VOV4.Jarai  - Tơlơi pơplih amăng đ^ kyar bơwih [ong hromhăng pran hrưn đ^ khin pơmin, khin ngă, amai H’ Xiêm, djuai ania Bơnông pơ\ thôn 4, să Trường Xuân, tơring glông Dak Song, tơring ]ar Daknông, dưi lăng le\ sa ]ô mơnuih hơtai biă yua kơ khin pơ phun bruă s^ mdrô kơmok hăng pơhrui blơi gơnam mă mơng đang hmua.

 

Hơdră ngă khin hơtai, khă hmâo tơlơi lông, yak rơgao tơnap luih ruh, ba `u truh laih hăng tơlơi truh kih kah hăng hrơi anai: pô anom s^ mdrô gơnam mă mơng đang hmua hăng kơmok pruai [ơi să.

~u lăp djơ\ hăng gru ba jơlan hlâo amăng bruă pơlar bơwih [ong [ơi să anai.

 

           Hăng sa ]ô amai amăng sa bôh sang ano# [un rin, tơnap tap, lu adơi amai, anun mơng ane\t amai H’ Xiêm mă laih bruă dleh dlan djru am^ ama bơwih brơi kơ [ing adơi `u.

 

Khă kơnong kơ dưi hrăm  djop thâo pơđok, thâo ]ih, samơ\ gơnang kơ hor mă bruă, biă `u s^ mdrô mơ\, `u hmâo tơlơi thâo hơde] hmar  bruă s^ mdrô pioh đ^ kyar bơwih [ong sang ano#.

 

~u ră ruai:  phrâo hmâo 10 thun `u thâo hyu pe\ a`ăm hla rok dlai, bôh ge\t ba nao pơ\ sang ]ơ s^.

 

Lom  do# rơkơi,  dua rơkơi bơnai `u hyu mă bruă ara\ng apah hăng pơkrem tui [ơ [rư\ prak bơwih [ong huă.

 

~u hơdor glăi hơdôm hrơi blan dleh dlan hyu e\p [ong, e\p huă:

 

             “Dua hrơi kâo mă bruă sang, dua hrơi kâo hyu mă bruă ara\ng. Lom anun ană kâo phrâo hmâo sa blan đu], [un rin biă [u hmâo ano# [ong huă, kơ[ah tơnap djop mơta.

 

Dưi hmâo sang ano# am^ kâo pha brơi 3 ektar lon ngă đang kơ phê hăng pe\ pơhrui hmâo 2 tơn kơ phê asar krô, lom anun ăt s^ hmâo mơn 40 rơbâo prak lom sa kg.

 

Mơng  hrơi kâo pơkrem pioh mơ-it kơ sang prak, [ơ [rư\ pơplih tui dong jơlan gah pioh e\p hmâo lu kơmlai hăng kâo pơ phun s^ mdrô ane\t.”

 

            Blung a, `u hyu [ơi djop plơi pla, thun 2012, `u khin hơtai pok anih anom blơi s^ gơnam mă mơng đang hmua [ơi sang `u.

 

Hăng `u, ngă hơge\t le\ khom pơsit abih pran jua kah mơng dưi, khă hmâo tơlơi lui ruh ăt khom gơgrong do\ng đ^ mơn, mă tu\ tơlơi găn gao ngă glăi klă hloh.

 

Na nao 2 thun, `u lu\p lăp ha rơtuh klak prak: Thun   2013  blơi pơ[u\t hơbơi [lang le\ noa s^ trun h^, thun 2014  `u [ia\ tra pư\h tơngan sôh yua kơ pơhrui blơi kơ phê [u djơ\ tơhnal.

 

Hrim wot lui ruh le\ sa tơlơi găn gao yôm, kiăng `u hmâo tơlơi truh kih kah hăng hrơi anai: Ngă pô Sang bruă sa ding kơna Luyn Xiêm, juăt  s^ mdrô kơmok pruai hăng pơhrui blơi gơnam mă mơng đang hmua [ơi să Trường Xuân.

 

~u lăi pơthâo: Bơwih [ong huă khom lăng yôm tơlơi tơpă, bruă blơi s^ khom dưm kơnar, [u hmâo hyu plư ôh, s^ djơ\ noa, djơ\  ano# klă hiam, djơ\ anăn păn.

 

Yua anun mơ\ anom s^ mdrô mơng `u jai hrơi hmâo lu mơnuih nao blơi hloh hăng ră anai mơnuih djuai ania Yuan hmâo 2/3. Amai H’ Xiêm  ruai glăi:

 

             “Thun 2000 kâo s^ mdrô gơnam tam lu mơta. Bruă bơwih [ong s^ mdrô hmâo 3 thun kâo [uh ba hyu gơnam s^ mdrô kơ hrim anih s^ mdrô mơng Daklak nao pơ\ Daknông  dleh đơi, rơdêh nao rai [u hơ-in anun pơdơi.

 

Dong mơng thun 2012 kâo pok pơ phun bruă hyu pơhrui blơi gơnam mă mơng đang hmua.

 

Truh thun 2014 kâo pơdo\ng Sang bruă sa ding kơna truh kơ ră anai.

 

Kâo [uh sang bruă [rư\ hrơi [rư\ đ^ kyar, mơnuih nao blơi yua gơnam ăt jai lu hloh mơn.”

 

            Ră anai sang bruă `u hmâo pơsir brơi bruă mă kơ 4 ]ô mơnuih [ơi anai hăng rơnoh prak blan 4 klak 500 rơbâo prak lom sa ]ô mơnuih.

 

~u do# ngă gal kơ lu neh wa [ơi anai ]an prak bơwih [ong huă, brơi ]an kơmok pruai pioh tuh pơ plai bruă ngă đang hmua.

 

~u ăt hur har mơn amăng bruă gum pơ]ruh prak, pe\ pha lon pơdo\ng plơi pla phrâo [ơi anai, pơ phun hyu tơ`a bla brơi gơnam tam djru gum hơdôm bôh sang ano# [ơi plơi pla hrim tal Tết bơyan bơnga truh. Amai H’ Hiền pơ\ thôn 4, să Trường Xuân, brơi thâo:

             “Amai H’ Xiêm hơd^p hmâo pran jua khăp kiăng biă juăt djru [ing tơnap tap, [u hmâo anih gơnang. ~u thâo păp `ai biă, hmâo pran jua khăp kơ mơnuih [un rin, drit druai. Neh wa bơni kơ amai Xiêm lu biă.”

 

            Lăi nao kơ amai H’ Xiêm, ơi Phạm Tư, Kơ-iăng Khoa Jơnum min m[s să Trường Xuân, tơring glông Dak Song, brơi thâo:

 

            “H’ Xiêm le\ sa amăng hơdôm neh wa djuai ania [ia\ [ơi anai hmâo tơlơi pơplih phrâo amăng bruă bơwih [ong huă s^ mdrô ăt kah hăng bruă mă mơnuih mơnam, ~u ngă pơdrong lăp djơ\ biă, drơi pô `u hăng djru pơsir bruă mă kơ sa dua neh wa djuai ania [ia\ [ơi anai.

 

Gah bruă mơnuih mơnam `u hmâo bôh pơhiăp ha sa amăng kual djru hyu lăi pơthâo, pơsur m[s ngă tui klă hơdră pơtrun, jơlan gah mơng Ping gah hăng hơdră bruă mơng Kơnuk kơna.

 

Amăng bruă gum hrom bruă mơnuih mơnam pơplih phrâo gah bruă pơtô pơhra\m ăt kah hăng pơdo\ng plơi pla phrâo `u djru kơ gơnam tam lu biă, pe\ pha lon pơkra jơlan, djru hăng prak kak.”

            Amai H’ Xiêm sit nik jing sa gru ba jơlan hlâo amăng bruă bơwih [ong huă s^ mdrô rơgơi pioh neh wa [ơi anai  ngă tui.

 

Ră anai `u hmâo rơbêh kơ 5 ektar đang kơ phê, 2 ektar đang tiu, hăng 5 ektar đang bôh `ông, pơjing bruă mă brơi hơdôm pluh ]ô mơnuih mă bruă [ơi plơi pla pô.

 

Bruă bơwih [ong s^ mdrô ăt gal hloh mơn lom sang bruă `u pơdo\ng hăng djă pioh pran jua đăo gơnang hăng m[s amăng  kual.

                                                                        Siu H’ Prăk: Pô ]ih hăng pôr