VOV4.Jarai - Kiăng djru brơi hlăk ai hmâo ha tal jrôk jơlan pơplih pơkra drơi pô, mut hrom hăng plơi pla, Khul hlăk ai tơring glông Mdrak, tơring čar Daklak hmâo pơphun lu bruă mă bưp, pơtrut pơsur, gum djru hlăk ai dưi čan ngăn rơnoh mă kơmlai ƀiă. Gơnang kơ anun, hmâo djru laih lu mơnuih hlăk ai yak rơgao hơdôm tơlơi tơnit drơi pô, ƀu khin, hrưn đĭ klă.

Kreh kruñ bơwih kơ đang bôh kuĭt phrâo pla thun tal 2, ayong Nguyễn Thanh Tĩnh (28 thun), dô̆ ƀơi thôn 5, să Čư̆ Prao, tơring glông Mdrak, tơring čar Daklak ruai glăi, hlâo adih, yua kơ hlăk ai ƀu thâo añ pô, hmâo ƀing gơyut ƀu klă pơsur anun lom glăk dô̆ hrăm bruă ƀơi plơi prong Buôn Ma Thuột, ñu hmâo ngă soh hyu klĕ dop gơnam tam arăng hăng khom pơ ala glăi hăng 3 thun ha mơkra dô̆ amăng sang mơnă. Thun 2019, tơdơi kơ abih hrơi pơphiăng, ñu pơwot glăi plơi pla hăng tơlơi pơmin tơnit glăi drơi pô, ƀu khin hyu. Dưi hmâo sang anô̆ hăng gong gai pơtrut pơsur pran jua, ñu ƀơ ƀrư̆ pơplih tơlơi pơmin, pơsit pran jua pơphun glăi tơlơi hơdip. Ñu gơnang kơ amĭ ama gơgrong anăn čan pioh pla 5 ar đang kuĭt pla plah phun bôh pơ-ô̆ xoàn hăng bôh mit Thái, klơi hmâo 3 ar dơnao rông akan hăng lŏn prong giăm truh 1 ektar. Ñu ăt dưi hmâo mơn Khul hlăk ai tơring glông Mdrak djru dua drơi be tơnô hăng ania pioh djuai kiăng pơđĭ kyar bruă rông hlô, hmâo dong prăk pơhrui glăi. Ayong Nguyễn Thanh Tĩnh ruai glăi:

“Kâo ƀuh rông be dưi biă, hmâo lu mơnong pioh ƀong kơ be hăng kâo ăt pơkra mơn war be. Ră anai Khul hlăk ai tơring glông hmâo djru 2 drơi be lĕ kâo glăi yua dong prăk čan pioh blơi hmâo hơdôm drơi dong kiăng kơ rông pơđĭ kyar bơwih ƀong, amra dưi hmâo dong prăk pơhrui glăi kơ pô, kơ ƀing gơyut pơpkon pơlir nao rai, ƀing hlăk ai pơkon hrŭp hăng kâo ngă tui”.

Jao anăh phun bôh ƀrô yuan kơ ƀing hlăk ai pơplih pơkra drơi pô ƀơi tơring glông Mdrak

Ăt pơmin mă yua 1 ektar lŏn hmâo hơđăp kiăng pơlar phun bôh pla hăng rông hlô, ayong Hồ Văn Hoàng, dô̆ ƀơi thôn 20, să Ea Riêng, tơring glông Mdrak brơi thâo, ñu phrâo pơplih pơkra drơi pô klă hăng tơbiă mơng sang mơnă mơng thun hlâo. Yak rơgao hơdôm tơlơi pơmin ƀu klă hăng ƀu khin tơnit drơi pô, ñu pơsit pran jua amra pơđĭ kyar bơwih ƀong, ngă pơdrong lăp djơ̆. Ră anai, ñu dưi pla giăm truh 300 ƀĕ phun bôh vải thiều plah nao dong phun bôh sầu riêng hăng bôh ƀrô yuan. Ñu ăt klơi mơn dơnao ia rông akan giăm truh 3 ar, pơplih prăk pơhrui glăi. Tơlơi tơnap ră anai mơng ayong Hoàng lĕ kơƀah prăk yua kơ bruă mă. Thâo kơ tơlơi čang rơmang mơng ñu, Khul hlăk ai tơring glông Mdrak hmâo djru ñu čan 20 klăk prăk ƀu mă kơmlai mơng prăk hlăk ai pơphun bruă mă, lăi pơthâo brơi pơđĭ kyar djơ̆ pioh mă ƀiă rông sui. Ayong Hồ Văn Hoàng lăi pơthâo:

“Tơdơi hơdôm tơlơi ngă soh mơng pô kâo ăt glăi gum hrom hăng plơi pla, pơđĭ kyar bơwih ƀong, ngă ƀong, yak rơgao tơlơi pô ngă soh gir run hrưn đĭ truh kih amăng tơlơi hơdip mơda mơng pô. Kâo pơmin yua prăk kơ bruă pla phun bôh troh hăng rông un”.

Jao prăk čan pơphun bruă mă kiăng gal brơi kơ hlăk ai pơplih pơkra drơi pô, mut hrom hăng plơi pla

Nguyễn Thanh Tĩnh hăng Hồ Văn Hoàng lĕ sa amăng 4 čô mơnuih hlăk ai pơplih pơkra drơi pô dưi hmâo Khul hlăk ai tơring glông Mdrak djru amăng thun anai. Tui hăng ayong Lê Tuấn Anh, Kơ-iăng Khua git gai Khul hlăk ai tơring glông, Khua Khul pơlir hơbit hlăk ai Việt Nam tơring glông Mdrak, mơng thun 2014 truh kơ ră anai, tơring glông Mơdrak hmâo djru brơi laih rơbêh kơ 50 wot čô mơnuih hlăk ai pơplih pơkra drơi pô mut hrom hăng plơi pla, hăng hơdôm hơdră kah hăng brơi čan prăk ƀu mă kơmlai ƀudah brơi čan prăk mă kơmlai ƀiă, djru phun pla hlô rông. Pơphun hơdôm mông bơkơtuai, lăi pơthâo nao rai tơlơi găn rơgao ngă đang hmua, rông hlô kiăng hlăk ai bơkơtuai nao rai, hrăm tui tơdruă. Mơng anun pơtrut pran jua ƀing hlăk ai hmâo ha tal ngă soh yak rơgao tơlơi tơnit drơi pô, ƀu khin hăng hơdôm tơlơi dơneh mơng mơnuih mơnam pioh hrưn đĭ, ngă pơdrŏng.

“Sa lĕ djru ƀing gơyut pioh gơñu huăi tơnit drơi pô, mut hrom plơi pla. Dua lĕ hluai tui ƀing gơyut kiăng lăi pơhing pơtô juăt glăi rơnuk hlăk ai ƀu nao jơlan sat răm hơđăp mơ̆ ƀing gơyut hmâo găn rơgao. Pơ̆ anăp anai Khul pơlir hơbit hlăk ai Việt Nam tơring glông pơphun dong hơdôm bruă bơkơtuai, lăi pơthâo nao rai tơlơi găn rơgao gum hrom hăng ƀing gơyut. Pơdŏng sa grŭp gum hrom pơđĭ kyar bơwih ƀong kơplah wah ƀing gơyut hlăk ai, pơkĕ hrom hăng ƀing hlăk ai pơplih pơkra drơi pô mut amăng bruă mă kiăng gum hrom pơphun klă hơdôm bruă mă mơng khul pơ̆ anăp anai”.

Tui hăng tơlơi pơsit mơng Khul hlăk ai tơring glông Mdrak, mơng hơdôm bruă djru gum, lu hlăk ai pơplih pơkra drơi pô ƀơi plơi pla hmâo gir run hrưn đĭ, gum hrom klă amăng bruă khul, grŭp hăng hrưn đĭ pơhrăm pô, jing hơdôm mơnuih bơwih ƀong mơbruă. Sa dua mơnuih hlăk ai pơplih pơkra drơi pô tơdơi kơ pơhrăm pô hăng hrưn đĭ dưi dŏng amăng khul grŭp Ping gah, jing hơdôm gru ba jơlan hlâo pơsit pran hăng pran gơgrong kơ lu hlăk ai pơkon hrăm tui. Gơnang kơ anun hmâo ngă tui ba glăi bôh tơhnal, pơtrut pơsur lu hlăk ai pơplih pơkra drơi pô pơkon pơsit pran hrưn đĭ, yak rơgao tơlơi pô ngă soh pioh pơphun glăi tơlơi hơdip pô./.

H’ Xíu H’Mốc: Čih – Siu H’ Prăk: Pơblang