VOV4.Jarai - Bơyan hơjan le\ mông tơlơi ruă duam pơđung drah amu` gluh đ^. {ơi Daklak, rơbêh kơ sa blan hăng anai, mơng hrơi hmâo hơdôm tal hơjan blung a, mrô mơnuih duam pơđung drah đ^ ta` biă.

 

Tui hăng gơnong bruă ia jrao tơring ]ar Daklak pơkă lăng hlâo, thun anai amra thun hmâo lu mơnuih djơ\ tơlơi ruă anai, anun le\ tơlơi ruă amra gluh glăi tơdơi kơ 3 thun ]ih pioh mrô mơnuih ruă [u lu.

           

Tui hăng Anom ia jrao pơhlôm hlâo tơring ]ar Daklak, yap truh krah blan 5, mrô mơnuih duam pơđung drah dưi pơsit le\ đ^ lu hloh 3 wo\t bơhmu hăng thun hlâo, [u hmâo mơnuih djai ôh.

 

Dong mơng ako# blan 4 truh ră anai, hơnong `u rim hrơi, đơ đam tơring ]ar ]ih djă pioh mơng 40 – 50 ]ô mơnuih duam pơđung drah.

 

Tơlơi ruă hmâo laih [ơi 15/15 bôh tơring glông, plơi prong, lu biă `u [ơi: plơi prong {uôn Ama Thuo#t, tơring glông Krông Ana, }ư\ Mgar.

 

Lăi kơ bôh than ba truh tơlơi anai, ơi ia jrao Phạm Văn Lào, Khoa Anom ia jrao pơhlôm hlâo tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Tơdơi lu thun hmâo duam pơđung drah [u đ^ le\ truh thun anai m[s pơ phun hmâo gru nam [u đing nao hăng lom m[s [u đing nao hă tơlơi ruă amra đ^.

 

Bôh than tal dua le\ ayuh hyiăng thun anai pơplih [u hơđong hăng anai le\ sa amăng hơdôm bôh than ngă lu djuai tơlơi ruă đ^ lu amăng anun hmâo duam pơđung drah. 3 le\ duam pơđung drah juăt gluh đ^ rim tal.

 

Thun 2016 [ing ta [uh duam pơđung drah đ^ hăng truh thun 2019 le\ djơ\ sa tal mơng tơlơi ruă anai”.

           

Plơi prong {uôn Ama Thuo#t ră anai le\ anih anom hmâo mrô mơnuih duam pơđung drah lu hloh tơring ]ar.

 

Hăng ano# pha ra le\ plơi prong phun mơng tơring ]ar, m[s do# lu hăng tơlơi bơkơtuai bôh thâo, lăi pơthâo nao rai tơlơi bơwih [ong pơđ^ kyar, [ơi anai hmâo na nao tơlơi ngă dleh tơnap mơng tơlơi ruă duam pơđung drah rim thun.

 

Ơi ia jrao Võ Minh Hùng, Khoa Anom ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t brơi thâo:

           

“Yap truh lơ 20/5/2019, [ơi plơi prong hmâo 129 ]ô mơnuih duam pơđung drah, amăng anun hmâo 5 anih klin ngă, đ^ 3 wo\t bơhmu hăng thun 2018.

 

Tơlơi duam pơđung drah mơng ako# thun 2019 anai đ^ lu hloh bơhmu hăng thun hlâo hăng hmâo laih [ơi 21/21 bôh să, phường amăng plơi prong hăng mrô anih klin ngă ăt lu hloh mơn”.

           

Hru\p hăng plơi {uôn Ama Thuo#t, rim thun, tơring glông }ư\ Mgar jing anih anom ]ih pioh mrô mơnuih duam pơđung drah lu hloh bơhmu hăng hơdôm anih anom pơkon amăng tơring ]ar.

 

Ano# pha ra anai dưi hmâo gơnong bruă ia jrao pơblang le\ tơring glông }ư\ Mgar do\ng giăm plơi prong, mrô mơnuih nao rai, s^ mdrô mơng m[s lu, ngă klin ruă amu` lar hyu. Ơi ia jrao Lê Văn Duyên, Khoa Anom ia jrao tơring glông }ư\ Mgar brơi thâo:

           

“Duam pơđung drah ră anai raih daih [ơi 10/17 bôh să, tơring kual. Duam pơđung drah thun anai hmâo ano# pha ra bơhmu hăng hơdôm thun le\ amăng hơdôm bơyan phang, lu anih anom [u hmâo ia yua samơ\ ăt hmâo tơlơi ruă mơn.

 

Rơgao kơ pel e\p, lăng tui, pơsir anih anom do# hăng pel e\p sa, dua bôh sang ano#, [ing gơmơi [uh mrô lăng kuăng, bôh ke] [ia\ biă, đa hmâo sang [u hmâo hơget ôh, mơnuih ruă [u hmâo hyu pơ\ hơpă ăt hmâo duam pơđung drah.

 

Yua anun [ing gơmơi [uh tơlơi pơplih mơng duam pơđung drah thun anai pha ra biă bơhmu hăng hơdôm thun hlâo adih”.

           

Khoa gơnong bruă ia jrao plơi prong {uôn Ama Thuo#t hăng tơring glông }ư\ Mgar leng kơ pơsit tơlơi duam pơđung drah [ơi plơi prong hăng tơring glông thun anai hmâo tơlơi pơplih pha ra biă bơhmu hăng djop thun.

 

Tơlơi anai djơ\ hăng bruă klin ruă amra do# hmâo lu tơlơi tơnap pơ\ anăp anai, biă `u amăng krah bơyan hơjan, năng ai `u blan 7 truh blan 9 amăng thun.

 

Yua anun, mơng ră anai truh abih bơyan hơjan, gơnong bruă ia jrao pơtă m[s kiăng ngă klă bruă pơgang pơgăn klin ruă hăng hơdră: kơtưn pơdjai ke], lăng kuăng, be\ ke] ke\.

 

Hmao thâo ta` gru mơng tơlơi ruă duam pơđung drah kiăng nao pel e\p hmao tlôn.

 

Lăi kơ hơdôm gru nam pha mơng duam pơđung drah, ơi ia jrao Phạm Hồng Lâm, Khoa anom pơjrao tơlơi ruă tưp, Sang ia jrao prong kual Tây Nguyên brơi thâo:

           

“Sa le\ duam pơ-iă drơi [u hmao thâo, na nao mơng 2-7 hrơi. Dua le\ ruă hrom hrah amăng drơi jăn.

 

Ano# ruă anai ăt le\ ano# pha ra mơng abih bang djuai duam pơ-iă drơi yua kơman ngă.

 

Khă hnun hai ruă gah duam pơđung drah hmâo ano# pha ra le\ ruă ako# hăng amăng pal, tơ-ut tơlang hăng ruă pôk mơta.

 

Kiăo tui anun dong, brơi [uh 3 le\ [u dưi wor bit le\ pơđung drah. Juăt `u mơnuih ruă amra [le\ pơtah, [u hao [ong huă, ruă [ơi yu\ tơda, ruă hơtai, đa le\ ruă ]roh kian dong”.

           

Lom hmâo hơdôm gru nam tui anun, mơnuih ruă khom nao pel e\p [ơi sang ia jrao, [u dưi blơi mă jrao ba glăi yua [ơi sang pô ôh. Yua kơ tơdah ro\ng pơjrao mă pô [u djơ\ hơdră mơnuih ruă amra djai.

Siu H’ Prăk: Pô ]ih pơblang hăng pôr

 

                                                   Hơdôm tơlơi kơđiăng pơhlôm pơgang tơlơi duăm đung drah

 

 

Duăm đung drah le\ juăt hmư\, juăt [uh lu amăng bơyan hlim r^m thun.

 

Tơlơi duăm anai ră anai, aka [u hơmâo ia jrao pơgang ôh laih anun ia jrao pơjrao hlao mơtam ăt ako\n hơmâo lơi, kơnong pơhlôm pơgang tơlơi ruă đô], mơnuih [on sang pioh ngă tui kơ hơdră pơjrao tơlơi duăm anai. 

 

{ơi anai le\ hơmâo tơlơi tơ`a kơ ơi ia jrao Phạm Văn Lào, Khua anom ia jrao pơgang tơring ]ar Daklak lăi nao kơ hơdră pơhlôm hlâo tơlơi duăm đung drah tu\ yua hloh.

 

-Ơ ơi ia jrao Phạm Văn Lao! Kiăng huăi tưp tơlơi duăm đung drah, [ing ta kiăng kơđiăng tơlơi hơge\t ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Ta dưi lăi, tơlơi duăm đung drah hăng [ing ta jing sa tơlơi ruă juăt hmư\ laih anun hơdră pơhlôm pơgang tơlơi duăm đung drah anai ako\n tơnap lơi samơ\ kơnong kiăng ngă bruă tong ten pơhlôm pơgang [iă đô].

 

Tui anun hơmâo sa tơlơi djru pơhiăp hrom le\ ‘’[u hơmâo ană ke], [u hơmâo arong arua] a`e\, ke] ke\ le\ [u hơmâo tơlơi duăm đung drah ôh’’.

 

{ơi anai, hơmâo sa, dua mơta tơlơi kơđiăng nao, ke] pô ba rai tơlơi duăm đung drah le\ `u pha ra hăng ke] pơko\n, ke] anai arăng juăt lăi ke] rơgoh yua dah `u hor nao boh [ơi anih, gơnam yua rơgoh laih anun boh `u juăt do\ sui mơ\ng 6 blan truh kơ 1 thun.

 

{ơi hơdôm boh ]eh, [ưh, go\ amo\ mơ\ [ing ta dưm ia anun, sit ia hro\ dơ\ pă, ke] amra nao boh, ]eh ană kman ke], kman ană ke] anun prong jing ke] dơ\ng. Tơdah ke] anun, `u hơmâo kman virus duăm đung drah laih tưp yơh kơ mơnuih `u ke\.

 

{ing ta  juăt [uh amăng sang [ing ta hơmâo gơnam yua mơ\ ke] juăt do\ hăng boh. Mơta sa le\, blo\ bơnga, anih pla kyâo lăng ngui, [ơi anun yơh lu ană ke] do\, dua le\, blo\ ia dưm ngă yang, blo\ dưm ia jrep bơnga.

 

Klâo le\, gơnam djah pơ]ah, ]ơlu\, mong pơ]ah, [uăt [iêr lui gah rơngiao sang, ia hơjan dong ăt jing anih ke] nao boh mơn.

 

Tu] rơnu] le\ dơnao ia ta. Tui anun yơh, kiăng huăi hơmâo tơlơi duăm đung drah ta kho\m pơsir h^ blo\ bơnga, ]eh pơdong ia.

 

Tui hăng kâo klă hloh, ngă rơgoh na nao blo\ bơnga, ]eh dưm ia, ia rơgoh anăm brơi ană ke] lar lu, tơdah kiăng pơdong ia biă mă, ha wơ\t hrơi tơjuh ta tơdjôh nao [iă ia rơmă [udah ia apui samơ\ hăng phun bơnga, kyâo lăng ngui le\ tơdjôh nao ia rơmă pơkra mơ\ng rơtă rơbai, yua dah ia rơmă [u ngă djai phun kyâo lăng ngui ôh, ia apui le\ djai mơtam.

 

Blo\ bơnga bơblih ia na nao. Bơ djah djâo, blo\ ]ơlu\ mong pơ]ah du` pơ[ut ba nao tuh pơ anih tuh djah.

 

Hơdôm ]eh, [ưh dưm ia klă [iă khom hơmâo kơnăp, hơkăt gôm h^ sir kre\p samơ\ tơdah lui tơhư anet aneo đô] ke] ăt mut nao mơn kiăng boh.

 

Tăp năng lu mơnuih juăt yua [ưh ia, thao ia [u rao rơgoh le\ ke] nao boh yơh, kiăng kơ rơgoh biă mă kho\m rao sut rơna abih, yua ke] juăt boh [ơi pơnăng amăng lăm ]eh, [ưh do\ đôm ia djrưh, lơ\m tuh abih ia [u rao rơgoh hă boh ke] ăt do\ đô] laih anun tuh nao ia đ^ dơ\ng le\ ke] amra boh ană ke] prong yơh.

-Ơ ơi ia jrao! Mơ\ng anai pơ klôn mơnuih [on sang ta do\ pơmin le\ pruih ia jrao yơh hơdră pơhlôm pơgang tơlơi duăm đung drah klă hloh. Tui anun djơ\ mơn hă ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Tui anun le\, pơdjơ\ nao sa tơlơi dơ\ng yơh, mơnuih [on sang ta hor biă pruih ia jrao pơhlôm tơlơi duăm đung drah samơ\ hơmâo lu tơlơi pơgôp hiăp mơ\ng mơnuih [on sang le\, yua hơge\t phrâo pruih ia jrao đô] ăt do\ hơmâo mơn ke]?

 

Yua hơge\t tui anun ? Yua dah pruih ia jrao le\ [ing ta kơnong pơdjai ke] ania đô], ia jrao anai [u dưi pơdjai hlăt kman ană ke] ôh.

 

Yua kơ anun, kơnong ke] prong, ania `u djai hăng tơdơi kơ anun sa mông đô], ană ke] amra jing ke] yơh yua kơ anun, hơmâo tơlơi tlam arăng pruih ia jrao, mlam mơmo\t hơmâo glăi ke] dơ\ng yơh.

 

Kâo kiăng lăi pơtong le\, pruih ia jrao kơnong pơdjai ania ke] đô], boh `u hăng ană ke] do\ amăng ia le\ [u thâo pơdjai ôh.

 

Brơi pruih ia jrao pơdjai ke] prong le\, pơgang hu\i `u ke\ mơnuih ta đô], ke] ke\ mơnuih duăm ba kman kơ mơnuih găng a`răng anun ta hu\i.

 

Kiăng pơsit tơlơi tơnap duăm đung drah le\ khom pơsit tơlơi kman ană ke] hlâo, laih anun abih bang mơnuih [on sang ngă hrom [u djơ\ hơjăn anom bruă ia jrao kơnuk kơna ôh ngă.

 

Yua kơ anun, kâo rơkâo mơnuih [on sang kho\m e\p lăng jum dar sang ta, hyu e\p ia dong amăng kơ]ok, ]ơlu\ mong pơ]ah aka [u du` abih laih anun r^m wơ\t hrơi tơjuh kho\m pơ rơgoh h^ djah djâo, anih ke\\ do\ kiăng [u hơmâo ke] hăng ană ke] pô ba kman duăm đung drah.

 

-Ơ ơi ia jrao ! Ră anai hơmâo tơlơi pơhing lăi hơdôm boh sang s^ ia jrao pôr gơ`u hơmâo ia jrao pơhlôm hăng pơjrao duăm đung drah. Ơi ia jrao hơmâo tơlơi hơge\t lăi nao kơ tơlơi anai ?

 

-Ơi ia jrao Phạm Văn Lào: Duăm đung drah le\ tơlơi ruă aka [u hơmâo ia jrao pơjrao sit ôh laih anun ăt ako\n hơmâo ia jrao tla#o pơgang hlâo djơ\ lơi.

 

Yua kơ anun, bruă pơhlôm pơgang kman ke] ke\ jing hơdră yom biă mă kơ ană mơnuih ta.

 

Dua dơ\ng le\, pơgăn hlâo ană ke] [u brơi `u dưi jing ke] ôh, pơgăn anăm brơi hơmâo anih kơ ke] boh đô], ră anai aka [u hơmâo ia jrao pơjrao sit ôh tơlơi duăm đung drah anai.

 

Kâo phrâo hmư\ lăi sang bruă s^ mơdrô ia jrao pơpă thơ, pôr pơthâo hơmâo ia jrao pơjrao duăm đung drah, tơdah hơmâo sit hă, gơmơi lăi pơthâo Gơnong bruă ia jrao tơring ]ar, ngă hrom lu anom bruă nao e\p lăng mơtam tơlơi pơhing djơh hăng anun.

 

Tơdah hơmâo tơlơi pơhing soh glăi răm [ăm kơ mơnuih [on sang, hluh [u djơ\ hơdră laih anun bơbe] truh tơlơi mă bruă pơhlôm pơgang duăm đung drah ră anai.

Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr