VOV4.Jarai - Man pơdong plơi pla phrâo, hăng hơdră ngă bruă pơplih phrâo, gong gai kơnuk kơna să Đăk Pxi, Đăk Hà, Kontum pơtrut đ^ tơlơi gơgrong bruă mơng ană plơi pla kiăng hơmâo jơlan hơyak nao kjăp, pơđ^ tui tơlơi hơdip mơng neh met wa djo\p djuai ania.

Nao pơ Đăk Pxi amăng bơyan c\ơkă Tê|t anai, lăng [uh tơlơi hrưn đ^ kơtang mơng ană plơi pla [ơi anai, pô hyu mă tơlơi pơhing phrâo Khoa Điềm hơmâo tơlơi c\ih ‘’Đăk Pxi anih hmư\ hing amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo kual djuai ania [iă [ơi Kontum’’.

Đăk Pxi le\ sa tơnap hloh mơng tơring glông Đăk Hà, tơring ]ar Kontum. Hơdôm thun hlâo adih, amăng bơyan hơjan, Đăk Pxi le\ kual lo\n tơnap c\i nao rai hăng anih ieo gah, yua rơbêh 25km jơlan lo\n găn nao pơ ia krông, đ^ nao hăng c\ư\.

 {uh nao haa bơnah plơi pla phrâo Đăk Pxi

Ră anai, jơlan kơsu hiam laih, hơmâo amăng bưng pơđoh ia to\ tơkuh nao rai mơng tơring glông nao pơ să. Kơtoai dua bơnah jơlan nao pơ să Đăk Pxi hơmâo đang kơphê, kơsu, bời lời mơtah hiam…hro\m hăng hmau pơdai bơyan Puih phang glăk a`reng akha….

Pơwơt glăi mơng hlâo, gong gai kơnuk kơna hăng ană plơi să Đăk Pxi man pơdong plơi pla phrâo lơm amăng tơngan soh sel đôc\.

Tar [ar să hơmâo 9 boh plơi pla, hăng rơbêh 4.300 c\ô mơnuih, lu biă mă le\ djuai ania Hơdang, hăng mrô sang ano\ rin truh 57%.

Pơsit mơnuih [on sang yơh pô ngă phun amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo, să pok pơhai ngă tu\ yua bruă iâu pơthưr pơplih tơlơi pơmin, hơdră ngă bruă mơng mơnuih [on sang.

Hơmâo pô pơtô ba, pơ alum pran jua, djru ba ta`, neh met wa djuai ania Hơdang hơmâo pran jua ngă hmua pla pơjing hăng man pơdong plơi pla phrâo.

Pơtô pơblang bruă man pơdong plơi pla phrâo [ơi plơi Kon Pao Kram, să Đăk Pxi

Amai Y Vân, [ơi plơi Linh La, brơi thâo, plơi hơmâo 127 ako\ sang ano\, ră anai sang ano\ hlơi hlơi lêng gir bơwih [ong soh:

‘’Ră anai bruă bơwih [ong le\ neh net wa gir run biă mă c\i pơđ^ kyar. Pơhmu hăng mơng hlâo adih, neh met wa pơplih phrâo biă mă yơh. Lu sang ano\ pơđ^ kyar pla kơphê giong mơng anun mă prăk blơi rơdêh kai, kor hmua.

Pơplih phrâo hloh le\ neh met thâo mă pơjeh phrâo, huăi gleh pơtem đơi dong tah, juăt rah pơjeh hlao, kiăng plai [iă hro\ mông, hro\ pran ngă hmua. Neh met ăt gir hrăm tui arăng kiăng pơđ^ kyar sang ano\’’.

Hơmâo laih tơlơi pơplih phrâo amăng bruă ngă hmua pla pơjing mơng djuai ania Hơdang [ơi să Đăk Pxi. Truh ră anai, mrô mơnuih mă pơjeh phrâo hăng djah djâo amăng bruă ngă hmua truh kơ 60%.

Rơngiao mơng dua djuai phun pla lu hloh le\ pơdai, hơbơi plum, neh met wa ăt pla mơn rơbêh 600 ektar kơsu, kơphê, rông kơbao, rơmô lu biă rơbêh 1000 drơi laih anun glăk pok prong anih bơwih [ong dong.

Pơđ^ mrô gơnam pơhrui, hơmâo lu djuai phun pla kiăng pơhrui glăi prăk, tơlơi hơdip ană plơi [ơi anai jai hrơi pơplih phrâo, gum ngă bruă man pơdong plơi pla phrâo.

Amai Y Dim, Kơ-iăng khoa Jơnum min mơnuih [on sang să Đăk Pxi brơi thâo, mơng tơlơi gum djru mơng ană plơi pla, truh ră anai, hơmâo 7/9 boh plơi mơng să hơmâo apui lơtrik pơc\rang [ơi jơlan nao rai. Plơi pla lêng hơmâo sang Rông ngă anih jơnum ngui plơi pla:

‘’Ngă tui bruă man pơdong plơi pla phrâo, neh met wa gir ngă bruă să jao. Pơhmu kah hăng kih rơmet anih anom. Plơi pla lêng mơtah hiam, agaih.

Rim boh plơi hơmâo Sang Rông. Jum dar plơi le\ ană plơi pla phun kyâo mơtah kiăng tơ-ui. Hăng bruă man pơkra jơlan bê tông le\ Kơnuk kơna hăng mơnuih [on sang gum ngă hro\m. mơnuih [on sang gir djru pran jua c\i man pơdong plơi pla phrâo’’.

Hăng tơlơi pơmin man pơdong plơi pla phrâo [u yua kơ kiăng drưh ôh, truh ră anai, khă să Đăk Pxi hơmâo kơnong 7/9 rơnoh pơkă đôc\, samơ\ pơđ^ kyar kjăp biă.

Hơdôm rơnoh pơkă hơmâo ngă jing tơlơi yôm biă mă hăng mơnuih [on sang. Rơđah biă mă `u, neh met wa thâo hluh hloh kơ bruă wai lăng tơlơi suaih pral. Ơi ia jrao Y Bả, Khoa Anom ia jrao să Đăk Pxi brơi thâo:

‘’Hlâo adih, ană plơi [ơi anai [u thâo đơi ôh gah bruă ia jrao, samơ\ ră anai ană plơi thâo hluh laih. {ing gơ`u thâo lăng glăi tơlơi suaih pral mơng sang ano\ gơ`u ăt kah hăng mơnuih mơnam.

Hlâo adih, juăt tơkeng pơ sang đôc\, ră anai mrô mơnuih nao tơkeng pơ sang ia jrao lu laih. Mrô mơnuih nao khăm hăng pơjrao pơ Sang ia jrao să lu biă. Yap lăng rim hrơi hơmâo [iă biă mă `u 50 truh 70 c\ô mơnuih’’.

Kiăng pơplih phrâo amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo, gong gai kơnuk kơna hăng mơnuih [on sang să Đăk Pxi glăk pơtrut đ^ ano\ gal hơmâo hơđăp amăng plơi.

Hro\m hăng prăk mơng bruă wai lăng glai rưng, să ako\ pơjing laih anăn rơbung le Đăk Pxi. Ơi Nguyễn Phúc Đoan, Khoa Jơnum min mơnuih [on sang să brơi thâo, ră anai, [ơi Đăk Pxi hơmâo 20 anih pơkra rơbung ale.

Thun blan rơgao, khă rơbung ale [u c\ăt đ^ đơi ôh, samơ\ ană plơi amăng să ăt  nao wok, pơkra rai năng ai `u 20 tơn rơbung krô. Hăng nua s^ 240.000 prăk/kg, neh met wa hơmâo prăk lu tui mơn.

Thun 2018, să Đăk Pxi hro\ trun 6% mrô sanga no\ rin, hro\ trun ta` dua wơ\t pơhmu hăng rơnoh trun hro\m mơng tơring ]ar Kontum.

Ơi Nguyễn Phúc Đoan brơi thâo, thun anai, să hơmâo ruah bruă pơđ^ prăk pơhrui mơng mơnuih [on sang ngă phun aka c\i kơtưn đ^ man pơdong plơi pla phrâo:

‘’Anom bruă kơđi ]ar pơ[ut ngă bruă anai. Bruă blung a le\ [ing gơmơi pơ[ut pơđ^ tui mrô gơnam pơhrui glăi mơng phun pla. Pơdai ia [u kơnong pơhlôm braih [ong đôc\ ôh mơ\ [ing gơmơi kiăng ba braih hyu s^ dong kiăng pơđ^ prăk pơhrui.

{ing gơmơi pơ[ut đ^ kyar rông un,mơnu\ hăng lu tơlơi gêh gal, biă mă `u le\ pran jua, gơnam hơmâo mơng ană plơi c\i pơđ^ mrô un, mơnu\.

Rơngiao kơ anun dong, [ing gơmơi ăt rơkâo đ^ tơring glông hơmâo hơdră pơsir, kiăng [ing gơmơi mă yua dơnao ia pơkra apui lơtrik c\i rông akan hơdang’’.

Amăng hơdôm hrơi blung a mơtăm yơh, blan ako\ thun 2019, nao pơ să Đăk Pxi [uh dik dăk, hao hac\ ană plơi pơphun man pơdong plơi pla phrâo hăng bruă pơkra jơlan bê tông to\ nao truh pơ hơdôm boh plơi;

hơdôm rơbâo ektar đang hmua phun c\ăt đ^ hiam; hơmâo glai rưng, dơnao ia pơkra apui lơtrik hơmâo ană plơi mă yua đut tơhnal…

Gong gai kơnuk kơna hăng ană plơi [ơi anai glăk gum hro\m pơjing bơyan thun phrâo trơi pơđao yâo mơ-ak kơ kual lo\n tơnap tap anai.

Đăk Pxi djơ\ hăng anăn iâu pơpu\ anih hmư\ hing rơđah bơngac\ amăng bruă man pơdong plơi pla phrâo [ơi kual djuai ania [iă mơng tơring ]ar Kontum.

                                                                   Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr