VOV4.Jarai - Ngă tui jơlan hơdră dêh ]ar pơtrun man pơdong plơi pla phrâo, amăng 10 thun, tơring glông C|ư\ M’gar, Daklak hơmâo 9/15 boh să hơmâo pơsit anăn plơi pla phrâo. {u kơnong pơđ^ kyar bơwih [ong huă – mơnuih mơnam, hăng ano\ phara le\ tơring glông mut nao amăng plơi prong Buôn Ma Thuột, hơmâo djuai ania Êđê hơdip, tơring glông lăng yôm bruă djă pioh, pơtrut tui gru grua boh thâo kơ mơnuih djuai ania [iă, djo\p plơi pla glăk pơhrup phrâo [ô| adung mơta. {ơi să hơmâo anăn plơi pla phrâo C|uôr Dăng, hơmâo Hră pơtrun kiăo tui ako\ bruă pok pơhai amăng 5 thun anai, djru djă pioh gru grua djuai ania Êđê, pơjing tơlơi lăp hơdor mơng tơring glông amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo.

Jing tơlơi juăt ngă yơh, hrơi sa rim wơ\t hrơi tơjuh, [ing đah kơmơi ngă bruă, mơnuih ping gah [ơi să C|uôr Dăng buh eng ao hiam djuai ania gơ`u pô. Bruă ngă anai hơmâo ngă amăng 5 thun laih, tui hăng Hră pơtrun mơng ping gah să pơjing bruă abih bang c\i man pơdong plơi pla phrâo.

Amai H’Rôya Kbuôr, djuai ania Êđê le\ ngă bruă tơlơi phiăn, hộ tịch amăng să brơi thâo, rim mơguah hrơi sa buh eng ao djuai ania pô nao mă bruă jing hơmâo tơlơi pơplih phrâo, lăng mơ-ak biă, ngă adơi amai amăng să hơmâo pran jua hloh. Laih dong, rup mơnuih mă bruă amăng să jing hiam tui mơn, jê| giăm hăng ană plơi hloh:

‘’Kâo mơ-ak biă lơ\m buh amăng drơi eng ao djuai ania Êđê gơmơi lơ\m hrơi sa rim wơ\t hrơi tơjuh [ơi anih mă bruă. Kâo lăng buh mơ-ak, huăi bơngơ\t amăng drơi jăn ôh, pơ[uh ano\ hiam mơng đah kơmơi djuai ania Êđê dong. Mơnuih [on sang hai hăng jê| giăm hloh hăng [ing ngă bruă kơnuk kơna.

Gum djă pioh gru grua djuai ania pô, ngă hiam kơ anom bruă dong. {ing ping gah Êđê nao hlâo lêng hyu iâu pơthưr hăng pơsur kiăng gơmơi djă pioh gru hiam mơng djuai ania gơmơi hăng bruă buh eng ao laih anun ba jơlan hlâo kiăng ană plơi hla tui amăng djo\p bruă’’.

Mơnuih mă bruă amăng să buh eng ao djuai ania pô nao mă bruă lơ\m hrơi sa.

Hro\m hăng pơplih phrâo [ơi anih mă bruă, hơdôm thun giăm anai, Ping gah să C|uôr Dăng git gai hơdôm grup ping gah amăng plơi hyu pôr pơhing, jak iâu mơnuih [on sang lui h^ tơlơi phiăn sô [u djơ\, hơdip phrâo, thâo hluh hloh kah hăng ngă agaih anih hơdip jum dar, pla bơnga [ơi jơlan; gum ngui ngor pơkjăp drơi jăn; hơdôm hơbô| bruă pla pơjing, rông hlô hơmâo rông pơ[ut, rông anih prong hơmâo ako\ pơjing. Tơlơi pơdô| rơkơi bơnai huăi hyu tư\ pơnu\ dong tah; tơlơi djai rơngiă hai huăi pơphun mơ`um [ong prong, phak phai gơnam, lui h^ tơlơi phiăn glêh glar đơi…H’Gre Êban, [uôn Kroa B lăi tui anai:

‘’Jơnum min mơnuih [on sang să pơphun bruă jak iâu [ing kan bô| hyu kih rơmet hro\m hăng ană plơi 1 blan 2 wơ\t. Amăng anun mơnuih ping gah jak iâu ană plơi pla bơnga dua bơnah guai jơlan, asuk hơmâo tuh djơ\ anih, ană plơi pơc\ruh prăk dăng hre\ apui tu\i rơđah jơlan.

Hlâo adih, ană plơi rông un, rơmô juăt prưh lui, ră anai thâo puh nao pơ ataih laih, anih anom jum dar hơdjă, agaih laih. Bruă pơdô| rơkơi bơnai huăi mă pơnu\ kơ sang đah kơmơi lu đơi dong tah, huăi pioh atâo djai sui hrơi amăng sang dong tah. Mơng bruă man pơdong plơi pla phrâo, plơi pla hơmâo tơlơi pơplih phrâo klă biă’’.

{u kơnong pơđ^ tui tơlơi hơdip, bruă djă pioh gru grua boh thâo djuai ania pô ăt hơmâo Ping gah, gong gai să C|uôr Dăng lăng yôm. Hơdôm anih pơtô atông c\ing, ayup đing năm, đing buôt, hơdôm hrơi pơtô ngui tơlơi ngui đưm hăng bruă mơ`am mrai hơmâo să pơphun na nao. Ră anai să hơmâo 3 grup atông c\ing [ing kơhnâo hăng 2 grup c\ing hlăk ai.

{ing đah kơmơi [ơi C|uôr Dăng do\ mơ`am eng ao.

Rim djơ\ hrơi ngui ngor, ngă yang prong, [udah amăng plơi hơmâo tơlơi mơ-ak, hơning rơngôt le\ grup atông c\ing nao atông jua c\ing juăt hmư\. Grup atông c\ing mơng să ăt hơmâo arăng ruah mă nao atông pơ tơring glông, tơring ]ar na nao, laih anun pơ ala kơ tơring ]ar nao atông pơ Hà Nội. N’Nel Êban, Kơ-iăng khua Jơnum min mơnuih [on sang să C|uôr Dăng brơi thâo:

‘’C|ing yôm biă amăng tơlơi hơdip mơng djuai ania Êđê. Mơng do\ anet truh kơ djai lêng hơdip hro\m hăng jua c\ing soh. Amăng hrơi đ^ do\ sang phrâo, huă asơi hle, djai rơngiă lêng hmư\ jua c\ing mơ`i soh. Kiăng djă pioh c\ing, [ơi să C|uôr Dăng, mơng thun 2017 truh ră anai, să pơtrun hră jak iâu neh met wa djă pioh c\ing hơgor, pok anih pơtô atông c\ing kơ [ing hlăk ai. Amăng anun, mơnuih ping gah djuai ania Êđê lêng gir djă pioh gru hiam mơnuih djuai ania pô. Sa, dua c\ô mơnuih ping gah sang ano\ hơmâo hmăi blơi glăi gong brô|. C|ing c\eh djuai ania Êđê.

{ing kơhnâo glăk pơtô hlăk ai atông c\ing.

Nao pơ să C|uôr Dăng hrơi anai, hơdôm glông jơlan bê tông mơng plơi truh pơ să laih anun hơmâo bơnga hiam [ơi dua bơnah jơlan. Tơdrong ngui pơkjăp drơi jăn [ơi să, sang pioh jơnum, pioh ngui ngor adoh soang ăt hơmâo man pơkra, anih anom, sang ia jrao, sang hră hơmâo pơplih klă tui. Rơnuc\ thun 2018 prăk pơhrui kiăo tui ako\ mơnuih amăng să hơmâo 32 klăk prăk/sa c\ô/thun; mrô sang ano\ rin hro\ trun do\ glăi 3,8%. Amăng dua tun rơgao, mơnuih [on sang să gum pơgôp pơkra 13km jơlan hơmâo apui lơtrik amăng plơi.

Anai le\ să hơmâo 2.500 boh să ano\, amăng anun djuai ania Êđê hơmâo 83%, kiăng ngă klă bruă man pơdong plơi pla phrâo, Ping gah să C|uôr Dăng pơtrut đ^ bruă hyu pơtô pơblang, iâu pơthưr abih bang hăng tơlơi gơgrong bruă phun le\ ngă Ping gah [ơi plơi pla [on lan. Yă H’Nuer Niê, Khua git gai Ping gah să C|uôr Dăng brơi thâo:

‘’Amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo, [ing gơmơi lêng hyu pơtô pơblang neh met wa kơ bruă man pơdong plơi pla phrâo. {ing gơmơi hyu jak iâu. Biă mă `u mơnuih ping gah djuai ania Êđê gơgrong bruă hloh amăng bruă hyu iâu pơthưr neh met wa ha pran jua gum pơkra jơlan hiam, ngă agaih jơlan amăng plơi pla, [ing hlăk ai tơdăm dra le\ djă pioh gru grua djuai ania pô kah hăng gong brô|, c\ing, eng ao, adoh Eirei, Kưt, ngui ngor tui gru đưm kah hăng đ^ gai sưng, đah tuôr…

{ing gơmơi iâu pơthưr mơnuih [on sang man pơdong plơi pla phrâo, samơ\ lăng yôm kơ bruă djă pioh gru grua hăng pơđ^ tui tơlơi hơdip. Amăng abih bang bruă anun, mơnuih ping gah djuai ania Êđê yơh pô nao hlâo, ba jơlan. Neh met wa hla tui.

{ing gơmơi hok kơdok biă, rơbêh 10 thun ngă tui, să C|uôr Dăng dưi ngă 19 hơnong pơkă man pơdong plơi pla phrâo. Ta [u dưi pơgao lui [u lăi nao pran gum djru mơng mơnuih ping gah ba jơlan ngă gru kơ neh met wa amăng bruă pơkra jơlan bê tông, pla bơnga pơhrup kiăng jơlan nao rai amăng plơi pla hiam tui’’.

Bruă kih rơmet anih anom lêng hơmâo gong gai [on lan hăng ană plơi ngă tui.

Man pơdong plơi pla phrâo [u kơnong pơdơi [ơi bruă pơđ^ prăk pơhrui yap tui ako\ mơnuih, [ơi anih anom sang do\ đôc\ ôh mơ\ kho\m ngă plơi pla hơmâo gru grua hiam. Rim plơi pla lêng hơmâo tơlơi phiăn phara, gru hiam phara. Yua anun, bruă djă pioh gru grua hiam mơng djuai ania kiăo tui rim kual jing ano\ hiam gum pơđ^ kyar yôm biă mă.

Siu H’Mai: Pơblang hăng pôr