VOV4.Jarai-Khă gun lu bruă mă ngă pô pơ ala mơnuih [on sang gưl tơring ]ar Daklak, samơ\ tơlơi kiăng, ano\ hor kơ gru rup mơ`am mrai đưm djuai ania Êđê, amai H’Ler Êban, arăng juăt iâu am^ Sia, pioh lu mông hơduah e\p, ba rup gru mơ`am mrai đưm amăng eng ao rơnuk phrâo.

Gru rup mơ`am mrai đưm lăng hiam biă mă amăng eng ao phrâo, pơđ^ tui rơnoh s^ mơdrô hăng buh eng ao hiam tui laih anun djru kơ lu adơi amai Êđê amăng plơi pla pơhrui prăk kăk.

Amăng tlam blan 3, lơ\m sang do\ kah hăng sa boh anih pit đô] aka buă mơ\n 10 met karê, anih tơ]oh sum ao am^ Sia, pơ [on Kniết, să Ea Ktur, tơring glông }ư\ Kuin, Daklak, hơmâo 3 ]ô mơnuih tơ]oh eng ao, glăk ngă bruă hmar yơh kiăng hmao mông jao gơnam kơ arăng.

Amai H’Trim Êban, am^ Đuêm, brơi thâo, 3 blah eng ao anai sang ano\ arăng prăp pơdo\ rơkơi bơnai amăng plơi jao tơ]oh brơi mơ\ng hlâo pioh brơi kơ [ing ngă bruă bơwih brơi mông huă [ong pơdo\ rơkơi bơnai buh.

Ao hăng tơkai [ơi abăn eng le\ bơnal ju\, [ơi tơkuai, tơngan ao hăng anih hlă abăn eng ngă ia iom, gru rup bơnga tui rup mơ`am mrai đưm djuai ania Êđê. Amai H’Trim ruai glăi, giăm 3 thun rơgao, bruă mơne] ( hne]) mă mông wăn kiăng tơ]oh eng ao amăng tlam mơmo\t le\, `u hơmâo pơhrui thim dơ\ng prăk kơ sang ano\, `u lăi:

‘’R^m blan ăt hơmâo mơ\n 3 klăk prăk, anun le\ kơnong mă bruă amăng tlam mơmo\t đô], tơdah ngă bruă abih ha hrơi rơnoh prăk phara.

Kâo pô hai ăt tơnap tap mơ\n, [u hơmâo lo\n ngă hmua pla pơjing ôh kơnong hyu mă bruă apah arăng đô].

Tlam mơmo\t mơne] mă rai pơ anai tơ]oh eng ao apah. Yua kơ anun ăt hơmâo bruă mă amăng tlam mơmo\t pioh pơhrui glăi djru kơ tơlơi hơdip mơda amăng sang ano\’’.

Hơdôm thun rơgao, bruă mă [ơi sang tơ]ohêng ao am^ Sia hơmâo pơsir bruă mă kơ [ing mơnuih thâo rơwơi mơ`am mrai đưm [uôn Kniết hăng hơdôm boh plơi giăm anun. {ing tuai rơnguai nao tơ]oh eng ao jai hrơi lu, tơlơi kiăng mă yua eng ao gru đưm Êđê tơ]oh hăng du` kơteh rup hăng tơngan tui gru đưm lu mơnuih hor biă mă.

Yă H’Djưm Niê, juăt iâu aduôn Y ~en, ră anai rơbêh 70 thun laih, pơ [on Jung A, să Ea Ktur, tơring glông }ư\ Kuin brơi thâo, dơ\ng mơ\ng `u thâo mơ`am mrai truh ră anai aka [u [uh ôh mơ`am lu kah hăng ră anai:

‘’Dua thun giăm anai kâo pơjing gơnam s^ mơdrô abăn khăn mơ`am tui gơnam arăng pơkôl pơkă să jao mơ\ng hlâo, yua amai H’Ler pô tu\ mă jao glăi, yua kơ gơnam `u hơmâo na nao mơnuih blơi yua.

Amăng sang ano\ gơmơi hơmâo klâo ]ô mơnuih ngă hrom, ră anai hơmâo dơ\ng adơi tơlu\i kâo rai mơ`am mrai.

 Hlâo adih hă, mơ`am tui abăn ao arăng brơi mơ`am mơ\ng hlâo, apah prăk samơ\ gơmơi gir mơ`am tui hăng hră pơar pơkôl blơi hlâo soh’’.

Hơdôm hơbo# eng ao tơ]oh tui gru phrâo, djơ\ hăng ano\ kiăng mơ\ng rơnuk anai, bơwih brơi buh h’ô nao mă bruă kơnuk kơna, kah hăng eng pơmut tơkai prong, eng maxi, eng aku akan mơ`am du` rup gru đưm mrai hơđăp, pơdưm [ơi lu anih amăng abăn eng lăng hiam biă mă.

Mrai mơ`am hơmâo lu djuai mrai a`e\, mrai kơsu pơhrua kơ mrai hơđăp, anun yơh lăng eng ao phrâo hiam biă mă, buh `u ăt hluai [udah hyuk mơ\n. Hơdôm tơlơi gêh gal djru kơ mơnuih buh eng ao mơ\ng am^ Sia jai hrơi  lu mơnuih hor.

Sa ]ô tuai juăt nao tơ]oh eng ao pơ sang tơ]oh anai, yă H’Rum {yă, juăt iâu aduôn Lara, pơ să Drai Bhăng, tơring glông }ư\ Kuin, tơring ]ar Daklak lăi le\, tơlơi ngă hrom mă yua gru rup kơteh hơđap eng ao Êđê hăng eng ao phrâo rơnuk anai hiam hăng amu` mă yua:

‘’Eng ao anai hơmâo kơteh rup mơ`am mrai đưm hăng bơnal phrâo, lăng hiam, buh hyuk mơak gêh găl biă mă, huăi kơniă, huăi ho\u đơi kah hăng eng ao bơnal đưm ôh.

Eng ao phrâo anai djru kơ mơnuih tha [udah [ing hlăk ai buh amăng mông ngă yang ngui ngor [udah nao mă bruă hai kla soh, hiam soh’’.

Amai H’Ler Êban, pô sang tơ]oh eng ao am^ Sia brơi thâo, blung a yua kơ tơlơi hor, khăp kiăng gru rup kơteh, rup mơ`am mrai đưm laih anun `u pơkra ming dưm [udah sit ngă rup amăng eng ao bơnal phrâo pioh mă yua.

Hơdôm hơbo# `u pơjing rai eng ao anai lu adơi amai amăng plơi hor nao blơi. Dơ\ng mơ\ng anun yơh, `u pơmin kơ bruă ngă lu tui pioh s^ mơdrô hăng djă pioh gru grua đưm hiam klă mơ\ng djuai ania pô, laih dơ\ng pơsir bruă mă brơi kơ [ing adơi amai đah kơmơi [ơi mông hơmâo wăn, laih anun lăi pơthâo pơ anih pơko\n eng ao djă gru đưm samơ\ hơbo# phrâo gah djuai ania pô.

Dơ\ng mơ\ng thun 2017, am^ Sia pơphun s^ mơdrô eng ao phrâo `u pơ]eh mă hơbo# samơ\ djă phun gru mrai đưm, `u pơthâo amăng facebook hăng Zalo. Hơbo# eng ao `u pơ]eh mă phrâo anun hơmâo lu mơnuih amăng tơring ]ar hăng amăng gah rơngiao tơring ]ar rơkâo blơi, tăp năng hơmâo tuai mơ\ng dêh ]ar Mi, Australia rơkâo blơi.

Ră anai, r^m hrơi mơtam hơmâo tuai nao tơ]oh eng ao. Djơ\ hrơi hơmâo mơnuih nao tơ]oh lu biă mă, r^m blan mơ\ng 30-40 blah eng ao tơ]oh hăng nua s^ mơ\ng 400 rơbâo truh 1 klăk prăk, tui hluai hơbo# hăng bơnal hiam.

Amai Hler ră ruai, bruă mă mơ\ng sa ]ô mơnuih ngă Kơ-iăng Khua wai lăng gah djuai ania [iă-Anom bruă khua pơ ala mơnuih [on sang tơring ]ar lu bruă biă mă. ~u mơne] mă mông wăn tlam mơmo\t [udah amăng hrơi pơdơi hrơi tơjuh, hrơi năm đô] ngă bruă hăng [ing go\p, [ing `u apăh mă bruă.

~u ]ang rơmang pok prong hơdră s^ mơdrô, anih tơ]oh eng ao kiăng pơ]eh pơkra ming lu hơbo# eng ao kơ adơi amai buh laih anun ăt djă gru grua hơđăp djuai ania Êđê pô, ba rup du` mơ`am hăng kơteh amăng eng ao brơi hiam samơ\ ăt djă hnong gru grua đưm djuai ania pô pơtlep hrom gru hiam rơnuk anai:

‘’Kâo pơmin le\ sang tơ]oh eng ao kâo khom pơlir hơbit hăng [ing thâo mơ`am mrai laih anun hơduah e\p [ing tuai blơi gơnam s^ mơdrô, ]ang rơmang [u do\ glăi kơ bruă pơ]eh phrâo ngă phrâo glăi gru grua Êđê đô] ôh, khom pơđ^ tui lu mơta rup hiam mơ`am mrai đưm, kơteh amăng eng ao kah hăng rup tuai kơteh đưm, ngă gru phara hơjăn hiam hloh djơ\ găl hăng gơnam rơnuk anai.

Tơdah pơđ^ kyar lu, tơ]oh eng ao hăng mơ`am mrai đưm khom hơmâo lu mơnuih thâo mơ`am, thâo tơ]oh mă bruă hrom kiăng hơmâo prăk pơhrui glăi kơ pô’’.

Hrom hăng bruă pơ]eh phrâo hơbo# eng ao hăng tơ]oh sum ao,  amai H’Ler Êban pơmin amra pơkra ming lu gơnam pơko\n pơhrôp eng ao, ngă akhăn băk, kơdu\ng djă, kơdu\ng băk, [ap, hơdrăng iăng, klơi akă abăn eng….pioh s^ arăng blơi djă pioh, biă mă `u [ing tuai hyu ngui.

~u ]ang rơmang, gơnam `u pơkra rai amra djru hrom, lăi pơthâo ano\ hiam, ia rơgơi đưm eng ao, abăn khăn djuai ania Êđê, kiăng djru hrom djă pioh tơlơi phiăn, gru grua hiam klă djuai ania pô.

Nay Jek: Pơblang hăng pôr