Hmâo ha tal lĕ sang anô̆ tơnap tap amăng să, sang anô̆ ơi Ayua Nha Phương, djuai ania Kơbru-Vân Kiều, ƀơi buôn Sing A, să Ea Drông, plơi prong Buôn Hồ hrưn đĭ “tơtlaih mơ̆ng ƀun rin” mơ̆ng thun 2017. Hăng prăk pơhrui glăi hơđong rơbêh kơ 200 klăk prăk rim thun, ñu hmâo pơdŏng laih sang dô̆ kơjăp phik. ơi Ayua Nha Phương brơi thâo, hrăm bruă ngă đang hmua hăng pơhrăm tơjŭ pla, rông hlô mơnong ƀơi Buôn Hồ dưi pok na nao, ƀu rơngiă prăk apah hrăm, djru neh wa thâo dong bruă ngă đang hmua.

 “Ƀing tuh pơplai gơñu pơhrăm brơi, pơtô brơi kơ neh wa bruă bơwih kơ phun pla hlô rông, pơjing hơdră anom mă bruă hrŏm rông be, rông un, rông rơmô. Brơi čang prăk ngă đang hmua, djru pơjeh pla, hlô rông, pơtô bôh thâo phrâo măi mok. Anun lĕ bruă ngă rơđah rơđông biă pioh neh wa ăt kah hăng sang anô̆ kâo hrŏ trun rin rơnpa, pơđĭ kyar bơwih ƀong huă jai hrơi jai klă hloh”.

Tha plơi Y Khuê Ayun, djuai ania Êđê, ƀơi buôn Kwang A, să Čư̆ Bao, plơi prong Buôn Hồ brơi thâo: Hơdôm hơdră bruă djru lŏn dô̆, lŏn ngă đang hmua, pơtô bruă mă hmâo ba glăi laih hơdôm bôh tơhnal sit nik, pơplih ƀô̆ mơta plơi pla. Buôn Kwang A ră anai hmâo 210 bôh sang anô̆ hăng giăm truh 1.000 čô mơnuih lĕ, hmâo giăm truh 100 bôh sang anô̆ đĭ gŏ amŏ, kơnong kơ dô̆ 3 bôh sang anô̆ ƀun rin. Pơhrui glăi mơ̆ng hơdôm bôh sang anô̆ leng kơ hơđong hăng truh rơnoh dlông hloh kơ hlâo, lu sang anô̆ pơhrui glăi rơbêh kơ 2 -3 klai prăk rim thun. Bruă bơwih ƀong đĭ kyar, mơnuih ƀôn sang hmâo tơlơi gal pơdŏng sang dô̆, blơi prăp gơnam mă yua ngă đang hmua, gum pơčruh prăk pran pơkra jơlan nao rai amăng plơi pla, gum hrŏm klă hăng gong gai pơdŏng plơi pla phrâo.

 “Pơkra jơlan plơi pla phrâo ră anai hmâo 80%, pơhrui pơƀut djah djâo klă, rơmet agaih rim rơwang hrơi tơjuh, rim blan. Jơlan nao rai amăng plơi pla hmâo apui pơčrang rơđah. Đing nao pơhlôm rơnuk rơnua kơđi čar hăng pơgang lŏn ia, gum hrŏm hơbit hơdôm tơlơi đăo, ngă yang, đing nao hơdôm hơdră bruă gum djru mơnuih djru ngă hơkrŭ đưm, sang anô̆ ƀun rin, sang anô̆ ƀun rin ƀơƀiă dưi čan prăk mă kơmlai ƀiă pơđĭ kyar bơwih ƀong sang anô̆, Kâo mơ-ak biă hăng ư-ang dong”.

Hơdôm thun rơgao, plơi prong Buôn Hồ hmâo đing nao ngăn rơnoh pioh pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam amăng kual mơnuih ƀôn sang djuai ania ƀiă. Mơ̆ng thun 2019 truh ră anai, hluai tui hơdôm jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia, plơi prong djru rơbêh kơ 43.000m2 lŏn dô̆, 214 bôh kơthung prong dưm ia kơ sang anô̆ ƀun rin. Pơphun 20 tal lăi pơthâo brơi, lăi pơthâo bruă mă, ba mơnuih nao mă bruă pơ̆ dêh čar tač rơngiao; pok 27 bôh anih pơtô pơhrăm, ngă pơhưč ha rơtuh wot čô mơnuih djuai ania ƀiă gum hrŏm. Pơdŏng phrâo hăng pơkra ha rơtuh bôh sang dô̆ gum hrŏm hơbit, sang dô̆ hơdor tơngiă; ngă gal brơi giăm truh 3000 wot bôh sang anô̆ djuai ania ƀiă ngăn rơnoh čan hăng abih pran prăk brơi čan 212 klai prăk. Ơi Nông Văn Chắn, djuai ania Nùng, Khua buôn Pon 1, să Bình Thuận, plơi prong Buôn Hồ lăi lĕ: hơdôm hơdră bruă anun hmâo pơtrut laih pran jua pioh mơnuih ƀôn sang hrưn đĭ bơwih ƀong huă, pơđĭ kyar bơwih ƀong, hơđong tơlơi hơdip mơda.

 “Amăng plơi ƀing gơmơi ră anai jai hrơi đĭ kyar. Bruă bơwih ƀong, bôh thâo đưm mơnuih mơnam, rơnuk rơnua plơi pla lŏn ia, tơlơi hơdip mơda neh wa ră anai pơplih phrâo laih hăng klă hiam biă. Sang anô̆ ƀun rin hăng sang anô̆ ƀun rin ƀơƀiă hrŏ trun na nao, amăng plơi ră anai dô̆ 4 bôh sang anô̆ ƀun rin, sang anô̆ đĭ gŏ amŏ ră anai hmâo rơbêh kơ 65%”.

Ơi Y Čing Mlô, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang plơi prong Buôn Hồ brơi thâo, plơi prong glăk hrưn đĭ jing plơi prong dăp tal III amăng thun 2025, pơsit jơlan gah jing phun pơđĭ kyar kual gah Kơdư tơring čar Dak Lak amăng thun 2050. Amăng glông jơlan anun, plơi prong đing nao dong ngăn rơnoh pơđĭ kyar bơwih ƀong – mơnuih mơnam kual djuai ania ƀiă, pơđĭ dong bôh thâo kơ mơnuih ƀôn sang; hrŏm hăng anun đing nao pơsir bruă mă, pơtô bruă mă kơ ană bă djuai ania ƀiă; pơdŏng, pơtô pơhrăm, pơhrăm brơi dong kơ mơnuih apăn bruă lĕ djuai ania ƀiă.

 “Rơngiao hơdôm ngăn rơnoh mơ̆ng dêh čar, tơring čar tui hơdôm Jơlan hơdră pơkă mơ̆ng lŏn ia lĕ plơi prong ăt đing nao mơn hăng pơpha ngăn rơnoh mă bruă kơ anom mă yua ƀơi hơdôm kual neh wa djuai ania ƀiă. Anai lĕ sa bôh yôm hmâo tơhnal pơplih phrâo, yôm phăn biă pioh pơđĭ dlông tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang, pioh ngă hiưm hơpă rơnoh hơdip mơ̆ng mơnuih ƀôn sang ƀơi plơi pla, biă ñu tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang amăng kual neh wa djuai ania ƀiă ƀơƀrư̆ ngă juăt hăng tơlơi hơdip mơda phrâo plơi prong. Mơ̆ng anun ngă giăm tui dưm kơnar tui kơplah wah hơdôm kual pơkon”.

Hơdôm hơdră bruă djuai ania hmâo hăng glăk dưi pok pơhai djru pơplih laih ƀô̆ mơta plơi pla, pơplih tơlơi hơdip mơda mơnuih ƀôn sang ƀơi plơi prong Buôn Hồ, tơring čar Dak Lak. Mơ̆ng anun hơkrŭ đĭ pran gum hrŏm hơbit djop djuai ania, pơtrut rim mơnuih ƀôn sang ƀu pơdơi hrưn đĭ, gum tơngan hrŏm pơdŏng plơi pla pơdrŏng asah, djru pơdŏng plơi prong “pơdrŏng hiam, agaih, thâo rơgơi, brơnôm”./.