Mơnuih ƀôn sang djuai ania Mông juăt hơdip hăng kơdư, ƀơi čư̆; prăk ƀu hơmâo ôh, juăt kơnang kơ bruă ngă hmua pla pơjing pơhmua wơ̆t hăng rông bui mơnŭ đôč yơh. Yua hnun, tơlơi hơdip tơnap biă mă; lu kual tơlơi rơmon rơpa kiăo tui tlep na nao. Samơ̆, hơdôm thun giăm anai, ƀu ƀiă ôh mơnuih djuai ania Mông hơmâo rơdêh ôtô; hơmâo sang dŏ prong, dưi blơi gơnam yôm, pơmă...Sang anŏ ayong Chang A Hảng, ƀơi plơi Chu Va 8, să Sơn Bình, tơring glông Tam Đường (Lai Châu) jing sang anŏ ta či pơhmu nao. Hlâo adih sang anŏ rin amăng plơi, tơlơi hơdip mơ̆ng 6 čô mơnuih amăng sang anŏ kơƀah na nao mơtăm. Yua hơmâo ping gah, gong gai pơ anai, pơtô brơi hơdră pơđĭ kyar bơwih ƀong laih anun hơmâo sang anŏ, kơnung djuai gum lăi, pơsur ngă bruă, thun 2021, ñu čan 200 klăk prăk mơ̆ng sang bruă prăk, wơ̆t hăng prăk sang anŏ ñu pơđom lui, ñu klơi 2 boh dơnao prong giăm 200m2 či rông 3.000 drơi akan tầm. Rơbêh 3 thun mơ̆ng hrơi ñu sĭ blung a, sang anŏ ñu ƀu kơnong tơklaih rin rơpa đôč ôh mơ̆ ăt jing sa boh sang pơdrong sah amăng plơi. Ayong Chang A Hảng ră ruai:

“Hlâo adih tơlơi hơdip sang anŏ kâo tơnap kơtang kơtit, tơdơi kơ hơmâo adơi ayong pơ Sa Pa rai apah prăk mă lŏn rông akan anun jing kâo hơduah ĕp lăng, hrăm tui. Lăng ƀing ñu ngă hơmâo prăk biă, jing sang anŏ gơmơi ngă tui mơn, blơi akan tầm či rông, laih anun truh ră anai hơmâo rông 3 thun laih. Mông anai tơlơi bơwih ƀong mơ̆ng sang anŏ gơmơi đĭ tui laih, hơmâo prăk lu hloh kơ hơdôm thun hlâo mơn”.

Ayong Sùng A Sử, mơnuih ƀôn sang dŏ ƀơi plơi Căng Há, să guai dêh čar Tung Qua Lìn, tơring glông Phong Thổ (Lai Châu) lăi pơthâo, lơ̆m ană plơi ƀu kiăng dong tah tơlơi hơdip tơnap đơi, gơñu amra pơplih tơlơi pơmin, hrưn đĭ tơbiă hĭ mơ̆ng tơlơi rin rơpa, jing Kơnuk kơna ta djru ba, kar hăng juăt iâu djru ba “gai wah”, jing “anih kơnang”, kah hăng kiăng gơñu dưi hrưn mă pô.

“Sang anŏ kâo hơmâo Kơnuk kơna djru 18 klăk prăk blơi kơbao ania. Kâo mă prăk nao blơi kơbao glăi rông, tơdơi kơ hơdôm thun, sang anŏ gơmơi hơmâo dua drơi laih, abih tih ñu jing 3 drơi. Kâo bơni biă kơ Ping gah hăng Kơnuk kơna hơmâo lăng, djru ba kiăng sang anŏ gơmơi dưi đĭ kyar”.

Pơsit bruă hrŏ trun ƀun rin hơđong kjăp jing bruă kơđi čar yôm phun, yua hnun, Lai Châu lăng ba pơtrut bruă pơkra gơnam, pơđĭ kyar tui anih sĭ mơdrô kiăng, pơplih hĭ tơlơi pơmin bơwih ƀong mơ̆ng hlâo anun lĕ ngă čom ƀong, ngă mă ƀiă; djru pơplih tơlơi bơwih ƀong hăng tơlơi hơdip mơ̆ng djŏp djuai ania. Biă ñu pơƀut pôr pơthâo, “pơdjuai” amăng pran jua tơlơi pơmin thâo ngă mă pô, thâo gơgrong bruă, pơjing tơlơi pơmin kiăng pơdrong jing sit. Ơi Trần Bảo Chung, Khua jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring glông Phong Thổ, tơring čar Lai Châu brơi thâo, mơ̆ng hơdră ngă bruă anun, tơring glông Phong Thổ hơmâo hrŏ trun rơbêh 5% mrô sang anŏ rin amăng thun 2024.

“Tơring glông git gai hơdôm boh să čih pơkra hơdră bruă či pơphun ngă; črâo rơđah hơdôm boh sang anŏ rin, hơdôm boh sang anŏ rin lĕ gơmơi djru gơñu pơkra gơnam, ƀudah djru dưi ngă hơdôm hơnong pơkă hrŏ trun rin rơpa...”.

Pơtrut đĭ kyar hơdôm hơbô̆ bruă lăp djơ̆ hăng rim kual plơi pla; mơnuih ping gah yơh nao hlâo, ană plơi kiăo tlôn, hla tui, ngă tui. Hăng hơdră ngă bruă anai, bruă hrŏ trun ƀun rin mơ̆ng tơring čar kual čư̆ siăng, guai lŏn ia Điện Biên hơmâo lu boh than tŭ yua. Kar hăng să Chà Nưa, gah tơring glông Nậm Pồ, hlâo adih anai jing tơring glông rin hloh ƀơi tơring Điện Biên laih anun dong amăng mrô hơdôm boh tơring glông rin hloh amăng dêh čar, samơ̆ ră anai jing anih hmư̆ hing lŏm lui tơlơi rin rơpa laih, man pơdong plơi pla phrâo pơ guai dêh čar. Ơi Khoàng Văn Ban, Khua ping gah să brơi thâo:

“Să Chà Nưa gơmơi ră anai dŏ glăi 4,3% laih mrô sang anŏ rin; thun 2015 dŏ hơmâo 56% boh sang anŏ rin, ră anai dŏ glăi rơbêh 4% laih. Gơmơi ƀuh bruă lŏm lui rin rơpa ƀơi să anai lăp djơ̆ biă”.

Kơ hơdră pơphun ngă đah mơ̆ng dưi ngă tui hăng anai, ơi Khoàng Văn Ban brơi thâo:

“Mơnuih ping gah nao hlâo, ană plơi kiăo tlôn”, ơi yă ta mơ̆ng đưm hơmâo lăi tui anun yơh. Kiăng đĭ kyar pơ kual ataih yaih tui hăng Chà Nưa anai, jing ƀing apăn bruă plơi, mơnuih ping gah khŏm ngă hlâo, kiăng ană plơi kiăo tui, anai jing hơdră pơtô pơblang tañ, tŭ yua hloh, bơ ta lăi đôč ta ƀu ngă jing ană plơi ñu ƀu hmư̆ ôh; ta khŏm ngă hlâo, ƀuh klă lĕ ană plơi ñu amra hla tui”.

Truh mông anai, tơring čar kual čư̆ siăng Yên Bái dŏ rơbêh 12.500 boh sang anŏ rin, dưm dưm hăng 5,68%. Pơhmu hăng mrô sang anŏ rin yap truh rơnuč thun 2023 jing hrŏ trun rơbêh 7.600 boh sang, dưm dưm hăng 3,48%. Sa amăng hơdôm hơdră ngă bruă mơ̆ Yên Bái pok pơhai đah mơ̆ng dưi ngă tui hăng anai lĕ djru ba mơnuih mă bruă amăng plơi nao mă bruă pơ čar rơngiao; laih dong lăi pơthâo brơi bruă mă pơ hơdôm anom bơwih ƀong amăng dêh čar. Ơi Lê Văn Lương, Kơ-iăng khua gơnong bruă Mơnuih mă bruă tơhan rơka hăng mơnuih mơnam tơring čar Yên Bái brơi thâo, rim thun, tơring čar djru ĕp bruă brơi mơ̆ng 20.000 truh kơ 22.000 čô mơnuih.

“Ƀing gơmơi juăt hyu pơtô pơblang mơnuih mă bruă pơsit bruă hơget ta či mă, bruă hơget ta či hrăm; hrăm kiăng kơ hơmâo bruă kiăng hơmâo prăk djru kơ sang anŏ, djru kơ pô ta laih anun lŏm lui tơlơi rin rơpa”.

Tây Bắc - kual guai pơgang lŏn ia ta, jai hrơi pơplih phrâo. Hrŏm hăng tơlơi gir mơ̆ng mơnuih ƀôn sang, hơdôm hơdră mơ̆ Ping gah, Kơnuk kơna pơphun ngă ƀu kơnong pơƀut gah bruă bơwih ƀong đôč ôh  mơ̆ ăt kiăng hrŏ trun ƀun rin tui hơnong pơkă phrâo, kah hăng bruă mă, hră pơhlôm nua ia jrao, pơtô hrăm, ia hơdjă...jao hrơi pơtrut pran jua, jing anih kơnang kjăp kiăng kual Tây Bắc dưi hrưn đĭ tơklaih hĭ tơlơi rin rơpa.