VOV4.Jarai-Tơlơi pơko# pơdo\ ung mơng muai bơnai mơng anet, do\ ană anong rông ană wa kơnong sa yă [u djơ\ kơnong ngă soh glăi tơlơi phiăn pơtrun đô] ôh, do\ pioh glăi lu tơlơi [u klă hiam kơ djuai, kơtang hloh dong bơbe] djơ\ kơ pơjeh djuai, mrô ako\ mơnuih ăt kah hăng tơlơi suaih pral kơ tơdăm ngek dra muai phrâo bru\ prong mơ\ tơkeng ană bă. {ơi tơring ]ar Daklak, [u tơnap ôh bưp [ing tơdăm ngek dra muai mơnuih djuai ania [iă phrâo 15-16 thun pơdo\ rơkơi bơnai yơh; hrom hăng anun tơlơi pơdo\ ană anong rông ană wa ăt do\ lu đô].

            H’El Long Dưng djuai ania M’nông pơ [on Pai Ar, să Dak Phơi, tơring glông Lak, thun anai phrâo buă 20 thun, samơ\ do\ rơkơi rơgao hăng anai 3 thun, laih anun hơmâo sa ]ô ană đah rơkơi 2 thun baih. Sa tơlơi dong kiăng lăi, rơkơi bơnai H’El le\ adơi ayong, ană anong hăng ană wa pơdo\ anun, gơ`u kơnong sa yă đô]. Neh H’Long Long Dưng, am^ H’El brơi thâo, kơnung djuai gơ`u juăt lăi, ană anong hăng ană wa dưi pơdo\, yua dah kiăng huăi brơi kơ arăng pơko\n djă dram gơnam am^ ama tơdơi anai, `u lăi: “Tơlơi pơmin đưm mơng ơi yă gơmơi, mơnuih amăng kơnung djuai dưi pơdo\, kiăng djă pioh dram gơnam, mơnong mơnoă amăng sang ano\, huăi pơpha ]lah ]lăp kơ kơnung djuai pơko\n. Adơi ayong gơ`u pơ amuaih, ngă hơge\t le\, brơi gơ`u pơdo\ yơh ho\”.

            Ăt do\ rơkơi dong mơng 15 thun kah hăng H’El Long Dưng mơn, thun anai 18 thun, Hoàng Thị Den, djuai ania Hmông pơ plơi Noh Prông, să Hòa Phong, tơring glông Krông Bông, hơmâo dua ]ô ană baih. Ană kơ]oa `u 2 thun, ană tal dua aka truh 7 blan ôh. Den mơit ană kơ]oa kơ am^ ama `u lăng ba, kiăng `u hơmâo mông [ă [em ]em rông ană tal dua do\ anet. Djop mơta bruă pưk hmua kơnong hơjăn rơkơi `u soh yơh ngă. Hoàng Thị Den brơi thâo, pơ plơi Noh Prông, hơmâo lu dra ngek djuai ania Hmông ăt do\ rơkơi ta` kah hăng `u mơn, laih anun tơlơi anai le\ [u hơmâo hơge\t ôh dah, `u lăi:“Bưp nao rai amuaih laih anun khăp, pơdo\ baih lah. Kâo [u thâo ôh pơdo\ rơkơi bơnai ta` kah hăng anai mơ\ kơnuk kơna [u brơi, samơ\ amuaih le\ pơdo\ yơh ho\. Pi kian le\ khom tơkeng ană, gơmơi [u thâo ôh `u ngă [u klă kơ drơi jăn, tơlơi suaih pral ta tơdơi anai”.

            Kơnong yap mă [ơi să Êa ~uôl, tơring glông {uôn Đôn thun blan giăm anai, hơmâo 3 krop rơkơi bơnai pơdo\ ung mơng muai, bơnai mơng anet, sa krop rơkơi bơnai pơdo\ giăm đơi amăng kơnung djuai. Tui hăng khoa moa să Êa ~uôl, tơring glông {uôn Đôn le\, rơngiao kơ tơlơi pơtruh sat kơ drơi jăn pran jua, `u amra pioh glăi kơ ană tơ]ô tơdơi dong, pơdo\ rơkơi bơnai je\ giăm sa kơnung djuai, jing sa yă, `u ngă tơnap tap amăng bruă git gai wai lăng bruă ]ar, yua dah [ing gơ`u lêng kơ [u hơmâo nao ]ih anăn pơdo\ rơkơi bơnai ôh, [u pơhaih thun tơkeng kơ ană bă gơ`u. Tơl ană bă gơ`u truh thun nao sang hră laih kah, gong gai kơnuk kơna amăng sang pơsir h^ tơlơi ]ih anăn ako\ mơnuih hăng sang ano\. Lơ\m anun, tơlơi pơtô pơblang kơ ano\ pơglăi mơng bruă pơdo\ ung mơng muai, bơnai mơng anet [udah do\ ană anong rông ană wa ăt tơnap tap mơn. Amai H’Đhim Liêng Hot, mơnuih djru bruă gah mrô mơnuih hăng [ă ană hơmâo hơdră [on Pai Ar, să Dak Phơi, tơring glông Lak, tơring ]ar Daklak brơi thâo: “Nao tơl sang phyiang tơl adring pơtô lăi [uh tơnap tap biă mă, bơ tơlơi pơdo\ rơkơi mơng muai, bơnai mơng anet, do\ ană anong rông ană wa, kâo hăng [ing khoa moa amăng să ăt nao pơtô lăi laih samơ\ gơ`u ăt kiăng pơdo\ đô], dưi gơ`u yơh hơn^ mơng ngă dong”.

            Tui hăng Anom bruă wai lăng mrô mơnuih hăng hơdră [ă ană, sang ano\ tơring ]ar Daklak, amăng thun 2015, amăng tơring ]ar hơmâo 794 krop rơkơi bơnai pơdo\ nao rai aka [u truh thun, 5 krop rơkơi bơnai pơdo\ nao rai amăng kơnung djuai kơnong sa yă; yap kơnong amăng ako\ thun 2016, hơmâo 439 krop rơkơi bơnai pơdo\ aka [u truh thun, 8 krop rơkơi bơnai pơdo\ amăng kơnung djuai sa yă đô]. Khă tơring ]ar Daklak hơmâo pok pơhai lu bruă mă, nao khă pơgăn tơlơi pơdo\ rơkơi mơng muai, bơnai mơng anet, pơdo\ nao rai je\ giăm adơi ayong sa yă hai, kiăng pơđ^ tui tơlơi hiam mơak tu\ yua amăng tơlơi hơdip mơda, samơ\ tơlơi anai ăt do\ hơmâo lu đô], tăp năng glăk lar tui lu dong. Ơi ia jrao Phạm Thị Tuyết Nhung, Kơ-iăng Khoa anom bruă mrô mơnuih hơdră [ă ană, sang ano\ tơring ]ar Daklak, brơi thâo:“Anom bruă mrô mơnuih tơring ]ar hăng djop anom bruă mrô mơnuih [ơi tơring glông, hơmâo pơphun lu wơ\t pơtô lăi kơ djop sang ano\, boh nik `u [ing tơdăm ngek dra muai, [ing hlăk ai aka pơdo\ rơkơi bơnai. Ngă hrom gong gai kơnuk kơna amăng plơi pla pơphun hyu pơtô pơblang djop sang ano\ kiăng thâo hluh pơdo\ rơkơi mơng muai, bơnai mơng anet, pơdo\ nao rai adơi ayong sa yă le\ ba glăi ano\ [u klă hiam ôh kơ sang ano\, ană bă tơdơi anai, kơ mơnuih mơnam kơ` pơgi ni anăp”.

            Hơdôm ]ô ]ơđai ană bă gơ`u tơkeng rai, amu` hơmâo tơlơi ruă tưp mơng drah kơtăk kơnung djuai hơmâo tơlơi ruă hlâo. Tơlơi ruă juăt [uh kah hăng drah [u hiam, bơbe] djơ\ kơ tơlơi bru\ prong drơi jăn, kl^ ko# [u hơmâo drah, bum mơta mơnu\ laih anun tơlơi ruă lik drah mơng anet…Lu anom bruă [ơi tơring ]ar Daklak hơmâo pơtrut kơtang bruă pơtô pơblang kơ tơlơi anai samơ\ ăt do\ hơmâo đô] tơlơi pơdo\ rơkơi bơnai mơng anet hăng pơdo\ nao rai adơi ayong kơnung djuai sa yă. Kơ` pơgi ni anăp, kiăng hơmâo tơlơi gum hrom khut khăt hloh mơng lu khul bruă, mơnuih tơpul, amăng anun hơmâo tơlơi gơgrong mơng [ing djă bruă tơlơi đăo, pioh kơ tơlơi pơdo\ ung mơng muai, bơnai mơng anet, pơdo\ rơkơi bơnai amăng kơnung djuai adơi ayong sa yă huăi jing sa tơlơi bơngơ\t bơnga` kơ djop plơi pla kual ataih amăng tơring ]ar Daklak.

Nay Jek : Pô ]ih hăng pôr