Tong krah hmua đang kơphê prong 8 ar (sao) hlăk thun pĕ boh sĭ mơdrô laih, ƀơi plơi Ia Gri, să Biển Hồ, tơring čar Gia Lai, sang phrâo pơdong hiam biă mă mơ̆ng sang anŏ ayong Dim lăng hiam biă mă hăng bơbung tôl mriah uai, atur sang dưm ƀrik dơnar bơnga hiam laih anun bah amăng ngă hăng ñôm mơnil phrâo rơnuk anai. Ayong Dim hơ̆k mơak brơi thâo, jơlan hơdră gir ngă bruă kiăng pơklaih ƀun rin mơ̆ng ñu phrâo pơphun lơ̆m thun 2021 đôč, lơ̆m dưi čan prăk kơnuk kơna djru 80 klăk prăk, pioh pla 900 phun kơphê. Kơphê ñu pla pơtlep than pơjeh phrâo, anun yơh truh thun 2023 hlong pĕ boh thun blung a. Thun 2024, pĕ boh kơphê jor tui, rơnoh kơphê đĭ ƀiă truh rơbêh ha rơtuh klăk prăk sa tơn, anun sang anŏ pơhrui glăi lu prăk kăk sa thun, man hĭ sang dŏ phrâo. Lăng nao đang kơphê boh brung brăng, kơniă than, rơnoh kơphê đĭ ră anai, sit mơ̆n ayong Dim h’iĭn pran jua, ñu lăi:

 “Thun anăp kơphê đĭ pĕ pơhrui hơmâo mơ̆n mơ̆ng 200-250 klăk prăk. Lơ̆m pĕ sĭ hăng tla hnưh thun pơ anăp giong, čang rơmang prong mơ̆ng sang anŏ lĕ ăt dưi čan glăi prăk hăng rơnoh čan mơ̆ng 100-150 klăk. Prăk čan ta ba yua blơi kmơ̆k, hơbâo pruai, wai lăng răk rem đang kơphê, dŏ glăi blơi dua drơi rơmô tơnô ania hăng hơdôm drơi bê kiăng pơđĭ tui rơnoh prăk pơhrui glăi laih anun mă eh rơmô, bê pruai kơ phun pla”.

Ƀu djơ̆ hơjăn sang anŏ ayong Dim đôč ôh, hơdôm hơpluh boh sang anŏ tơnap tap pơkŏn plơi Ia Gri, să Biển Hồ, ăt dưi čan prăk kơnuk kơna djru kơmlai mơ̆ng sang bruă prăk djru mơnuih mơnam. Sang anŏ ayong A Yĭu djuai ania Jarai dưi čan 80 klăk prăk amăng thun 2022, truh ră anai hơmâo pơhrui glăi djop man pơdong sang phrâo. Ayong A Yĭu brơi thâo:

“Kâo čan prăk pla kơphê, pĕ sĭ giong mă prăk blơi rơmô. Ră anai rơmô tuh ană 3 hlông laih, abih bang hơmâo 5 drơi, rơnoh sĭ hơmâo 100 klăk prăk. Bơ kơphê lĕ pla 1000 phun amăng đơ đam hmua pla kơphê lĕ 1 ha, rim thun pĕ pơhrui 2 tơn asar kơphê krô. Rơnoh sang anŏ pơhrui glăi rim thun mơ̆ng 280-300 klăk prăk. Sang anŏ dưi pơklaih mơ̆ng ƀun rin, abih bang lêng kơ dưi čan prăk mơ̆ng Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam soh brơi čan”.

Să Biển Hồ tơdơi kơ pơmut giong hơmâo giăm 49.900 čô mơnuih hăng 10.000 boh sang anŏ, amăng anun 49% lĕ mơnuih djuai ƀiă. Să anai dŏ 216 boh sang anŏ ƀun rin hăng 805 boh sang anŏ giăm ƀun rin, dưm dưm hăng 8,7%. Ơi Đặng Khánh Toàn, Kơ-iăng khua jơnum min mơnuih ƀôn sang să brơi thâo, rơnoh prăk gơgrong anăn brơi čan anun kah hăng ‘Gai kưl đĭ” djru lu sang anŏ pơklaih mơ̆ng ƀun rin. Yua thâo ba yua djơ̆ rơnoh prăk čan tŭ yua, tuh pơ alin kơ ngă hmua pla pơjing, rông hlô mơnong, rim thun să anai hơmâo hơdôm hơpluh boh sang anŏ hrưn đĭ pơklaih ƀun rin, tơlơi hơdip mơda đĭ tui gŏ amŏ, dưi man pơdong sang phrâo, rông ană bă hrăm hră pơar djop. Ơi Đặng Khánh Toàn lăi, tơdah pơđĭ tui rơnoh prăk djru kơmlai brơi čan djơh hăng anai, bruă mă pơhrŏ tơlơi ƀun rin amăng să sit mơ̆n ngă hmar hloh tui rơnoh pơkă:

“Amăng thun anai, jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar jao kơ jơnum min mơnuih ƀôn sang să Biển Hồ khom pơhrŏ 69 boh sang anŏ ƀun rin. Hrŏm hăng anun, hơmâo lu tơlơi djru ba, čan prăk kơmlai ƀiă kơ să kiăng pơhrŏ ƀun rin, ƀing gơmơi ăt rơkâo Sang bruă prăk djru mơnuih mơnam pơdong ƀơi Plơi Ku kơtưn hloh brơi čan prăk kơmlai ƀiă ƀơi să kiăng kơ să dưi ngă djơ̆ rơnoh jao hăng lu hloh akŏ bruă jao mơ̆ng tơring čar thun 2025 pơhrŏ ƀun rin hăng hơdôm thun tŏ tui dơ̆ng”.

Yap truh ră anai, rơnoh prăk čan amăng kual plơi pla mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ƀơi Gia Lai truh kơ 2.763 klai, brơi kơ 63.219 čô mơnuih čan, dưm dưm hăng 24,5% rơnoh mơnuih čan prăk mơ̆ng Sang bruă anai amăng tơring čar. Lu jơlan hơdră brơi čan prăk tuh pơ alin djơ̆ tơhnal pơkă kiăng pơhrŏ ƀun rin mơ̆ng kơnuk kơna, djơ̆ găl hăng bruă ngă ƀuh sit nik, tơlơi kiăng mơ̆ng mơnuih ƀôn sang rim plơi pla. Yă Huỳnh Thị Trà Quế, Khua sang bruă prăk djru mơnuih mơnam, anom bruă ƀơi Plơi Ku kah pơpha bruă mă brơi čan prăk dưi tŭ yua hăng ƀuh mơnuih ƀôn sang yua prăk djơ̆ hơdră. Sang bruă prăk ngă hrŏm gong gai kơnuk kơna să hăng djop khul grup gơgrong ba čan prăk, pok pơhai hơdră ngă tui djru ba kơ mơnuih ƀôn sang. Yă Huỳnh Thị Trà Quế lăi:

 “Hlâo kơ čan, ƀơi djop plơi pla, ƀudah ƀut plơi amăng plơi prong, sang bruă prăk ngă hăng gong gai kơnuk kơna să, akŏ pơjing khul grup pơphun brơi bruă čan prăk. Giong anun, yak rơbat blung khom ruah sang anŏ, čih anăn pô giong anun sem lăng tong ten hăng brơi čan yơh. Tơdơi kơ čan giong, djop ding kơna khul grup mơnuih tơpuôl, krăolăng bruă yua prăk kăk djơ̆ hơdră, tŭ yua amăng bruă čem rông hlô mơnong kiăng hrưn đĭ pơklaih mơ̆ng ƀun rin”.

Prăk čan gơgrong anăn mơ̆gn sang bruă prăk djru mơnuih mơnam hăng bruă mă pơhrŏ ƀun rin mơ̆ng rơbêh hơpluh thun hăng anai laih anun rơnoh brơi čan ƀu pơdơi ôh đĭ tui na nao, pok tui lu mơnuih dưi čan, ngă djơ̆ anŏ či kiăng pơđĭ kyar amăng tơring čar tơnap tap. Yak nao amăng črăn phrâo mơ̆ng thun 2025-2030, djop tơring čar lêng pơkă tơhnal kiăng pơhrŏ ƀun rin, kiăng ƀu hơmâo anăn sang anŏ ƀun rin dơ̆ng tah, anun bruă pơtong glăi rơnoh brơi čan phrâo gêh găl hăng bruă pioh kơ mơnuih ngă hmua dưi čan pơblih yua ia rơgơi phrâo kơ bruă ngă hmua pla pơjing, pơđĭ tui boh tŭ yua bơwih ƀong huă,amra jai yom hloh hơmâo boh tŭ yua tom anŏ gai kưl đĭ pơtrut bơwih ƀong huă. Hăng mơnuih ƀôn sang ƀơi kual ataih, kual asuek, plơi pla mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă dưi čan hăng rơnoh djơ̆ găl pioh mơnuih ƀôn sang djuai ƀiă ƀơi Gia Lai tŭ mă tơlơi djru anun, anai yơh bruă ngă kah hăng gai kưl ƀudah gai pơtrut đĭ ƀu dưi kơƀah ôh amăng jơlan hơdră đĭ nao pơ anăp kiăng pơklaih ƀun rin, hrưn đĭ ngă pơdrong ƀơi Gia Lai.