră pơar hăng sang bruă ngă hrŏm hơmâo ba glăi kơmlai lu hloh. Mơnuih ƀôn sang ngă tui hơbô̆ ngă hrŏm anai mơ̆ng khul ngă hrŏm đang hmua pla kơphê, arăng pơtô ba hơdră dưm hơbâo pruai kmơ̆k, pruih ia jrao pơgang phun pla, pla plah wah amăng đang kơphê hăng tiu, boh durian”.

Ơi Phúc lĕ sa amăng hơdôm 27 čô ngă ding kơna khul ngă hrŏm đang hmua hăng bơwih bơwăng Bình Minh, să Čư̆ Suê, ră anai să Quảng Phú, tơring čar Dak Lak. Akŏ pơdong mơ̆ng thun 2016, hnang blung sang bruă ngă hrŏm bưp lu tơlơi tơnap tap kơƀah prăk hăng tơlơi thâo amăng bruă ngă hmua pla pơjing. Khă hnun, yua hơmâo ngă hrŏm sang bruă lir hơbit ngă hmua, djru pơtô ba, pok anih jơnum, ba gơnam pơdă pơ anih pơdă sang čơ, pôr pơthâo gơnam sĭ mơdrô tui khul pơsur ngă hmua pơtruh brơi, anun lu ding kơna ngă hrŏm hơmâo pơblih tơlơi pơmin hơdră ngă hmua pla pơjing laih anun sĭ mơdrô, khin ba yua boh thâo ia rơgơi phrâo amăng bruă mă. Yă Triệu Thị Châu, Khua anom bruă ngă hrŏm brơi thâo, lir hơbit amăng bruă pla kơphê, pla tiu tui tơlơi pơtô ba hơđong kơjăp djru tơlơi hơdip mơda hơdôm sang anŏ ngă ding kơna hơđong hloh.

“Hơdôm thun giăm anai hnơ̆ng kơphê boh hơđong ƀiă laih hơdôm thun mơ̆ ƀing gơmơi aka ƀu ngă tui hơdră wai lăng tui tơlơi pơtô ba phrâo anai, ƀing gơmơi thâo lu hloh kơ bruă sem lăng rơnoh kmơ̆k či pruai, hơbâo či dưm amăng đang, thâo ba yua tơlơi thâo phrâo, ĕp lăng dưm hơbâo pơpă, pruai kmơ̆k hơgĕt, amăng bơyan pơpă djơ̆, anun boh tơhnal tŭ yua lu hloh, kơphê asar lom ƀiă pơkă hăng hlâo adih. Kông ty prong bơni mơ̆n kơ boh tơhnal gơna  gơmơi sĭ mơdrô”.

Ƀu kơnong anom ngă hrŏm Bình minh đôč ôh, lu sang bruă pơkŏn ƀơi Dak Lak ăt hlăk hneč mă klă bruă pơtruh nao rai mơ̆ng Khula nom bruă pơsur ngă hmua pioh akŏ pơjing anih anom pla pơjing sa ƀut, sa hnơ̆ng kiăng hơđong kơjăp. Kah hăng sang bruă ngă hrŏm đang hmua hơđong Čư̆ Suê 2-9, să Quảng Phú, hơmâo lir hơbit hăng kông ty sa ding kơna sĭ mơdrô hăng tač rơngiao 2/9 Dak Lak (SIMEXCO Dak Lak) pơkra ming tơpung kơphê sĭ mơdrô tui hnơ̆ng pơkă Fairtrade. Ơi Đặng Dậu Thanh, Khua anom ngă hrŏm đang hmua hơđong kơjăp Čư̆ Suê 2/9 brơi thâo, lir hơbit hăng sang bruă mơdrô pơprong, sang bruă ngă hrŏm hơmâo anŏ gêh găl ƀiă tuh pơ alin man pơdong hơjai dưm kơphê hơđong, răk pioh hiam klă, anih ƀhu ngă thu asar kơphê mơ̆ng asăt, laih dơ̆ng man  pơdong anih wai lăng hơmâo măi mok ia rơgơi phrâo:

“Ngă hrŏm lir hơbit, ngă hrŏm hăng kông ty hơmâo tơlơi djru ba tơlơi thâo pơblih yua mrô amăng bruă ngă hmua, thâo čih pioh bruă ngă rĭm hrơi, wai pơgang aruač pơčram tui hăng anŏ pơkă hăng ia rơgơi, mơnuih ngă hmua dưi wai lăng amăng măi telephôn djă hyu, mơ̆ng anun djru kơ pô ñu thâo krăn lơ̆m ngă hmua pla pơjing rim thun, ba glăi boh tŭ yua lu hăng klă hloh, hơduah ep glăi phun akha bruă ngă amuñ hloh”.

Pơtong rơđah anŏ yom mơ̆ng bruă ngă hrŏm lir hơbit rơnoh yom sĭ mơdrô, tơring čar Dak Lak hơmâo pok pơhai lu hơdră pơđĭ tui tơlơi gơgrong ba mơ̆ng tơlơi bơwih ƀong huă lu khul hăng  bruă ngă hrŏm amăng đang hmua. Hơdôm rơtuh ruăi ngă hrŏm hơmâo posit brơi, lu sang bruă mơdrô prăp lui či ngă hrŏm tong ten hăng mơnuih ngă hmua kiăng akŏ pơjing anih ngă hmua pla sa hnơ̆ng. Mơ̆ng thun 2021-2025, anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak hơmâo ngă hrŏm lu sang bruă, anom bruă mơdrô lăi pơthâo hơdôm hơpluh hơbô̆ bruă kiăng ngă anŏ pơhmu či hla tui, pơtum nao kơ bruă phun pla, kyâo boh čroh sui thun, djuai hlô mơnong rông phun ƀơi tơring čar. Ơi Đinh Văn Đang, Khua anom bruă pơsur ngă hmua tơring čar Dak Lak brơi thâo:

“Ƀing gơmơi hơmâo ngă hrŏm hăng lu sang bruă, kông ty, sang bruă mơdrô amăng tơring čar kiăng djru ba pơblih yua mrô gah bruă ngă hmua, akŏ pơjing hơbô̆ bruă ngă anŏ pơhmu pioh pơdah brơi mơnuih ƀôn sang lăng, djru mơnuih ngă hmua tŭ mă tui ƀơƀrư̆ bruă ngă phrâo, ba yua boh thâo tơlơi pơmin pơčeh mă yua ană mơnuih pơjing, kiăng djru kơ mơnuih ƀôn sang ngă hmua thâo ba yua ia rơgơi AI amăng bruă ngă hmua pla pơjing”. 

Ƀing ta ăt ƀuh, pơsur ngă hmua tơlơi tơlơi glăm phun, čung ba, pơlir hơbit hăng gum hrŏm mơnuih ngă hmua kiăng ngă tui tŭ yua ƀiă dong bruă pơlir 4 boh sang. Kiăng rơđah kơ tơlơi glăm ba anai, pô măe tơlơi pơhing hơmâo mông bơră ruai hăng ơi Đặng Bá Đàn, kơ-iăng khua anom bruă pơdong gah kual Dơnung, anom bruă pơsur ngă hmua dêh čar. Rơkâo kơ ơi pang, yă dôn hăng ƀing gơyut čơkă hmư̆ hrŏm.

- Ơ ơi, ƀing ta ăt ƀuh, bruă pơsur ngă hmua glăk pơgôp pơlir kơtang tit kơplah wah mơnuih ngă hmua, anom bơwih ƀong hrŏm hăng anom bruă sĭ mơdrô ƀơi kual Dap kơdư. Ih dưi lăi rơđah mơn kơ tơlơi čung ba mơng anih anom pơsur ngă hmua amăng bruă pơjing hăng pơđĭ kyar hơdôm kual pla pơjing phun anun lĕ pla kơphê, tiu, sầu riêng ?

Ơi Đặng Bá Đàn: Rơbêh 30 thun anai, anih anom pơsur ngă hmua hơmâo dưi ngă tui lu bruă mă, pơlir hơbit hăng mơnuih ngă hmua, sit biă ñu amăng kual Dap kơdư. Hlâo anun, ƀing gơmơi ngă pơsur ngă hmua hăng hơdră tŭ mă hiưm pă kiăng pla hơdôm phun pla anun lĕ kơphê, tiu, sầu riêng gah rơngiao hmua pơdai hăng ba glăi pơhrui lu. Samơ̆ ră anai, ƀơi anăp kơ hơdôm tơlơi rơkâo phrâo mơng mơnuih mơnam, mơng jar kmar, tơlơi rơkâo kiăng hluh rơđah kơ bruă pơsur ngă hmua brơi dơlăm ƀiă dong, bruă jao jai kơtrâ̆o ƀiă, đĭ tui tơlơi glăm ba mơng pơsur ngă hmua.

Ră anai, anih anom pơsur ngă hmua dêh čar ăt lĕ anih anom pơsur ngă hmua ƀơi hơdôm boh tơring čar ngă tui anih pơsur ngă hmua dua gưl tui tơlơi črâo trun phrâo mơng Tơlơi pơtrun mrô 60. Ră anai, tơlơi glăm ba mơng pơsur ngă hmua, blung hlâo lĕ gum hrŏm mơnuih ngă hmua kiăng ngă tui bruă jao pơlir hăng hơdôm anom bruă sĭ mơdrô, hăng hơdôm grup mut hrŏm amăng ngă hmua kah hăng hơdôm grup jar kmar kiăng pơđĭ kyar ngăn rơnoh, pran kơtang tum pơƀut, pơhlôm djru brơi mơnuih ngă hmua pơđĭ kyar. Hrŏm hăng ƀing kơhnâo kơhnăk, hơdôm anom bruă sĭ mơdrô, hơdôm khul grup kah hăng hơdôm grup gah rơngiao kơnuk kơna kơtưn djru brơi mơnuih ƀôn sang hluh rơđah kơ bruă pơđĭ kyar hơđong kjăp, hrưn đĭ hiam hơdjă gơnam đang hmua, đĭ tui prăk pơhrui mơng neh met wa.

- Lơm ayuh hyiăng glăk pơplih sat hăng tơlơi rơkâo hơnong pơkă sĭ mơdrô pơ tač rơngiao jai prong tui, bruă pơsur ngă hmua glăk ngă hiưm pă kiăng dưi pơhlôm djơ̆ tui ? ơ ơi ?

Ông Đặng Bá Đàn: Ƀing ta thâo mơn, lơm ayuh hyiăng glăk pơplih sat amăng rŏng lŏn tơnah, bruă blung hlâo, anun lĕ ƀing mơnuih hyu pơsur ngă hmua kiăng pơtô hrăm brơi klă, kiăng tŭ mă hơdôm anŏ phrâo kiăng ngă hiưm pă lăp djơ̆ hăng hơdôm tơlơi lông phrâo amăng bruă ngă hmua, anai lĕ gơnam pla pơjing brơi mơnuih blơi yua hăng pran đăo gơnang brơi mơnuih ngă hmua, đĭ tui rơnoh yôm mơng gơnam đang hmua ƀơi Việt Nam amăng anih anom sĭ mơdrô amăng rŏng lŏn tơnah.

Pơplih mrô lĕ sa amăng hơdôm yak nao phrâo amăng rŏng lŏn tơnah amăng ngă hmua hăng lu bruă pơkŏn dong. Hăng anih anom pơsur ngă hmua, ƀing gơmơi hơmâo pơjing hơdôm măi măi rơgơi, hơdôm app yua amuñ hloh kiăng djru brơi neh met wa dưi đăo lăng hlâo kơ hlăt mŏt pơčrăm, ngă hiam phun pla, pĕ pơhrui kah hăng hơdôm bruă bơdjơ̆ nao ayuh hyiăng. Hơdôm măi mok rơgơi hơmâo pok pơhai kar hăng tơlơi pơlir hrŏm hăng Enfarm, pơlirhăng kmơk đạm Cà Mau, Agri-plus Bayer…Ƀing gơñu ăt hơmâo hơmâo măi mok rơgơi, ứng dụng pơlir hăng mơnuih ngă hmua, ngă hiưm pă kiăng mơnuih ngă hmua dưi kiăo tui lăng hơdôm anŏ pơplih mơng pla pơjing, ba glăi boh tŭ yua dưi pơgang kah hăng pơhrui glăi klă hloh.

- Tui ih, hơget lĕ tơlơi phun kiăng hơbô̆ bruă “anom bơwih ƀong hrŏm-pơlir hơbit-pơplih mrô” tŏ tui ba glăi tŭ yua hăng hơđong kjăp ƀơi kual Dap kơdư ?

Ông Đặng Bá Đàn: Kơtưn pơtô hrăm brơi anih anom pơsur ngă hmua, mơng anun pơlir hăng ƀing mơnuih ngă hmua, hơdôm anom bơwih ƀong hrŏm, grup ngă hmua kiăng lăi pơthâo mă yua hơdôm măi mok, hơdôm tơlơi bơdjơ̆ nao pơplih mrô brơi neh met wa. Ƀing gơmơi đing nao hơdôm ứng dụng mơ̆ neh met wa dưi mă yua amăng măi telephôn.

Amăng lơm ngă hmua hơmâo tơlơi glăm ba, hăng hơdôm kual ƀơi Dap kơdư anai, ƀing ta glăk pla hơdôm phun pla pơhrui glăi lu hloh. Ƀing gơmơi črâo ba bruă pơđĭ kyar hơđong kjăp amăng bơwih ƀong huă, mơnuih mơnam, ayuh hyiăng lŏn mơnai; ngă hiưm pă brơi mơnuih ƀôn sang dưi pơhrui glăi lu hloh hăng pơplih tơlơi pơmĭn lĕ ngă hmua yua boh thâo phrâo, mơng gơnam pơhrui glăi tui hơđăp hơdai nao ngă hmua ba glăi nua yôm, đĭ tui prăk pơhrui hăng pơhlôm wai pơgang jum dar, bong glăi ayuh hyiăng pơplih sat.

Ƀing ta kiăng pơđĭ kyar glông pơlir ngă hmua samơ̆ ăt kiăng pơhlôm brơi bruă wai pơgang jum dar, wai pơgang lŏn mơnai, pơhlôm djop mơta ria mơnong hăng bruă ayuh hyiăng pơplih sat. Anai lĕ sa bruă kiăng hloh amăng pơđĭ kyar hơđong kjăp ră anai.

- Hai, bơni kơ ih hŏ!