VOV4.Jarai -  Yap mơng lơ 27/4 truh mơguah lơ 14/9/2021, đơ đam tơring čar Daklak hmâo čih pioh 1.400 čô mơnuih ƀă kơman Sars-CoV-2, rơbêh kơ 1.700 čô mơnuih glăk dô̆ čơlah hơbit hăng 10 rơbâo čô mơnuih dô̆ čơlah pơ̆ sang pô, ƀơi plơi pô. Ƀơi anăp tơlơi ngă glêh tơnap mơng klin ruă, tơring čar Daklak hmâo laih hăng glăk pok pơhai khop hơdôm bruă kiăng ruah mă, pơhư prong kual pơhlôm, amăng ƀrư̆ ngă ƀiă hĭ anih klin ngă hăng anăp nao truh abih hĭ anih klin ngă.

Tơlơi pơsit mrô 2686 lơ 31/5/2021 mơng Grŭp črâo ba pơgang, pơgăn klin Covid-19 kơ tơlơi pơkă pơsit rơnoh ñu hăng hơdôm bruă hră pơ-ar blung a, dưi pơdah truh anom bruă gưl să, phường ƀơi hră kak pơgăn klin tui ia pơkă, anun lĕ: Amra hmâo klin ngă prong hloh (ia mriah), amra hmâo klin ngă prong (ia mriah ƀơ ƀiă), amra hmâo klin ngă (ia kơñĭ) hăng rơnoh pơhlôm (ia mơtah). Kiăo tui anun, truh kơ 6/9/2021, đơ đam tơring čar Daklak ră anai hmâo 106 bôh să, phường kual mơtah; 7 bôh să, phường kual mriah; 26 bôh să, phường kual mriah ƀơ ƀiă hăng 45 bôh să, phường kual kơñĭ. Kiăng bŏng glăi hăng klin ruă, đơ đam tơring čar hmâo pơdŏng 177 kual dô̆ čơlah hơbit, đơ đam tơring čar ăt hmâo pơphun pơčrang lăng mơn kơ 313.720 čô mơnuih hăng hơdră pơčrang lăng tañ, pơčrang lăng pơsit RT-PCR brơi rơbêh kơ 43.380 čô mơnuih. Ră anai, đơ đam tơring čar dô̆ 33 kual glăk guang dar. Hăng bruă tlâ̆o vaccine pơgang Covid-19, yap truh lơ 2/9, abih bang liều vaccine dưi tlâ̆o amăng đơ đam tơring čar lĕ 131.883 liều. Ră anai, tơring čar glăk hmâo kơčăo bruă tlâ̆o ară tal 2 kơ hơdôm mơnuih tlâ̆o ară tal sa amăng tal 3. Ơi Đoàn Ngọc Thượng, Kơ-iăng Khua Jơnum min mơnuih ƀôn sang plơi prong Buôn Ma Thuột, brơi thâo:

“Ƀơi anăp tơlơi ngă tơnap mơng klin Covid-19 ƀơi plơi prong Buôn Ma Thuột, tui tơlơi pơsit mơng plơi prong ră anai hmâo hơdôm mơnuih F0 akă dưi ruah mă hmao tlôn. Yua anun, ngă tui tơlơi črâo ba mơng Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar, ƀôn prong hmâo mă yua laih Tơlơi črâo ba 16 mơng lơ 26/8/2021 kiăng ngă tui hơdră pơtrun mă yua ia adung tes tañ kơ abih bang mơnuih ƀôn sang amăng plơi prong. Hăng hơdôm mơnuih glăk ngă tui dô̆ čơlah ƀơi sang, plơi prong hmâo pơdŏng 2 grŭp mă ia adung pơčrang lăng, 2 grŭp anai amra gum hrom hăng grŭp mnơnuih ƀôn sang plơi prong hăng grŭp Covid plơi pla kiăng nao rim sang, rim sang anô̆ mă ia adung pơčrang lăng tui tơlơi pơkă.

Hơdôm hrơi jê̆ hăng anai, ƀơi đơ đam tơring čar hmâo čih pioh na nao hơdôm ƀut mơnuih ruă klin amăng plơi pla hăng rơnoh lar hyu prong, rơđah biă ñu anih klin ngă ƀơi Krông Ƀuk, plơi prong Buôn Hồ hăng plơi prong Buôn Ma Thuột. Kiăng bŏng glăi hăng tơlơi klin ngă, gơnong bruă ia jrao glăk pơphun hyu huĕt ĕp hơdôm mơnuih bơdjơ̆ nao F0, F1 kiăng guang dar kual, dô̆ čơlah; Pơphun guang dar hăng pok pơhai mơtăm bruă mă ia adung pơčrang lăng abih bang mơnuih ƀôn sang ƀơi hơdôm bôh plơi pla, čih pioh ƀut mơnuih ƀă klin; Hrom hăng anun kơtưn lăi pơhing kiăng mơnuih ƀôn sang pơđĭ tui tơlơi pơgang, pơgăn klin ruă Covid-19. Ơi ia jrao Chuyên khoa II, Nay Phi La, Khua Gơnong bruă ia jrao tơring čar Daklak, lăi:

“Ƀơi anăp tơlơi ngă tơnap mơng klin ruă glăk pơphun ƀơi tơring čar, Gơnong bruă ia jrao hmâo pơphô brơi tơring čar ăt kah abih bang hơdôm grŭp črâo bruă pơgang, pơgăn klin mơng hơdôm bôh tơring glông khom pơphun mơtăm bruă pơčrang lăng ƀơi lu anih, biă ñu đing nao hơdôm kual phun, tui tơlơi črâo ba mơng Ding jum ia jrao lĕ hơdôm kual mriah, mriah ƀơ ƀiă khom đing nao pơčrang lăng hăng Realtime RT-PCR kiăng ruah tơbiă ƀing F0 hăng ngă tui dô̆ čơlah F1 ƀơi sang. Hăng hơdôm kual kơñĭ, kual mơtah ăt pơphun pơčrang lăng tañ mơn kiăng ruah tơbiă, kah pha ăt kah hăng ruah tơbiă F0 mơn. Hluai tui anun pơphun guang dar kual, pơgang khop hơdôm kual mơtah ăt kah hăng ngă ƀiă tui kual mriah, mriah ƀơ ƀiă kiăng jing kual mơtah.

Kiăng pơhlôm bruă hyu huĕt ĕp, mă ia adung ruah tơbiă kơ mơnuih ƀôn sang kiăng thâo tañ hơdôm mơnuih ruă kiăng čơlah hmao tlôn, plai ƀiă tơlơi lar tưp mơng mơnuih ƀă kơman klin jing “jơlan pơtlaih” kiăng pơgăn klin. Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar hmâo pok pơhai lu bruă mă, đing nao pơđĭ tui bôh thâo pơčrang lăng kiăng djơ̆ hăng tơlơi kiăng ječ amăng bruă pơgăn klin; Iâu pơhrui khul mơnuih mơng ƀing čơđai gưl dlông hyu gum djru mơng Sang hră Đaị học Tây Nguyên gah gơnong bruă ia jrao nao pơčrang lăng; Anom ia jrao hơdôm bôh tơring glông, plơi prong ăt ngă tui mơn bruă pơpha glăi mơnuih mă bruă amăng gơnong bruă, kơtưn djru nao rai tơdruă amăng bruă mă ia adung ruah mă, lăng tui. Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí, Khua Anom wai lăng tơlơi duam ruă tơring čar, brơi thâo:

“Kiăng pok pơhai tơlơi lăng tui amăng pơgang, pơgăn klin, Anom wai lăng tơlơi duam ruă hmâo pơphô brơi kơ Gơnong bruă ia jrao pơčrang lăng kơ abih bang hơdôm bôh plơi pla mơng neh wa djuai ania ƀiă kiăng dưi pơsit tơhnal amra hmâo, thâo tañ ƀut mơnuih ruă amăng plơi pla. Bơ̆ hơdôm anih akă hmâo čih hlơi ƀă kơman klin, amra ngă bruă lăng tui ƀơi rim sang anô̆ amra pơčrang lăng kơ sa čô mơnuih. Tui hluai kơ tơlơi klin ngă mơng plơi pla, Anom wai lăng tơlơi duam ruă amra gum hrom hăng hơdôm bôh Anom ia jrao kiăng črâo brơi ngă test tañ ƀudah pơčrang lăng Realtime RT-PCR”.

Hrom hăng bruă pơgang, pơgăn klin amăng tơring čar, tơring čar Daklak dô̆ đing nao bruă ba, čơkă mơnuih pơwot glăi mơng kual klin ngă, ngă tui bruă mă ia adung ruah mă hăng čơlah đuăi hơbit mơnuih pơwot glăi. Pơsit bruă čơkă mơnuih pơwot glăi mơng anih klin ngă lĕ sa amăng hơdôm bruă mă yôm phăn kiăng djru plai ƀiă glăm ba pơgăn klin kơ ƀôn prong Hồ Chí Minh, hrom hăng anun, ngă gal brơi kơ mơnuih glăi bưp tơnap yua bơdjơ̆ nao klin ruă dưi pơwot glăi plơi pla pô, dong mơng phun blan 8/2021, Jơnum min mơnuih ƀôn sang tơring čar hmâo ba tơbiă kơčăo bruă prăp lui tŏng ten, ba čơkă mơnuih pơwot glăi pơ̆ plơi pla, pơhlôm klă lom glăi pơ̆ plơi. Amăng blan 8/2021, hăng 3 tal pok pơhai Grŭp hyu mă bruă tơring čar Daklak hmâo čơkă rơbêh kơ 1.050 čô mơnuih hmâo tơlơi hơdip tơnap mơng ƀôn prong Hồ Chí Minh, Bình Dương hăng Đồng Nai glăi pơ̆ tơring čar hăng ngă tui dô̆ čơlah hơbit kiăng wai lăng ƀu pioh klin ruă lar hyu amăng plơi pla. Bruă čơkă neh wa glăi pơ̆ sang pô lĕ bruă mă sit nik; pơdah pran jua ană mơnuih, kiăng khăp, gum hrom hơbit amăng phiăn juăt klă hiam mơng djuai ania, jing pran pơtrut prong prin kiăng mơnuih ƀôn sang yak rơgao rơwang tơnap mơng klin Covid-19. Ơi ia jrao Lê Phúc, Kơ-iăng Khua Anom wai lăng tơlơi duam ruă, lăi pơthâo:

“Ngă tui kơčăo bruă čơkă mơnuih mơng Grŭp črâo ba pơgang, pơgăn klin ruă mơng tơring čar jao kơ grŭp hyu mă bruă mơng tơring čar ƀơi sa dua bôh tơring čar, ƀôn prong kah hăng ƀôn prong Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh. Tal anai tui kơčăo bruă mơng tơring čar hăng dưi hmâo tơlơi tŭ ư mơng Jơnum min mơnuih ƀôn sang ƀôn prong Hồ Chí Minh, Grŭp črâo ba jao ƀing gơmơi nao čơkă năng ai ñu 480 čô mơnuih mơng ƀôn prong Hồ Chí Minh glăi. Anai lĕ hơdôm mơnuih đing nao kah hăng tha rơma, đah kơmơi pikian, čơđai muai... ƀing gơmơi amra ngă tui kơčăo bruă mơng tơring čar čơkă mrô mơnuih anai glăi”.

Tơlơi anai dưi ƀuh, kiăng pơgăn hăng pơtrut kơdun glăi klin ruă, gơnong bruă glăk kơtưn pok pơhai tañ bruă ngă kơtang hloh amăng bruă pơgang, pơgăn klin ruă. Tơhnal pơkă dlông hloh lĕ pơhlôm ƀu pioh klin lar hyu, gluh đĭ amăng plơi pla, mơng anun ƀơ ƀrư̆ ngă giăm ƀiă hơdôm kual mriah, bŏng kơjăp hăng pok kual mơtah. Khă hnun hai, kiăng pơtrut kơdun klin ruă, rơngiao kơ gir run, ngă tui khop mơng glông bruă kơđi čar, kiăng biă tơlơi gum hrom mơng djop mơnuih mơnam, pơđĭ tui hloh dong tơlơi pơmin pơgang, pơgăn klin ruă, anai lĕ bôh than yôm phăn biă kiăng bruă pơgang, pơgăn klin ruă ba glăi bôh tơhnal dlông hloh./.

Siu H’ Prăk: Pô pơblang

Ƀơi anăp kơ tơlơi tơnap tap hŭi rơhyưt klin Covid 19, amăng tơring čar Dak Lak hơmâo na nao mơnuih ƀă  phrâo amăng kual plơi pla, amăng anih ƀă lu mơnuih mơ̆n aka ƀu thâo mơ̆ng pơpă anih ƀă. Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí, Khua anom pel ĕp tơlơi duăm ruă tơring čar Dak Lak lăi pơthâo tong ten hloh, anŏ hơmâo hăng hơdră pơhlôm, pơgang klin kheng ăt kah hăng pơtă pơtăn kơ mơnuih ƀôn sang pơgang mă pô pơ sang anŏ bĕ hĭ klin Covid 19.

-Ƀơi anăp kơ tơlơi ƀă kơtang tơnap tap klin Covid 19 ngă, rơkâo kơ ih ơi ia jrao brơi thâo Anom bruă pel ĕp kman duăm ruă tơring čar hơmâo pok pơhai bruă ngă hơgĕt pơgăn hăng pơ abih hĭ klin  duăm ruă?

-Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí: Amăng tơring čar  mrô mơnuih ƀă Covid 19 hơmâo čih pioh amăng 15 boh tơring glông, plơi prong, plơi prong phun. Amăng anun, lu biă mă ñu ƀơi hơdôm plơi pla mơnuih djuai ƀiă. Ră anai, đơ đam tơring čar hlăk ngă tui Hră pơčrâo 15 hăng hơdôm tơring glông, să ngă tui Hră pơčrâo 16 mơ̆ng Khua dêh čar. Ƀơi anăp kơ tơlơi pơhing klin kheng kah hăng ră anai, kiăng dưi pơgăn hĭ tơlơi ƀă hyu, rơngiao kơ bruă khom pơčlah mơnuih mơnam, kŏm tơbiă hyu, kiăng plai ƀiă bưp nao rai ba hyu kman amăng kual. Anai lĕ, hơdră sem lăng hnong ƀă hyu kman klin Covid 19.

Hrom hăng anun, anom bruă ia jrao ăt hlăk pok pơhai bruă pơčrang kman mơ̆ng lu mơnuih, biă mă ñu amăng plơi prong Ƀuôn Ma Thuôt, amăng hơdôm hrơi rơgao plơi prong hơmâo mă ia khak lu mơnuih ba pơčrang tañ juăt lăi test hmar kiăng ĕp kman ƀơi djop mơnuih amăng sang anŏ mơtam. Laih hyu mă ia khak ba pơčrang tui anun, ƀing ta mơ̆ng thâo krăn anih pơpă amuñ ƀă. Rơngiao kơ anun, pơ hơdôm tơring glông, plơi prong kah hăng Ƀuôn Hô, khom mă ia khak abih bang mơnuih ƀôn sang amăng djop plơi djuai ƀiă, mơ̆ng anun hơmâo ƀuh anih ƀă klin lu mơnuih sa bĭt, brơi pơčlah hĭ hăng mă ia khak ba pơčrang dơ̆ng mơnuih pơkŏn, ƀing ƀă laih F0 anun ba nao pơjrao sa anih, anăm lui ƀă amăng plơi pla.

Samơ̆, tơlơi tơnap lĕ, plơi pla, anih dŏ prong rơhaih, rơbêh 80%  mrô mơnuih ƀă laih samơ̆ ƀu mưn ruă ôh, tơdah ƀu mă ia khak ba  pơčrang lĕ sit mơ̆n ƀu thâo ôh pô hlơi ƀă, lui hnun jai ƀă truh kơ pô pơkŏn hŭi biă mă.

-Hnun hă, rơkâo kơ ih brơi thâo dơ̆ng hơdră pok pơhai ngă bruă tlâ̆o vaccine pơgang Covid 19 ră anai amăng tơring čar hiư̆m lĕ ?

-Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí: Ngă tui hơdră pok pơhai lu jơlan gah kiăng pơhlôm pơgang klin sui hrơi khom kơnang kơ ia jrao pơgang vaccine mơ̆n. Hăng tơlơi pơtrun ră anai, djop mơnuih ƀôn sang mơ̆ng 18 thun pơdlông khom dưi tlâ̆o vaccine pơgang klin Covid 19. Samơ̆, mrô vaccine ră anai tơring čar Dak Lak kiah hơmâo 135 rơbâo gêt đôč. Mrô mơnuih djop 18 thun pơdlông kiăng tlâ̆o vaccine lĕ 1 klăk 300 rơbâo čô ƀơ̆i.

Tui anun yơh, rĭm čô mơnuih ƀôn sang kiăng dưi tlâ̆o djop dua arăt jrum lĕ kiăng hơmâo 2 klăk 700 rơbâo gêt ia jrao. Kiăng djop mơnuih dưi bong glăi hăng anŏ ƀă kman duăm ruă Covid 19 ngă hăng hơdră tlâ̆o jrao vaccine djop mơ̆ng 85-90% mrô mơnuih ƀôn sang kah mơ̆ng plai ƀiă. Ră anai, yua kơ ia jrao vaccine dŏ kơƀah, pioh kơ hơdôm tơring čar gah dơnung hlâo, yua kơ anun ia jrao vaccine kơƀah lu biă mă. Yua hnun, hơdră pơhlôm, pơgang phun ră anai mơ̆ng tơring čar ăt khom pơtô lăi ngă tui djơ̆ tơlơi pôr pơthâo pơgang klin hăng 5 hơdră juăt lăi 5K.

-Kiăng pơhlôm pơgang klin Covid 19, ih hơmâo tơlơi pơtă pơtăn hơgĕt mơ̆n brơi kơ mơnuih ƀôn sang thâo ?

-Ơi ia jrao Trịnh Quang Trí: Ƀơi anăp kơ tơlơi pơhing klin ƀă hyu kơtang hŭi rơhyưt biă mă Covid 19 ƀơi rŏng lŏn tơnah ăt kah hăng ƀơi Việt Nam ta hnun mơ̆n, biă mă ñu ră anai hơdôm tơring čar gah dơnung adih, hơdôm rơwang hrơi tơjuh giăm anai tơring čar Dak Lak čih pioh hơmâo na nao rĭm hrơi mơ̆ng 30-50 čô mơnuih ƀă. Anai lĕ, mrô čih pioh lu biă mă. 123 boh să, phường hơmâo mơnuih ƀă, kah hăng hơdôm boh tơring glông ƀă lu lĕ Krông Ƀŭk, Čư̆ Mgar, Ƀuôn Hô, Ea Hleo....

Ƀơi anăp kơ tơlơi anun, bruă ngă tui hơdră pơčlah mơnuih mơnam ăt khom ngă djơ̆ khut khăt. Ƀing ta aka ƀu djop ia jrao vaccine  tlâ̆o pơgang yua kơ anun hơdră phun pơhlôm, pơgang ră anai ngă tui 5 mơta tơlơi pơtô 5K, boh nik ñu sit tơbiă pơ rơngiao, pơhiăp tom hlơi khom truă bơnal gôm ƀô̆, dŏ ataih djơ̆ hnong pơkă rơbêh dua met, ƀu pơtum lu mơnuih ôh, khom rao tơngan na nao, rao plă tơngan, rŏng tơngan, djop čơđeng brơi rơgoh laih anun lăi pơhmư̆ ƀing nai ia jrao mơtam sit hơmâo mưn duăm ruă, pơhaih djop anih pơpă ta nao, jơlan rơbat, bưp pô hlơi, khom thâo mrô telephôn anom bruă ia jrao sit duăm hlong iâu lăi pơthâo kơ nai ia jrao Gơnong bruă ia jrao tơring čar mơtam, ƀudah Anom bruă ĕp kman duăm ruă tơring čar, sang bruă ia jrao djop tơring glông, plơi prong kiăng hơmâo hơdră hmao nao djru pơsir brơi, ba mơnuih ruă nao pơjrao  pơ sang ia jrao.

-Hai, bơni kơ ih hŏ!

Nay Jek: Pơblang