VOV4.Jarai - Tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai hăng tơngan jing sa amăng hơdôm tơlơi ruă [ơi kl^ kliăng yua kơ kơman ba truh, juăt hmâo [ơi [ing ]ơđai, tơhnal lar hyu prong hăng amu` ba truh tơlơi ruă pơkon.

Anai le\ tơlơi ruă [u hu^ rơhyư\t mơn, samơ\ [u thâo hơdră pơgang pơgăn, tơlơi ruă amra pơplih hu^ rơhyưt biă, kah hăng: bơbrah glô – kl^ lôm glô, bơbrah ara\ hơtai bôh, bơbrah ôr ta` ba truh kơ djai.

{ơi tơring ]ar Daklak, tơlơi ruă kơ]ung [ơi tơkai, tơngan hăng mơbah glăk lu tui amăng dua blan je# hăng anai.

Nô Nguyễn Chí Thông giăm hmâo 2 thun, [ơi să Yang Reh, tơring glông Krông Bông, tơring ]ar Daklak ba nao pơ\ Anom pơjrao tơlơi ruă lu mơta, Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng lom glăk pơ-iă drơi kơtang, hia na nao, [ơi drơi `u [le\ pơđeh ia rơnah, [ơi mơbah kơ]ung.

Ơi ia jrao lăi nô Thông anai djơ\ tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan hăng  brơi do# pơjrao kiăng lăng tui, pơjrao.

Amai Võ Thị Vân Anh, am^ nô Nguyễn Chí Thông lăi pơthâo:

“Kâo [uh `u pơ-iă drơi kraih đơi, truh kơ 39 đo#, ia bah rô lu, amăng mơbah hmâo lu anih kơ]ung, wot [ơi tơngan tơkai dong, anun sang ano# ba nao pel e\p lăng. Ơi ia jrao lăi le\ `u djơ\ tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơgan”.

Hmâo sa ]ô mơnuih pơkon djơ\ tơlơi ruă anai glăk pơjrao [ơi Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai lu mơta, Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng le\ nô Ngô Xuân Bảo Hân 2 thun, [ơi thôn 2 să Ea Hleo, tơring glông Ea Hleo, tơring ]ar Daklak. Amai Phạm Thị Ngọc Lý, am^ nô Bảo Hân brơi thâo:

“Dua hrơi blung a kâo [uh `u dleh, pơtuk hăng [le\ ia adung. Kâo pơmin [u kơtang anun rong bơwih brơi pơ\ sang.

Truh hrơi tal 3 le\ `u lui [ong huă hăng pơ-iă drơi. Kâo dơnong pơmin ană kâo pơ-iă drơi yua kơ ]at tơgơi anun brơi mơ`um jrao hlưh pơ-iă, samơ\ ăt do# pơ-iă kơtang mơn.

Kâo ba ană kâo nao pơ\ sang ia jrao pel e\p, [uh `u pơ-iă truh kơ 40 đo# mơtăm. Sang ia jrao pel e\p le\ `u djơ\ tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan anun ba nao pơ\ Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng”.

Tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơgan le\ sa tơlơi ruă tưp hyu yua kơman gah djuai Enterovirus ba truh.

Tơlơi ruă tưp mơng pô anai truh pô pơkon tui jơlan do# hrom hăng mơnuih ruă [udah tui jơlan gơnam mă yua, gơnam djơ\ kơman.

Juăt [uh mơng tơlơi ruă anai le\ pơ-iă drơi, ruă rơkông đok, kơ]ung [ơi mơbah, [ơi lơ`, jơlah, bum ia rơnah amăng plă tơngan, plă tơkai, ako# tơ-u\t, [ơi to\ng tlôn.

Tui hăng tơlơi lăi pơthâo mơng Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng, dong mơng ako# thun truh ră anai Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai lu mơta mơng sang ia jrao hmâo tu\ mă hăng pơjrao brơi giăm truh 500 ]ô mơnuih hmâo tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan, mrô mơnuih tơbiă mơng sang ia jrao raih daih amăng hơdôm blan.

Khă hnun hai, pơ phun amăng blan 9, tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan hmâo jơlan gah lu tui ta`, hăng giăm truh 200 ]ô mnuih ruă.

Tui hăng nai prin tha, ơi ia jrao Trần Thị Thuý Minh, Khoa Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai lu mơta, lu `u ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan ba nao sang ia jrao leng kơ [uh pơ-iă drơi kơtang, [le\ pơđeh bum ia rơnah amăng plă tơngan, tơkai hăng amăng mơbah.

Sa, dua ]ô ]ơđai kơtang hloh le\ ngă tơtư\ tơkai, tơngan, [le\ pơtah, kơ`ăk [udah dơnong kơ hia [u thâo plư aye\t ôh.

Bơ\ tơlơi pơjrao tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai lu mơta, Sang ia jrao prong kual }ư\ Siăng, ơi ia jrao Trần Thị Thuý Minh brơi thâo:

“Dong mơng ako# thun truh ră anai, mrô mơnuih hmâo tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan ăt kah hăng rơnoh đ^ tui lu biă bơhmu hăng hơdôm blan hlâo hăng pơkă hlâo pơ\ anăp mrô mơnuih ruă amra lu đ^ dong.

Ră anai, rim hrơi, Anom pơjrao tơlơi ruă ]ơđai muai pơjrao brơi năng ai `u 45 ]ô mơnuih ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan hăng hmâo năng ai `u 5-10 ]ô mơnuih phrâo ba nao pơ\ sang ia jrao”.

Ơi ia jrao Trần Thị Thuý Minh ăt brơi thâo mơn: tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan [ơi rơnoh rơnang, amra dưi pơjrao mă pô [ơi sang tui tơlơi pơtô mơng mơnuih apăn bruă ia jrao.

Khă hnun hai [ing am^ ama ]ơđai khom đing nao lom [uh hơdôm tơlơi pơdah gah rơngiao kraih đơi pioh ba nao pơ\ sang ia jrao hmao tlôn kiăng be\ tơlơi ruă pơplih:

“{ing am^ ama ]ơđai hơdor, lom ană bă pô brơi [uh hmâo tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơgan anun le\ pơ-iă drơi, hmâo tom hơdôm pơđeh bum ia rơnah [ơi plă tơkai, tơngan, amăng mơbah thơ khom ba nao pơ\ sang ia jrao giăm hloh pioh pel e\p lăng hăng pơjrao hmao tlôn.

Tơdah ]ơđai ruă rơnang, hmâo tơlơi pơtô brơi pơjrao pơ\ sang le\ lăng ba to\ng hơdôm tơlơi pơdah gah rơngiao kraih đơi khom ba nao pơ\ sang ia jrao mơtăm, kah hăng pơ-iă drơi kơtang na nao, hia lu, do# kơtuă lu [udah [le\ pơtah lu, [udah hmâo gru nam kơtang hloh kah hăng tơtư\ tơkai tơngan, rơbat hyu [u kơja\p… le\ khom ba nao pơ\ sang ia jrao mơtăm”.

Tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơgan juăt bưp [ơi [ing ]ơđai muai [ia\ hloh kơ 10 thun, lu `u gah yu\ kơ 5 thun.

Ră anai tơlơi ruă kơ]ung mơbah, tơkai, tơngan akă hmâo vaccine pơgang hlôm hlâo hăng ia jrao pơjrao sit ôh.

Yua anun, [ing am^ ama ]ơđai khom gơgrong hlâo hơduah e\p lăng hơdôm tơlơi pơgang tơlơi ruă ba glăi bôh tu\ yua hloh kiăng pơgang tơlơi suaih pral kơ ană bă, ană amôn pô, amu` hloh le\ ngă tui bôh pia 3 agaih le\: [ong huă hơdjă, mơ`um hơdjă, gơnam ngui hơdjă./.

Siu H’ Prăk: Pô c\ih hăng pôr