VOV4.Jarai - To# tui hơdôm bruă “brơi drah” mơng Anom kơsem min drah hăng jor drah dêh ]ar ta, jơlan hơdră pơsur brơi drah luh nao rai lon ia Việt Nam pơ phun [ơi plơi prong Gia Nghĩa, tơring ]ar Daknông phrâo anai ngă pơhư] hơdôm rơbâo ]ô mơnuih anăp nao. Hăng hơdôm bruă hyu lăi pơthâo kơ bôh yôm mơng bruă brơi drah hăng gah tơlơi ruă mơng muai, mơnuih amăng khul hlăk ai, [ing tơdăm [ơi hơdôm [irô, anom bruă hăng hơdôm bôh plơi pla pơ\ Daknông ngă klă bruă brơi drah. Amai Phạm Thu Hoài, mơnuih mơng khul hlăk ai mă bruă [ơi Gơnong bruă kông ngăn dlai tlô hăng Rơhuông adai lon mơnai tơring ]ar Daknông brơi thâo: Kâo brơi drah tal blung a, djo\p mơnuih ăt gum hrom klă mơn, bruă ngă anai hmâo bôh yôm phăn prong biă hăng hơdôm ]ô mơnuih hmâo tơlơi hơd^p tơnap tap [ơi djo\p kual lon ia ta, hơdôm ]ô mơnuih hmâo tơlơi hơd^p mơda tơnap tap, djă pioh pran joa hơd^p mơda kơ djo\p mơnuih, djru hơdôm ]ô mơnuih tơnap tap… Kâo ]ang rơmang bruă mă anai amra pơ phun lu hloh dơng hăng kâo ăt iâu pơhrui dơng mơn hơdôm mơnuih amăng gru\p hlăk ai [ơi anom bruă [irô amra gum hrom klă lu hloh dơng. Kâo [uh bruă mă anai ba glăi laih tơlơi đăo gơnang, tơlơi ]ang rơmang kơ mơnuih tơnap tap.

            Kiăng ngă brơi bruă brơi drah [ơi [ôn prong pơ phun na nao, ba glăi bôh tơhnal hloh, Daknông pơjing laih sa dua Khul hlăk ai rong djru gum mă pơsur brơi drah gum djru. Gum hrom Khul, hơdôm mơnuih măng khul hmâo bruă mă hyu lăi pơthâo, pơtrut pơsur mơnuih amăng khul, [ing tơdăm dra gum hrom klă bruă brơi drah djru mơnuih. Hơdôm bruă mă klă anai ngă pơplih laih tơlơi pơmin mơng lu mơnuih hăng mrô mơnuih gum hrom brơi drah jai lu tui. Ayong Hoàng Thanh Tiền, [ơi [on Rơ Moan, să Dak R’ Moan le\ sa amăng hơdôm hlăk ai juăt brơi drah djru gum lăi pơthâo:  Kâo [uh mơ-ak biă hăng ư-ang lom gum hrom [ơ [ia\ amăng bruă brơi drah djru mơnuih. Anai le\ bruă ngă klă hiam pioh kơ hrim ]ô [ing ta, bruă brơi drah ta#o hloh pơ phun hrim blan. Drơi pô kâo ăt gum hrom mơn bruă mă anai, hơdôm tơdjoh drah anun kiăng biă kơ hơdôm ]ô mơnuih lom ruă kraih. Kâo ăt gum hrom klă ăt kah hăng pơsur mơnuih amăng khul hlăk ai gum hrom na nao.

            Kơnong amăng sa hrơi pơdơi tơkai mơng bruă “Brơi drah” ngă tui jơlan hơdră brơi drah gum djru [ơi plơi prong Gia Nghĩa, tơring ]ar Daknông phrâo anai, hmâo laih rơbêh kơ 1000 ]ô mơnuih anăp nao jơlan hơdră, djru brơi drah. Hrim thun, bruă brơi drah gum djru [ơi Daknông pơhrui hmâo laih giam truh 1.100 anung drah.

            Khă hnun hai, tui hăng ơi ia jrao Đào Ngọc Trường, Anom bruă brơi drah Sang ia jrao Chợ Rẫy [ôn prong Hồ Chí Minh, ding kơna mơng bruă “Brơi drah” [ơi Daknông le\ mrô drah klă hiam ]i kiăng djru [ơi anai lu biă. Daknông le\ tơring ]ar do\ng ataih mơng kual krah, sang ia jrao prong; măi mok gơnam mă yua kơ bruă ia jrao do# bưp lu tơlơi tơnap, mrô drah kiăng do# hoai tui… Yua anun yơh, Daknông ăt kah hăng hơdôm anih anom khom pơtrut kơtang bruă hyu lăi pơthâo, pơtrut pơsur brơi drah gum djru kiăng bruă brơi drah ba glăi bôh tơhnal prong hloh.

            Bơ\ hơdôm tơlơi pơkă, tơlơi suaih pral kiăng gum hrom brơi drah, ơi ia jrao Đào Ngọc Trường, Anom bruă brơi drah Sang ia jrao Chợ Rẫy [ôn prong Hồ Chí Minh lăi tui anai: Sa le\ hnưr thun mơng 18 truh kơ 60 thun wot rơkơi hăng bơnai, drah nur [u rơgao 160, [ia\ hloh [u rơgao kơ 100; kơdra#o mơng 42 truh 45 kg brơi 250ml, lu hloh kơ 45 kg brơi 350ml, [u hmâo tơlơi ruă kah hăng jơlan suă joa, ara\ drah hơtai bôh. Brơi drah gum djru amra dưi mă hơdôm mrô drah klă biă, ră anai abih bang hơdôm mrô drah mơ\ ta yua le\, [u mă yua drah ara\ng s^ dơng tah. Hlâo dih [ing gơmơi khom blơi drah mơng pô juăt s^ drah, ră anai [ing gơmơi mă yua mrô drah mơng pô brơi drah mrô drah amra pơhlôm hloh. Kơnong kơ tơring ]ar Daknông pơ phun brơi drah [ing gơmơi ba glăi mrô drah anun hăng brơi glăi kơ Daknông mă yua.

            Kiăng neh wa hăng [ing gơyu\t hmâo dơng tơlơi pơhing kơ ano# găn gao amăng bruă pơsur brơi drah gum djru [ơi tơring ]ar daknông, Pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo ]ra\n hơdră lăi pơthâo hăng ơi ia jrao Huỳnh Thị Thanh Bình, Kơ-iăng Khoa Khul ia jrao kyâo brơkal mriah tơring ]ar Daknông.

Tơ`a: Ơ lah! Rơkâo ơi ia jrao lăi pơthâo brơi tơlơi ga\n gao thâo thăi ama\ng brua\ iâo pơthưr pơyơr drah ha\ng tơlơi khăp pap [ơi tơring ]ar Daknông thun blan laih rơgao?

Ơi ia jrao Huỳnh Thị Thanh Bình: Kia\ng ba glăi bôh than tu\ yua, ama\ng bruă pơyơr drah pô, thun blan laih rơgao, sang ia jrao kyâo bơrơkal mriah tơring ]ar Daknông hơmâo pơtrut ktang bruă pơtô pơblang, iâo pơthưr gah bruă pơyơr drah tơlơi khăp pap hăng go\ng phun tơlơi pơhing. Laih anun hyu pơtô pơblang mơbah pơhiăp, [udah hyu pơtô pơblang ha\ng lu hdră phara phara, kia\ng abih ba\ng mơnuih, hdôm mơnuih nao pơyơr pô, thâo hluh tơlơi kiăng yôm pơhăn ama\ng bruă pơyơr drah pô, ha\ng pran jua khăp pap. Dong mơng anun yơh abih ba\ng mơnuih thâo hluh, pơ blih ama\ng tơlơi pơmin, laih anun lu mơnuih nao pơyơr drah pô, ba glăi bôh than tu\ yua hloh.... Thun anai, hdră pơyơr drah [ơi tơring ]ar Daknông, pơkă ha\ng thun hlâo adih [ơi tar [ar tơring ]ar Daknông ba glăi tu\ yua hloh. Hdôm tal nao pơyơr drah, hơmâo lu mơnuih hmư\ tui hur har bia\ ma\ mơng hdôm khoa moa, mơnuih mă brua\ knuk kna, mơnuih mă bruă, bôh nik khul hlăk ai, tơdăm dra, khul ling tơhan ngă tui ha\ng pran jua hur har bia\ ma\. Kha\ anun hai, ama\ng tơlơi nga\ tui tơlơi hyu pơtô pơblang, iâo pơthưr anur pơyơr drah, tơring ]ar bưp lu tơlơi dleh tơnăp tăp bia\ ma\....

            Tơ`a: Anun le\ hdôm tơlơi dleh tơnăp hget hơi ơi ia jrao? Laih anun hasa tơlơi a`ru\ hro\m hb^t ama\ng tơlơi pơsir hdôm tơlơi dleh tơnăp tap anai [ơi tơring ]ar Daknông hiư\m pă `u?

Ơi ia jrao Huỳnh Thị Thanh Bình: Tal sa bruă ngă hro\m pơtrut ktang bruă hyu pơtô pơblang, iâo pơthưr aka\ nga\ hiam hro\m hb^t ôh, sa dua anih ano\m aka hur har ôh. Tal dua le\ prăk kak gah bruă hyu pơtô pơblang pơyơr drah hrim thun, wot dah hmâo tơlơi gum djru  hmâo tơlơi djru mơng tơring ]ar, samơ\ tơlơi djru aka djo\o ôh, bruă hyu pơtô tơlơi pơyơr dah tui ha\ng tơlơi kiăng yua ră anai. Tal klâo mơnuih mă bruă [ing gơmơi aka ma\ tum, laih anun ngă rah bruă hyu pơtô pơblang, iâo pơthưr dong, tui anun yơh bưp lu tơlơi dleh tơnăp. Sa ]răn dong, ră anai tơring ]ar Daknông, ăt aka ako\ pơdong ôh bruă iâo pơsur pơyơr drah, tui anun abih băng bruă mă leng ngă rah lu bruă phun dong, yua kơ anun yơh pơgun truh tơlơi tu\ yua ama\ng bruă hyu pơtô pơblang,  iâo pơthưr pơyơr drah….Khă anun hai, ama\ng bruă hyu pơtô, iâo pơthưr pơyơr drah pô ama\ng hrơi blan laih rơgao mơng hdôm [irô, bia\ ma\ `u khul ling tơhan hmâo nga\ hro\m hur har bia\ ma\, bôh nik `u kah ha\ng ling tơhan, kông ang, tơhan gak goai lon ia, [irô wai lăng bruă ia jrao, sang ia jrao prong tơring ]ar, khul hlăk ai tơdăm dra, khul mơnuih mut bruă…Hur har hmư\ tui, ama\ng bruă nga\ hro\m iâo pơthưr khul khoa moa, mơnuih mă bruă knuk kna, mơnuih mă bruă nao pơyơr drah pô, yua [irô g^t gai iâo  pơthưr hdôm tal [ơi hdôm plơi pla….

Tơ`a: Dah anun, hrơi blan pơ ana\p anai, Daknông khom gleng nao bruă hơget, kiăng ba glăi boh than tu\ yua hloh ama\ng bruă pơyơr drah tơlơi khăp pap?

Ơi ia jrao Huỳnh Thị Thanh Bình: Bruă ako\ pơjing [irô pơsurr pơyơr drah le\ hasa tơlơi kiăng. Ră anai, sang ia jrao prong tơring ]ar ăt aka tu\ ma\ roah ma\ drah yôm, yua kơ anun [ing ta kho\m ako\ pơjing [irô anai, kiăng ngă hro\m sang ia jrao drah Sang ia jrao prong }ơ\ Rẫy gum dru brơi tơlơi thâo thăi, măi mok pioh pre lui hlâo ama\ng bruă iâo pơthưr pơyơr drah… Sui mơng anai, Daknông gơnang mơng anih pơ kon pha brơi drah, tơdah ako\ pơjing [irô wai lăng gah drah, pơsir gio\ng h^ tơlơi tơnăp tap anai yơh.

Kiăng ba glăi boh than tu\ yua tơlơi pơyơr drah pô, ama\ng hrơi blan pơ ana\p anai, Sang ia jrao kyâo bơrơkal mriah tơring ]ar ăt ngă tui sa dua bruă yôm: Tal sa ako\ pơjing glăi abih ba\ng [irô g^t gai gơnong tơring ]ar, tơring glông truh pơ plơi pla. Ră anai kơnong hơmâo 51/71 boh sa\, phương, tơring koal hmâo [irô g^t gai, anun yơh khom ako\ pơjing 100% [irô g^t gai să, phương, tơring koal. Tal dua kiăng rơkâo gum djru mơnuih mut bruă knuk kna gơnong tơring ]ar, ăt kah hăng gưnong tơring glông wai lăng gah bruă  hyu pơtô pơblang, yua dah ră anai abih ba\ng leng ngă rah brua\ pơ kon, aka hmâo ôh khoa moa g^t gai sa bruă ma\. Tal klâo, kho\m hơmâo prăk  gum djru, [irô g^t gai tơring ]ar djru ba prăk kak  brơi tơring glông, ăt aka hmâo tơlơi djru ôh. Tal pă, kho\m hơmâo tơlơi ngă hro\m hb^t kplah wah [irô g^t gai Sang ia jrao kyâo bơrơkal mriah ha\ng hdôm sang bruă, ako\ pơjing khul tơpuôl  pơdjơ\ hro\m, bôh nik `u tơlơi ngă hro\m hb^t ha\ng [irô wai lăng sang ia jrao, sang ia jrao prong tơring ]ar, ako\ pơjing kơ]a\u bruă tơlơi jao pơkă, tơlơi kia\ng yua drah hrim thun, kiăng ako\ pơjing tơlơi jao pơka\ mrô drah hrim thun djơ\ kho\p. {ing ta kho\m ako\ pơjing kơ]a\u bruă tơlơi jao pơkă, kiăng pơha brơi hrim thun, kiăng hơmâo tơlơi g^t gai hasa, hro\m hb^t, ba glăi tu\ yua hrim tal tơlơi pơyơr drah, kiăng djo\p laih anun drah hiam laih anun mrô drah pơtrun brơi…

Tơ`a: Bơni kơ ih lu ho\ ơi ia jrao hơmâo ră roai ha\ng jơlan hdră anai.

Siu H’ Prăk - Rơluch Xuân: Pô ]ih ha\ng pôr