VOV4.Jarai - Do\ [ơi kual tong krah Dăp kơdư c\ư\ siăng, hơmâo mrô mơnuih lu hloh amăng kual, plơi prong Buôn Ma Thuột, Daklak hơmâo lu tơlơi gêh gal pơđ^ kyar ngă hmua wơ\t hăng hyu c\uă ngui.

Amăng anun hơmâo tuai c\uă ngui- ngă hmua – kơphê – anih anom – plơi pla amra pơđ^ kyar kơtang hluai tui bruă pơke\ hro\m kual plơi pla ter plơi prong hăng kual plơi prong.

Hơdôm boh plơi pla jê| giăm plơi prong amra đ^ kyar lu hloh lơ\m hơmâo tơlơi pơtruh nao rai [ơi djo\p anih. {ing hlăk ai ăt amu` mơn hơmâo bruă mă, hơmâo prăk blan hơđong.

Yang hrơi mơguah, phrâo không hơjan, tuai aka [u lu lơi, mơnuih mă bruă [ơi Kual c\uă ngui anih anom plơi pla Ko\ Tam, phường Tân Hoà, plơi prong Buôn Ma Thuột dik dăk prăp rơmet bruă mă.

Hơmâo grup le\ pơdong gau rơ`an đ^ trơ\, c\ơkăp bơnga kiăo tui jơlan rơbat. Hơmâo grup đa le\ pơtlep than bơnga hơtai rơman [ơi hơdôm phun kyâo prong amăng đang ngui.

{ing đa dong le\ gir buc\ rok amăng [ưh bơnga, [udah nao sem lăng, hla tui bruă ngă hmua mă hơdjă pơphun [ơi hơdôm blah đang ngă gru mơng anom bơwih [ong…

{ing đah kơmơi hơmâo arăng brơi ngă bruă plai [iă glêh, nao hrăm hră c\i pơplông mă [ang ba tuai hyu c\uă lăng. H’Jer Êban, đah kơmơi djuai ania Êđê, do\ [ơi [uôn Buôr, să Hoà Đông, Krông Pac\ brơi thâo, `u lăng anai le\ bruă ngă klă, yôm, [u kơnong pơhlôm tơlơi hơdip đôc\ ôh mơ\ amra djru `u thâo hluh hloh kơ gru grua boh thâo mơng đưm hlâo mơng djuai ania Êđê hăng plơi pla:

‘’{ơi anai 70% le\ mơnuih djuai ania Êđê do\. Khă kâo le\ djuai ania Êđê, samơ\ kâo hơdip amăng rơnuk phrâo, [u thâo hluh đơi ôh kơ gru grua boh thâo mơng ơi yă ta đưm.

Ngă bruă ba hyu tuai c\uă ngui [ơi anai [u kơnong hơmâo prăk rim blan đôc\ ôh mơ\ ăt djru brơi kơ mơnuih mă bruă dưi kiăo tui hrăm bruă ba tuai hyu c\uă ngui, djru kâo thâo hluh hloh kơ gru grua boh thâo mơng djuai ania pô.

Kâo lăng djơ\ pran jua mă laih anun amra kiăo tui bruă anai hlao. Tui anun, kâo djru aset samơ\ ăt gum djru djă pioh gru grua djuai ania ta yơh anun’’.

Lu mơnuih hơdip mơng bruă ngă hmua, juăt do\ amăng plơi pla đôc\, ngă hmua pla pơjing, lơ\m mut nao ngă bruă tuai c\uă ngui [ơi Buôn Ma Thuột, [ing đah kơmơi djuai ania Êđê hơmâo lu tơlơi pơmin phrâo kơ tơlơi dưi pơđ^ kyar mơng plơi pla. H’Jổn Êban, sang [ơi [uôn Ko\ Tam, să Ea Tu jing pô ta pơhmu nao.

Hro\m hăng gir hrăm hră [rô ngă bruă [ơi kông ti, H’Jổn hơmâo juăt lu gơyut gơyâo amăng plang internet, biă mă `u [ing hlăk ai amăng tơring ]ar `u hăng plơi prong Đà Lạt, Lâm Đồng c\i krăo lăng, hrăm tui hơdră ngă bruă gah tuai c\uă ngui.

H’Jổn lăi, hơdôm boh plơi pla [ơi Buôn Ma Thuột hơmâo gru grua phara c\i ngă pơhưc\ tuai c\uă ngui. Tơdah hơmâo lăng ba, laih anun hơmâo anom bơwih [ong prong pơtô ba, djru tui tlôn, bruă tuai c\uă lăng plơi pla [ơi Buôn Ma Thuột amra đ^ kyar kơtang:

‘’Kâo pơmin Buôn Ma Thuột dưi pơđ^ kyar bruă tuai hyu c\uă lăng plơi pla. Yua dah [ơi anai hơmâo lu plơi pla giăm plơi prong.

Yua anun, plơi pla dưi pơke\ hro\m hăng hơdôm anih tuai c\uă ngui, anih c\uă ngui dưi pơke\ hro\m hăng plơi pla, pơjing rai homestay, hơdôm tơlơi bơ wih brơi bruă đih pơdơi, laih dong pel e\p gơnam yôm hăng gru grua amăng plơi anun.

Truh ră anai, Buôn Ma Thuột hơmâo 6 anih c\uă lăng plơi pla prong mơn, hơmâo tuh pơ alin klă laih anun pơphun ngă djơ\ glông.

Hro\m hăng ngă pơhưc\ lu tuai c\uă ngui, pơjing rup rap hmư\ hing mơng pô amăng hlă lơkak anih tuai c\uă ngui Daklak lăi hơjăn hăng amăng kual Dăp kơdư C|ư\ Siăng lăi hro\m, hơdôm anom bruă anai ăt djru ba năng ai `u 1.000 c\ô mơnuih hơmâo bruă mă, rơbêh ha mơkrah amăng mrô anun le\ mơnuih djuai ania Êđê, pơhlôm hơmâo prăk pơhrui mơng 50 truh 60 klăk prăk/thun, giăm dưm dưm hăng ngă sa ektar kơphê kiăo tui nua ră anai.

‘’Lăng djơ\ pran’’, ‘’{uh lu tơlơi gêh gal pơđ^ kyar plơi pla’’, jing tơlơi abih bang [ing gơ`u [uh nao. Tui hăng tơlơi ră ruai mơng amai H’Đrim Ayun, [ơi phường Tân Hoà:

‘’Kâo pơmin amra hyu juh alum, jak iâu gơyut gơyâo dong gum ngă bruă anai, yua dah amăng plơi kâo ăt do\ hơmâo mơn pin ia hiam biă mă.

Tui hăng tơlơi akhan mơng đưm, anun le\ pin ia Dăm Ji.

Hơmâo gru nam Dăm Ji [ơi anun. Yua anun, kâo ăt kah hăng mơnuih mơnam amăng plơi pla kiăng ngă anih c\uă ngui kiăng abih bang mơnuih [uh nao gru grua mơng djuai ania gơmơi’’.

Yă Nguyễn Thị Ngọc Anh, Khoa khul wai lăng Kông ti Tuai c\uă ngui gru grua boh thâo – anih anom – plơi pla Ko\ Tam lăi, Kơnuk kơna hơmâo hơdră rơđah rơđông laih kơ pơđ^ kyar tuai c\uă ngui.

Nao Jơnum ngui kơphê Buôn Ma Thuột, Khoa dêh ]ar ta ơi Nguyễn Xuân Phúc ăt tơlơi bơwih [ong huă [ơi Daklak pơtrut ‘’Pơđ^ kyar ngă hmua – tuai c\uă ngui hăng kơphê kiăo tui sa jơlan hơdră hăng tơlơi pơmin’’.

Hơdôm tơlơi anun brơi [uh, hăng Daklak lăi hơjăn, kual Dăp kơdư c\ư\ siăng lăi hro\m, bruă tuai c\uă lăng đang hmua – anih anom – plơi pla [u kơnong kơ tơlơi gêh gal đôc\ ôh mơ\ sit anun yơh amra pơtrut đ^ tơlơi hơmâo, tơlơi gêh gal pơko\n dong.

Yua anun, tuh pơ alin amăng bruă tuai c\uă ngui [ơi Buôn Ma Thuột glăk hơmâo lu tơlơi pơplih phrâo klă. Mơng tơlơi hơmâo sit nik [ơi anom bơwih [ong `u pô, yă Anh brơi thâo, sit mơnuih mă bruă mơng hơdôm boh plơi pla djuai ania Êđê glăk mă bruă [ơi kông ti tuai c\uă ngui yơh pô ngă pơjeh ngă djuai kiăng kơ hơdră ngă bruă anai hmư\ hyu djo\p anih, pơjing rai tơlơi hơđong kjăp mơng tuai c\uă ngui – ngă hmua – kơphê – anih anom – plơi pla.

‘’{ing gơmơi ră anai [rô ngă bruă tuai hyu ngui, [rô ngă hmua, [rô thâo tơlơi pơplih phrâo rơnuk anai.

Biă mă `u [ơi Daklak anai, jing mơnuih ngă bruă [ơi anai, samơ\ lu mơnuih hơmâo 1, 2 [udah 3 ektar lo\m. tơdah hơdôm c\ô ngă hro\m pơ [ut glăi hơmâo 6 -7 ektar laih.

{ing gơ`u gum ngă, bơ hơdră ngă bruă, k^ thuâ|t hăng bruă c\uă ngui le\ [ing gơ`u hơmâo hrăm laih. Lơm anun, gơ`u ngă bruă mă pô [ơi plơi pla amra klă hloh.

Kâo lăng hơdôm anom bơwih [ong ngă pô ba jơlan, hăng hơdôm hơbô| bruă pơlir nao rai [ơi hơdôm boh plơi amra klă biă mă’’.

Ră anai, hơdôm boh plơi pla plơi prong Buôn Ma Thuột, Daklak, ngă giong laih rơ wang bruă blung a man pơdong plơi pla phrâo.

Rơngiao kơ Kơphê Buôn Ma Thuột hmư\ hing, dưi dong amăng anih s^ mdrô, ăt hơmâo lu mơn gơnam hmư\ hing mơng plơi pla amăng plơi prong glăk pơjing anăn.

Hmư\ hing hloh le\ hơmâo rơsa C|ư\ Êbur gah yu\ plơi prong; phun pla ngă djuai hăng bơnga pla amăng [ưh gah kual ngo\, akan lăng, akan ngă djuai [ơi kual gah dơnung…

Hro\m hăng anăn gơnam mơng hmua hmư\ hing glăk pơjing rai le\ kơc\ăo bruă tuai c\uă ngui prong hăng găp [rô ăt pok pơhai mơn.

Neh met wa [ơi hơdôm boh plơi pla hơmâo plơi prong pioh anih ngui ngor hiam, lăng kơdrưh biă amăng kual tong krah, kah hăng tơdron lăk, sang gru grua…c\i pơ [uh gru grua hăng gơnam tam mơng pô gơ`u.

Ngă hmua, tuai c\uă ngui, kơphê, anih anom – plơi pla [ơi anai glăk anăp nao pơtruh nao rai bang djo\p anih, pơjing ngă bruă dlăm hăng kjăp phik amăng bruă đ^ kyar.

Siu H’Mai: Pơblang hăng pôr