VOV4.Jarai-Phrâo rơgao, jơlan hơdră ‘’Hơtai boh kơ adơi’’ yua Keh prăk Pran jua khăp pap Việt Nam (Tấm lòng Việt) – Gong phun pơdah rup Việt Nam, Grup sang dăng kông Viettel ngă hro\m hăng Sang ia jrao Đại học Y dược [on prong Hồ Chí Minh, Sang ia jrao prong kual C|ư\ Siăng pơphun khăm, pơc\rang brơi đôc\ đac\ tơlơi ruă hơtai boh mơng nge kơ [ing c\ơđai yu\ kơ 16 thun [ơi Daklak.

 

Bruă ngă anai hơmâo lu mơnuih đing nao [ơi anai. {ơi anai, lu mơnuih tơnap tap, hơmâo tơlơi ruă hơtai boh hơmâo djru prăk brac\ hơtai boh.

 

Jơlan hơdră ‘’Hơtai boh kơ adơi’’ le\ jơlan hơdră brac\ hơtai boh djru [ing c\ơđai ruă yu\ kơ 16 thun. Truh ră anai, jơlan hơdră anai hơmâo pơphun [ơi 41 boh tơring ]ar.

 

Anai le\ tal 61 mơng jơlan hơdră laih anun tal dua hơmâo pơphun [ơi Daklak. Lăi nao yua hơget ruah Daklak ngă anih pơphun tal dua, yă Lê Thị Oanh, gơgrong jơlan hơdră ‘’Hơtai boh kơ adơi’’ brơi thâo:

 

‘’Blung a le\, Daklak le\ tơring ]ar hơmâo lu djuai ania [iă hloh amanưg kual C|ư\ Siăng. Tal dua le\, mơng mrô ju\ yap hăng tơ`a lăng tơlơi pơgôp hiăp mơng [ing ơi ia jrao [ơi hơdôm boh sang ia jrao le\ mrô c\ơđai [ơi Daklak bao khăm tơlơi ruă arăt hơtai boh lu hloh.

 

Yua anun, jing [ing gơmơi pơsit pơphun tal dua [ơi anai, tơdơi kơ 3 thun [ơi Daklak. Tal blung a [ing gơmơi pơphun amăng thun 2016 laih anun hơmâo khăm brơi rơbêh 1.200 c\ô c\ơđai’’.

 

Kiăng prăp lui kơ jơlan hơdră anai, hlâo kơ anun, Gơnong bruă ia jrao Daklak lăi pơthâo [ơi djo\p anih, djo\p mơnuih amăng tơring ]ar kơ bruă khăm, sem lăng tơlơi ruă hơtai boh kơ [ing c\ơđai mơng nge truh 16 thun hơmâo nam ruă hơtai boh kah hăng: juăt pơtuk, suă pran gơgruk; jua suă pran [u hơđong; mơnuih juăt ruă kơsô|, ruă tơda; [ing c\ơđai [u ai mem, suă pran ta`, [udah juăt tuh ia hâ|o;

 

kaih prong, kl^ kliang, drơi jăn hơa`uai; juăt tơ\i bưt lơm ngui glêh [udah hơmâo [ing ơi ia jrao [uh laih tơlơi ruă, đing hơmâo tơlơi ruă hơtai boh hlâo kơ anun.

 

Laih dong Grup sang dăng kông Viettel ăt mơ-it tin nhắn lăi pơhing kơ tơlơi anai truh abih bang mrô telephôn djă mrô Viettel.

 

Anai le\ tal dua amai Nguyễn Thị Lan do\ [ơi să Xuân Phúc, tơring glông Ea Kar, Daklak ba ană `u nao khăm tơlơi ruă hơtai boh mơng nge. Amai Lan hơmâo 3 c\ô ană le\ 2 c\ô lêng kơ hơmâo tơlơi ruă anai.

 

Ană tal dua `u 8 thun, hơmâo brac\ rơgao mơng anai 7 thun laih. Ră anai, `u ba ană kơc\ua `u nô Đào Công Hoàn, 13 thun nao khăm.

 

Amai Lan brơi thâo, rơgao mơng anai hơdôm blan, nô Hoàn măt gơnam [ong huă jing ba nao pơ sang ia jrao, [ơi anai [ing ơi ia jrao đing nô anai hơmâo tơlơi ruă arăt hơtai boh mơng nge, kiăng sang ano\ ba nao pơ sang ia jrao gưl prong mơtăm, samơ\ yua sang ano\ tơnap, yua anun amai Lan pơhrơ\i truh kơ hrơi hơmâo jơlan hơdră ‘’Hơtai boh kơ adơi’’ pơphun [ơi Daklak.

 

Amai Nguyễn Thị Lan ră ruai:

‘’Tong klơi ană kâo phrâo khăm giong, [ing ơi ia jrao lăi kiăng brac\ hlao, samơ\ kâo [u anăm hơmâo prăk ôh. Hơmâo 3 c\ô ană, samơ\ hơjăn kâo đôc\ rông ană. Sang ano\ kâo tơnap biă mă. Hơmâo jơlan hơdră Hơtai boh kơ adơi djru jing kâo mơ-ak hăng bơni biă mă yơh’’.

 

Pô pơko\n dong le\ amon Trần An Nhiên (14 blan), do\ [ơi tơring kual Phước An, tơring glông Krông Pac\. An Nhiên hơmâo tơlơi ruă hơtai boh mơng nge laih. Truh ră anai, khă mơng rơbêh sa thun, samơ\ `u kơtrâ|o 8 k^ đôc\, drơi jăn rơwang rơweh, anet biă mă. Amai Lê Thị Hảo, am^ adơi Nhiên ră ruai:

 

‘’Nam ruă ană kâo le\ bro\m ju\. Blung a kâo [u krăn ôh, samơ\ yua hơmâo nam bro\m ju\ [ơu phun c\ơđeng tơkai tơngan, jai hrơi jao bro\m ju\ tui. Hơdôm hrơi blung a le\ `u lui [ong, lui mem, do\ đih nao [u tơpư\ hlư\ ôh’’.

 

Tơdơi kơ dua hrơi pơphun ngă, jơlan hơdră hơmâo khăm brơi kơ 1.555 c\ô c\ơđai. Hơmâo 115 c\ô c\ơđai ruă hơtai boh mơng nge, 56 c\ô hơmâo ơi ia jrao kiăng brac\. Amăng mrô kiăng brac\ hơmâo 55 c\ô c\ơđai sang ano\ tơnap, rin [un, giăm rin.

 

Kơ-iăng nai tha prin, nai prin tha Nguyễn Hoàng Định, Kơ-iăng khoa Anom pơjrao tơlơi ruă hơtai boh, Khoa brec\ arăt hơtai boh, Sang ia jrao Đại học Y dược [on prong Hồ Chí Minh, khoa grup ơi ia jrao mơng Jơlan hơdră brơi thâo, mrô c\ơđai ruă hơtai boh [ơi Daklak lu biă mă, rơbêh 5 wơ\t pơhmu hăng mrô ju\ yap amăng dêh ]ar ta.

 

Kơ-iăng nai tha prin, nai prin tha Nguyễn Hoàng Định brơi thâo:

 

‘’Ha hrơi hơmâo khăm brơi 1.200 c\ô c\ơđai laih anun mrô mơnuih ruă hơtai boh mơng nge hơmâo giăm 6%, dưm dưm hăng 50 c\ô c\ơđai ruă hơtai boh hơmâo ơi ia jrao kiăng kho\m brac\. Pơhmu hăng mrô ju\ yap amăng dêh ]ar le\ lu hloh.

 

Yua dah mrô ană mơnuih [ơi tơring ]ar juăt `u hơmâo mrô mơnuih ruă hơtai boh 1% đôc\. Bơ [ơi anai truh 5 – 6%, kah hăng lu hloh 6 wơ\t pơhmu hăng anih hơmâo mrô ană mơnuih găp [rô’’.

 

Hơmâo pơphun mơng blan 10/2008 truh ră anai, jơlan hơdră ‘’Hơtai boh kơ adơi’’ hơmâo pơphun khăm, pơc\rang brơi tơlơi ruă kơ 105.000 c\ô c\ơđai, djru brac\ brơi rơbêh 5.000 c\ô c\ơđai sang ano\ tơnap [ơi djo\p anih amăng dêh ]ar.

 

 

Tui hăng tơlơi pơtong glăi mơ\ng [ing ơi ia jrao kơhnăk sa tơlơi ruă, tơring ]ar Daklak yơh tơring ]ar hơmâo mrô ]ơđai ruă hơtai boh mơ\ng anet lu biă mă pơkă hăng lu tơring ]ar pơko\n amăng dêh ]ar.

 

Kiăng thâo tong ten kơ tơlơi ruă anai, ăt kah hăng hơdră pơhlôm tơlơi ruă anai, grup hyu ]ih tơlơi pơhing phrâo hơmâo ră ruai hăng tơ`a kơ-iăng nai tha prin-nai prin tha Nguyễn Hoàng Định, Kơ-iăng Khua anom pơjrao tơlơi hơtai boh, Khua anom bra] pơjrao tơlơi ruă hơtai boh, Sang ia jrao prong Sang hră gưl prong Y Dược [on prong Hồ Chí Minh tui anai.

 

-Ơ kơ-iăng nai tha prin-nai prin tha Nguyễn Hoàng Định! Rơkâo kơ ih brơi thâo tơlơi ruă hơtai boh hơmâo mơ\ng anet hơge\t laih anun phun `u mơ\ng pơpă ba truh tơlơi ruă anai [ơi ]ơđai muai anet ?

 

 

-Kơ-iăng nai tha prin Nguyễn Hoàng Định: Phun `u hơmâo tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet truh ră anai aka [u thâo tong ten ôh mơ\ng pơpă `u hơmâo samơ\ arăng juăt [uh, hơmâo hơdôm mơta kah hăng amra hơmâo lu tui ]ơđai muai anet ruă hơtai boh.

 

Ta dưi thâo, tơlơi ruă hơtai boh hăng arăt amăng hơtai boh `u kơtang amăng blung a lơ\m ană nge am^ `u phrâo pi kian blan tal blung a.

 

Yua kơ tơlơi hơge\t thơ bơbe] truh kơ ană nge amra ngă kơ ană nge bru\ prong [u klă kah hăng tơđar laih anun hơmâo h^ tơlơi ruă [ơi hơtai boh, ta juăt lăi hơmâo tơlơi ruă mơ\ng anet, mơ\ng kian am^.

 

Tơlơi anun, bơbe] djơ\ mơ\ng am^ am^ `u kah hăng hơmâo kman ngă rơnah, kman sat rubella lơ\m phrâo pi kian kơ ană `u, anun ană `u amra hơmâo tơlơi ruă hơtai boh [udah am^ `u bơbe] djơ\ mơ\ng jrao sat, djơ\ ia sat pơsơi kơtra#o hăng ia jrao măt, am^ `u mơ`um tơpai, djup hot…hơdôm tơlơi anun ngă kơ ană nge ruă hơtai boh.

 

 

-Tơlơi mưn pơ[uh ruă hơtai boh ]ơđai muai mơ\ng  hiư\m `u ơi kơ-iăng nai tha prin?

 

 

-Kơ-iăng nai tha prin Nguyễn Hoàng Định: Hơmâo năng ai mơ\ng 70-75% [ing ruă hơtai boh mơ\ng anet juăt [uh hrơi blan blung a, e\p lăng tong ten thâo krăn tăp năng arăng lui h^, [u thâo krăn rơđah ôh, bơ [ing ruă hơtai mơ\ng kian am^, `u kraih le\, lơ\m phrâo tơkeng đô] [uh thâo krăn mơtam tơdah [u pơjrao ôh sit mơ\n [u dưi pơgang ba ôh ană nge, mrô anai juăt hơmâo mơ\ng 25-30%.

 

 

Hơdôm tơlơi juăt [uh ruă hơtai boh mơ\ng anet am^ ama ]ơđai nge khom kơđiăng: mơta sa le\ ]ơđai hia na nao, bơtơpư\, [u kiăng mem ôh, ]ơđai [u thâo prong, [u đ^ k^, juăt `u ba truh ruă bơbrah tơso#.

 

Tơdah ruă tơso# lok nao, lok rai lu wơ\t anun le\ sa tơlơi pơ[uh kơ ruă hơtai boh mơ\ng anet yơh anun.

 

Rơngiao kơ anun, hơmâo tơlơi thâo krăn pơko\n kah hăng, drơi jăn anăn nge bro\p brom, bro\p hơdôm rơnu] ]ơđeng tơkai tơngan, brop [uai, jum dar mơta.

 

-Ano\ sat mơ\ tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet ngă rai kơ tơlơi suaih pral ]ơđai muai anet hiư\m pă ?

 

 

-Kơ-iăng nai tha prin Nguyễn Hoàng Định: Tơdah [ing ta [u kơđiăng hăng pơjrao ta` ôh tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet, hơtai boh ]ơđai nge jai hrơi ruă tui, tăp năng ngă kơ hơtai boh pơ-ai, ngă kơtang drah nur amăng arăt tơso#, ba truh drah ]ơđai kôl h^ tơdah ]ơđai brom drơi jăn, anun ngă kơđông drah amăng arăt gah rơngiao hơtai boh, do\l arăt drah amăng dlô.

 

Juăt `u [ing ]ơđai hơmâo tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet [u hơmâo pơjrao hmao kru, hơdip [u sui ôh.

 

Lu ]ơđai hơdip [u truh 3 thun ôh, 5 thun [udah 10 thun ôh, tơdah [ing ta pơjrao hmao kru laih anun [ing ]ơđai hơmâo tơlơi ruă 2/3 khom bra] soh, dưi mơ\n pơjrao, đơ đa hơmâo tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet kraih đơi, tơnap bra] khă [u dưi pơjrao klă hrup hăng hơtai boh pơko\n le\ `u ăt dưi bơtơpư\ djơ\ hnong mơ\n, ]ơđai amra hơdip, bru\ prong mơ\n.

 

 

-Ră anai hơmâo hơdră pơjrao pơpă mơ\n pioh pơjrao tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet ơ Kơ-iăng nai tha prin?

 

 

-Kơ-iăng nai tha prin Nguyễn Hoàng Định: Kiăng dưi pơjrao tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng anet le\, khom e\p lăng thâo krăn hlâo, lăng lăng tơlơi ruă anun tơdu hă kơtang, kiăng bra] mơ\n hă.

 

Hơmâo mơ\n đơ đa ta kơnong e\p lăng hăng krăo lăng tong ten ]ơđai bru\ prong hiư\m pă, [ơi ano\ `u hơdôm bit amăng hluh anet lơ\m hơtai boh `u sir mă hơjăn, sit mơ\n tơlơi ruă amra [u ngă sat kơ hơtai boh bơtơpư\ ôh [udah huăi ngă bơbe] djơ\ kơ ano\ bru\ prong mơ\ng ]ơđai, kơnong krăo lăng hăng mơ`um ia jrao đô]. Khă hnun, lu mơnuih ruă hơtai boh mơ\ng anet khom bra] yơh.

 

Arăng pok blang h^ hơtai boh, [uh amăng hluh lơ\m hơtai boh le\ pơsir glăi laih anun ming pơkra glăi amăng pok hăng kơđol atong hơtai boh răm anun.

 

Ră anai, ia rơgơi tơlơi kơhnâo ană mơnuih jai hrơi lu anun hơdra bra] pơjrao hơtai boh, arăng kơnong pơmut nao hre\, gơnam bra] tui jơlan hre\ anun, dưi mă bruă yơh [udah arăng dưm stent [ơi amăng hluh anet.

 

Hăng hơdră mă bruă, gơnam yua jai hrơi phrâo hloh, thâo rơgơi hloh bra] pơjrao hơtai boh huăi tơnap tap đơi ôh.

 

 

-Dưi mơ\n pơhlôm h^ tơlơi ruă hơtai boh mơ\ng muai kơ ]ơđai muai laih anun hơdră pơhlôm, pơgang hiư\m pă ?

 

 

-Kơ-iăng nai tha prin Nguyễn Hoàng Định: Ră anai bruă pơkă lăng tơlơi suaih pral kơ [ing rơkơi bơnai phrâo pơdo\ yom pơphăn biă mă.

 

{ing ta dưi [uh ta` ano\ pơglăi tơdah hơmâo mơ\ng am^ [udah ama đah mơ\ng hơmâo hơdră pơgăn tơlơi ruă hơtai boh kơ ]ơđai muai.

 

 

Dua le\ lơ\m hrơi blan pi kian khom be\ h^ ano\ bơbe] djơ\ mơ\ng gah rơngiao ngă sat kơ ană nge amăng 3 blan blung a, anăm lui hơmâo tơlơi sat rơka rơnah, anăm je\ giăm hăng put jrao, ia sat ôh lơ\m glăk pi kian, anăm hning rơngôt đơi ôh, khom be\ h^ stress, [u dưi djup hot ôh, lơ\m pi kian;

 

 3 blan tong krah hăng 3 blan rơnu] hlâo kơ truh hrơi tơkeng le\ khom nao siêu âm, pơ]rang tơlơi suaih pral kơ am^ hăng ană nge, kiăng thâo tơlơi ruă hơtai boh ană nge.

 

Sit siêu âm amra [uh mơtam tơlơi ruă, ano\ pơglăi amăng hơtai boh.

 

Tơdah siêu âm [uh ta`, mơ\ng ană nge glăk phrâo amăng kian am^ [uh hơmâo tơlơi ruă le\ klă [iă pơdơi mơtam, yua hu\i rông ană nge [u hơdip ôh laih anun bơbe] djơ\ kơ am^ `u dơ\ng.

 

Tơlơi ruă dưi [uh hăng thâo pơjrao mơ\n le\ laih tơkeng hlong nao bra] mơtam yơh, brơi [ing ơi ia jrao pơjrao ]ơđai hăng ơi ia jrao mă [uai djru hrom hơmâo hơdră pơjrao klă mơ\ng hơdôm blan phrâo tơkeng mơtam, tui anun le\ amra djru kơ ]ơđai dưi pơjrao ta` hloh.

-Hai, bơni kơ ih ho\!

Nay Jek: Pơblang hăng pôr