VOV4.Jarai - Yap truh ră anai, đơ đam kual Dăp Kơdư hmâo laih rơbêh kơ 70 ]ô mơnuih ruă rơkông đok. Amăng anun, 3 ]ô mơnuih djai laih.

 

Tơdơi kơ thâo hmâo mơnuih ruă rơkông đok blung a, Gơnong bruă ia jrao tơring ]ar Daklak hmâo pok pơhai ta` laih bruă pơgang, pơgăn kiăng tơlơi ruă huăi lar hyu amăng plơi pla.

           

Lơ 7/7, tơring ]ar Daklak ]ih hmâo mơnuih ruă rơkông đok blung a. Pô ruă le\ mơnuih djuai ania Bơnông, 52 thun, đah kơmơi, do# [ơi {uôn Diêo, să Bông Krang, tơring glông Lak.

 

Hlâo kơ anun, pô ruă pơphun pơ-iă drơi, ruă rơkông đok, lun ia bah [u thâo hăng ro\ng nao blơi mă ia jrao glăi mơ`um pơjrao samơ\ [u suaih ôh.

 

Tơdơi kơ anun, `u nao pơ\ Sang ia jrao prong tơring glông Lak pel e\p hăng dưi pơsit le\ ruă Amyda bum ia rơnah, akă [u gah lui ôh tơlơi ruă rơkông đok hăng dưi mă drah pơ]rang lăng.

 

Bôh tơhnal pơ]rang lăng tlam lơ 7/7/2020 brơi [uh pô ruă anun djơ\ kơman ruă rơkông đok.

           

Tơdơi kơ thâo tơlơi ruă, Sang ia jrao prong tơring glông Lak hmâo brơi ]ơlah đuăi mơtăm, pơjrao tui djơ\ tơlơi pơkă mơng Ding jum ia jrao.

 

Pơphun jơnum Gru\p ]râo ba bruă pơgang pơgăn klin ruă gah ană mơnuih mơng tơring glông, pơkiăo nao mơnuih apăn bruă, mơnuih mă bruă gah ia jrao ta` nao pơ\ anih hmâo tơlơi ruă, gum hrom hăng gưl Ping gah, gong gai pruih ia jrao pơdjai kơman ta` [ơi sang pô ruă hăng 12 bôh sang ano# jum dar anun.

 

Hăng hơdôm mơnuih hmâo bưp ră ruai giăm hăng mơnuih ruă hăng amra hmâo tơlơi ruă, gơnong bruă ia jrao tơring glông hmâo pel e\p lăng hăng brơi mơ`um jrao kinin pơhlôm hlâo.

 

Hrom hăng anun, gum hrom hăng khul tơhan plơi pơdo\ng 3 anih do# gak pơgăn hơdôm ara\ jơlan mut tơbiă [ôn Diêo kiăng pơgăn klin lar hyu; pok pơhai tla#o jrao pơgang hlôm hlâo kơ ]ơđai [ia\ hloh kơ 7 thun gah să Bông Krang.

 

Hrom hăng anun, kơtưn bruă lăi pơhing pơđ^ tui tơlơi pơmin pơgang, pơgăn klin ruă kơ mơnuih [ôn sang.

 

Ơi Y Sỹ Buôn Dap, Kơ-iăng Khua Sang ia jrao prong tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak brơi thâo:

           

“Lom thâo hmâo mơnuih ruă [ơi [ôn Diêo, să Bông Krang mơtăm, [ing gơmơi lăi pơthâo kơ Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring ]ar, hmâo tom drah pioh pơrang.

 

Lom hmâo bôh tơhnal, [ing gơmơi pơphun jơnum Gru\p ]râo bruă mơng Anom hăng pơpha bruă mă mơng hơdôm ]ô mơnuih amăng gru\p khua mua Anom hăng [ing gơgrong bruă pel e\p, lăng tui, hơduah e\p lăng [ơi anom.

 

Tơdơi kơ anun, [ing gơmơi mă bruă hăng Ping gah, Jơnum min mơnuih [ôn sang să le\, Ping gah tu\ ư hrom prong kơ bruă tla#o jrao pơgang hlôm hlâo kơ abih bang mơnuih [ôn sang amăng [uôn Diêo.

 

{ơi [uôn Diêo, [ing gơmơi ăt mă bruă mơn hăng gru\p wai lăng mă pô [ơi [ôn lăi pơthâo tơlơi klin ruă, pơtă mơnuih [ôn sang wai rơnăk drơi jăn klă, klah mă pô hăng agaih rơnăk pơgang klin ruă”.

           

Amai H’ Phách Jiê, ană pô ruă rơkông đok [ơi [uôn Diêo, să Bông Krang, tơring glông Lak brơi thâo:

           

“Drơi pô kâo hlâo adih akă thâo hơget ôh, tơdơi kơ am^ kâo ruă, gơnang kơ tơlơi gum djru gah sang ia jrao, [ing gơmơi ăt thâo mơn bruă agaih rơnăk sang do# tui tơlơi pơtô ba mơng Ding jum ia jrao, thâo uă rao rơgoh sang hăng ia pơdjai kơman, Ding jum ia jrao brơi jrao pruih amăng sang [ing gơmơi.

 

{ing gơmơi ]ang rơmang anom bruă ia jrao, gong gai djru ba [ing gơmơi dưi pơgang hlôm hlâo pơjrao tơlơi ruă”.

           

Tui hăng ơi ia jrao Trịnh Quang Trí, Kơ-iăng Khua gơgrong gah Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring ]ar Daklak, [ơi anăp tơlơi klin ruă rơkông đok ngă tơnap [ơi hơdôm bôh tơring ]ar kual Dăp Kơdư, biă `u tơdơi kơ Daklak hmâo mơnuih ruă blung a, Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring ]ar hmâo pơphô kơ Gơnong bruă ia jrao tơring ]ar pok pơhai hơdôm bruă pơgang, pơgăn klin kheng.

 

Hăng tơring glông Lak, anih hmâo klin ngă, gơnong bruă ăt hmâo ]râo ba mơn Sang ia jrao prong tơring glông ta` guang dar kual, pơgăn klin, ]ih anăn, pel e\p tơlơi tla#o ia jrao pơgang mơng hơdôm bôh sang ano# mơnuih [ôn sang amăng [ôn kiăng pơphun tla#o vaccine pơgang hlôm hlâo ruă rơkông đok, ruă kơa`ăk kơ abih bang mơnuih [ôn sang [ơi anai.

 

Hrom hăng anun, Sang ia jrao ăt pơdo\ng mơn gru\p pel e\p bruă pơgang, pơgăn klin ruă tơring glông Lak; pơphun mă drah 12 ]ô mơnuih nao pơ]rang lăng le\ hơdôm mơnuih hmâo giăm pô ruă, mơ-^t kơ Anom wai lăng klin ruă kual Dăp Kơdư pơ]rang lăng.

 

Ră anai, anom ăt hmâo ]ơkă mă mơn rơbêh kơ 30.000 asar jrao kinin pơgang hlôm hlâo tơlơi ruă rơkông đok pioh brơi kơ mơnuih [ôn sang.

 

Pơkă lăng hlâo, pơ\ anăp anai, amra pok pơhai bruă tla#o jrao pơgang hlôm hlâo, hrưn đ^ hmâo 95% mrô mơnuih amra hmâo tơlơi ruă anai dưi tla#o jrao pơgang hlôm hlâo djop. Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí brơi thâo:

           

“Kiăng pơgang tơlơi ruă rơkông đok, tơlơi klă hloh ră anai ăt le\ pok pơhai tla#o jrao pơgang hlôm hlâo.

 

Amăng hơdôm mơnuih ruă rơkông đok phrâo rơgao leng kơ [ơi plơi pla djuai ania [ia\, [ơi anun hmâo mrô mơnuih tla#o jrao pơgang [ia\ bơhmu hăng [ơi hơdôm kual do# glăi.

 

{ơi anăp tơlơi tui anun, bruă pok pơhai tla#o jrao pơgang hlôm hlâo ruă rơkông đok, ruă kơa`ăk amra đing nao pơ\ hơdôm bôh să kual ataih, asuek, hơdôm kual [ia\ tla#o jrao pơgang hlôm hlâo, tơdơi kơ anun [ing ta amra pok pơhai [ơi hơdôm kual do# glăi tui hăng hơdră dăp hlâo dơi”.

           

Truh ră anai, 4 bôh tơring ]ar kual Dăp Kơdư anun le\: Daknông, Gialai, Kontum, Daklak hmâo laih mơnuih ruă rơkông đok.

 

Gơnong bruă ia jrao hơdôm bôh tơring ]ar anai glăk pok pơhai klă bruă pioh pơgang pơgăn kiăng klin huăi lar hyu.

 

Amăng anun, kơtưn bruă lăi pơhing, pơđ^ tui tơlơi pơmin pơgang pơgăn tơlơi ruă kơ mơnuih [ôn sang, biă `u bruă tla#o jrao pơgang hlôm hlâo djop rơnoh pơkă./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang

 

Tui hăng tơlơi pơtong lăng mơ\ng anom bruă ia jrao, tơlơi ruă rơkông đok kman bạch hầu ngă [u [uh ôh dơ\ng mơ\ng thun blan phrâo tla#o jrao vaccine pơhlôm, tong ten biă mă `u 16 thun pơ anai.

 

Samơ\, giăm 2 thun hăng anai, tơlơi ruă anai [uh hơmâo glăi dơ\ng, [ă hmar hăng hu\i rơhyưt biă mă.

 

Kiăng thâo rơđah kơ tơlơi pơhing duăm ruă yua kman bạch hầu, ruă rơkông đok laih anun hơmâo hơdră pơhlôm klă hloh, [ing ]ih tơlơi pơhing phrâo ]răn hơdră anai hơmâo bưp ră ruai laih hăng ơi ia jrao, nai prin tha Trần Thị Thúy Minh, Khua anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai amăng sang ia jrao prong kual Dap kơdư tui anai.

 

-Ơ ơi ia jrao! Tơlơi ruă rơkông đok bạch hầu jing tơlơi ruă hiư\m pă laih anun ano\ hu\i rơhyưt `u kar pă ?

 

-Nai prin tha-ơi ia jrao : Trần Thị Thúy Minh: Tơlơi ruă Bạch hầu jing kman ngă ruă rơkông đok. Tơlơi ruă anai hu\i rơhyưt biă mă, [ă hmar ta` laih anun amu` biă djai. Kman tơlơi ruă anai, ngă ruă jơlan suă jua mơ\ng rơkông đok.

 

Khă ră anai, anih pơjrao tơlơi duăm kraih hơmâo lu măi mok djru tơlơi suă pran lơ\m pơjrao mơnuih duăm kraih samơ\ mơnuih ruă djai ăt lu mơ\n, tui hăng tơlơi lăi pơthâo mrô mơnuih djai mơ\ng 20-30% amăng mrô abih bang mơnuih [ă tơlơi ruă anai.

 

Tơlơi ruă `u mưn pơ[uh hăng 2 mơta ba truh tơlơi hu\i rơhyưt djai mơnuih, amu` [ă hyu laih anun [ă hmar biă mă tui jơlan suă jua.

 

Anai le\ tơlơi ruă [iă đô] mơ\n hơmâo amăng thun blan arăng hơmâo tla#o ia jrao vaccine pơgang kah hăng rơnuk anai, yua kơ anun lơ\m phrâo [ă tơlơi ruă arăng amu` biă wơ\l (hual) hăng tơlơi ruă pơko\n.

Tơlơi mưn pơ[uh blung a kah hăng duăm hlor pơ-iă amăng drơi jăn, pơtu\k, ruă rơkông đok, lun gơnam ruă biă mă. E|p lăng kah thâo [uh rơkông đok tơhnal rơka kah hăng kơ]ung amăng lăm, kơtang le\ `u ngă ruă jơlan jua pơhiăp, pơhiăp [rô đok, [u thâo suă pran ôh, amra ngă bơbrah asar hơtai boh, mông anun mơnuih ruă bro\p [o# mơta, hơtai boh [u thâo tơpư\ ôh.

 

Sa tơlơi dơ\ng hu\i rơhyưt, tơlơi ruă anai `u hrp hăng tơlơi ruă bơbrah rơkông đok đô] đa] lu mơnuih [u kơđiăng ôh, lơ\m anun tơlơi ruă rơkông đok bạch hầu le\ khom thâo krăn ta` hăng pơjrao ta` kah dưi, yua dah lu mơnuih [u thâo ôh tơlơi ruă yua bạch hầu ngă, nao pơjrao kaih anun ba truh tơlơi răm [ăm sat.

 

Khă hnun, sa tơlơi bưng băi le\ lu mơnuih [on sang drơi jăn dưi bong glăi hăng kman tơlơi ruă rơkông đok kman bạch hầu ngă yua hơmâo tla#o jrao vaccine mơ\ng anet anun [iă mơnuih [ă.

 

-Hnun hă! Ngă hiư\m pă kiăng thâo krăn tơlơi bơkơnăl phun mơ\ng tơlơi ruă anai anai, đah mơ\ng nao pơjrao hmao kru, be\ h^ tơlơi sat truh le\?

 

-Nai prin tha-ơi ia jrao : Trần Thị Thúy Minh: Tơlơi ruă Bạch hầu juăt hơmâo amăng mơnuih [u hơmâo tla#o jrao vaccine pơgang pơhlôm hlâo, khă hnun ăt do\ hơmâo đô] [iă mơnuih tla#o laih jrao pơgang samơ\ [ă glăi dơ\ng mơ\n.

 

Mơta dua, yua je\ giăm h^ mơnuih hơmâo tơlơi ruă bạch hầu. Yua kơ anun yơh, kiăng thâo krăn [ing ta khom kơđiăng e\p lăng dua mơta tơlơi, sa le\ hơmâo je\ giăm hăng mơnuih ruă mơ\n hă.

 

Dua le\, hơmâo tơlơi bơkơnăl duăm pơ-iă, hlor amăng drơi jăn, hlong bơrơbah, pơtu\k, tơnap suă jua, ruă rơkông đok lu mơ\n hă.

 

Anun yơh tơlơi bơkơnăl blung a [ing ta khom thâo. Samơ\ ăt hơmâo mơ\n tơlơi mưn hrup anai yua tơlơi ruă rơkông đok đô] đa] juăt hơmâo anun yơh tơnap biă mă thâo krăn, mơ\ng anun, kơnong ơi ia jrao pơkă lăng kah thâo [uh nam rơka ano\ ngă kơ]ung rơkông đok laih anun mă drah ba nao pơ]rang [uh kman kah thâo krăn mơnuih anun duăm yua ruă rơkông đok hơmâo kman bạch hầu hă [o#.

 

Klah ]un glăi le\, tơdah ană bă aka [u tla#o jrao pơgang bạch hầu laih anun ta [u hơmâo je\ giăm hăng mơnuih duăm [udah mơnuih hơmâo tơlơi ruă kah hăng lăi pơthâo ano\ mưn dơ\ng klơi le\ khom nao ta` pơ sang ia jrao brơi ơi ia jrao e\p lăng.

 

-Kiăng ngă tui hơdră hơge\t pioh pơhlôm tơlơi ruă kman bạch hầu tu\ yua hloh le\ ơ ơi ia jrao ?

 

 

-Nai prin tha-ơi ia jrao : Trần Thị Thúy Minh: Tơlơi ruă rơkông đok yua kman bạch hầu ngă khă hu\i rơhyưt hai samơ\ ăt hơmâo mơ\n hơdră pơhlôm hlâo amu` ame\ đô], anun le\ khom tla#o jrao vaccine pơgang kơ ]ơđai muai mơ\ng anet.

 

Ră anai, hơdră tla#o jrao pơgang pok pơhư prong kơ djop mơnuih ]ơđai muai anet amăng Việt Nam, hơdôm mơta ia jrao vaccine kah hăng SII, Quinvaxem, Combie, Five….lêng kơ dưi pơhlôm pơgang kman tơlơi ruă rơkông đok bạch hầu soh, rơngiao kơ anun ăt hơmâo mơ\n ia jrao arăng apah prăk pơgang tơlơi ruă anai.

 

Tui anun yơh, hơdră pơgang tu\ yua hloh le\ khom tla#o ia jrao pơgang djop kơ ]ơđai muai. Hăng [ing mơnuih prong, tơdah aka [u thâo tong ten ta tla#o pơgang laih hă aka, khom tla#o pơgang glăi dơ\ng, pơgang kman bạch hầu, pơgang ano\ kơh`ăk, sa wơ\t tla#o hlâo hăng tal tơdơi le\ 1 blan, kiăng pơgang tơlơi ruă hu\i rơhyưt anai.

 

-Hnun hă, bơni kơ ih ơi ia jrao ho\!

 

Nay Jek: Pơblang