VOV4.Jarai - Hro\m hăng gru grua boh thâo hmư\ hing le\ bruă tia tơ[a` jing hmư\ hing amăng gru grua, boh thâo ia rơgơi mơng djuai ania Sêdang [ơi tơring ]ar Kontum.

 

Hơdôm boh thâo kơsem min brơi [uh, bruă tia tơ[a` pơsơi mơng djuai ania Sêdang rơgơi biă mă, sui mơng anai 1.500 truh 3000 thun laih.

 

Bơ amăng dua tal blah ayăt Prang hăng Mi, djuai ania Sêdang hăng bruă tia tơ[a` pơsơi pơsă jing gum djru lu biă mă amăng bruă blah ayăt roh pơklaih rơngai lo\n ia.

 

Nao pơ tơring ]ar Kontum, mơng tơring glông Kon Braih găn nao pơ Đăk Hà, [udah nao pơ Đăk Tô, Tu Mơ Rông hăng Kon Plong, [ing gơyut amra [uh anih pơkra pơsơi tia tơ[a` mơng djuai ania Sêdang.

 

Kơhnâo djuai ania Sêdang lăi pơthâo bruă tia tơ[a` [ơi Rơwang hrơi tơjuh jơnum gru grua – tuai c\uă ngui Kontum

 

Tơlơi phara hloh hăng bruă tia tơ[a` mơng djuai ania Yuăn le\, bruă tia tơ[a` mơng djuai ania Sêdang karơkăi hăng hơdôm rơbâo thun hlâo mơn: đing hrip angin pơkra hăng kl^ djruah; 2 [e\ đing pơkra hăng kyâo, 2 [e\ đing bluh angin pơkra hăng đing djrao, hăng sa [e\ đing man hăng lo\n bluh apui tơbiă gah rơngiao.

 

Pơklaih trun mut `u, hlok ao uă ia hâ|o hơdjrih hăng thơi pô, ơi kơhnâo A Kênh, plơi Kon Cheng, să Đăk Ui, tơring glông Đăk Hà, c\râo tơngan [ơi apui c\uh hơdăng mriah rơh^, pơkra mă amu` đôc\, ha bơnah mut amăng lo\n, ha bơnah đôl đ^ hăng ngo\, [u phara hăng mơng hlâo lơi:

Đing hrip angin pơkra hăng kl^ djruah

 

‘’{ing ơi, [ing ama ta mơng đưm ngă hiư\m pă ră anai ta ngă kiăo tui tui anun đôc\ yơh. Kiăng biă mă `u le\ kl^ djruah c\i bluh angin ayup apui.

 

Ră anai, hyu e\p tơnap biă, samơ\ [u hơmâo le\ [u dưi ngă ôh. Ăt kah hăng mơng hlâo mơn, tia tơ[a` pơkra thong rơbok, ac\ong c\i ngă hmua. Ơi, yă ta mơng đưm ngă hiư\m pă le\ ta ngă tui hru\p anun yơh’’.

 

{ing tha ruai glăi, đưm adih [ơi kual lo\n djuai ania Sêdang do\, biă mă `u le\ Sêdang Sơđră, rim boh plơi juăt hơmâo năng ai `u hơdôm pluh anih tia tơ[a`.

 

Hơdôm anih pơkra pơsơi anai juăt rơh^ mriah apui amăng bơyan ngă hmua, jik rok, laih anun hlâo kơ bơyan mơyan. Hơdôm bơyan anai arăng juăt pơkra, tơ[a` ming phrâo.

 

Gơnam pơkra rai s^ amăng plơi, rơbêh le\ ba nao s^ pơ anih pơko\n, ba nao s^ pơ kual ataih kah hăng: Quảng Nam, Quảng Ngãi [udah ba nao truh pơ dêh ]ar Lao, Kur.

 

Kiăng hơmâo pơsơi, djuai ania Sêdang mă hơdăng pơtâo mơng ako\ kơtuăi , hăng hơdăng pơtâo amăng ia krông.

 

Djuai hơdăng pơtâo anai hơmâo lu pơsơi biă mă. Kiăng c\uh [le\ ia pơsơi, djuai ania Sêdang mă phun kyâo Loăng Rlinh ngă hơdăng kiăng pơ-iă truh 1000 đô| C.

 

Rơngiao mơng bruă pơpoh, pơkra, asah, pơkra gơnam tui hăng ano\ ta kiăng, djuai ania sêdang thâo mơn pơke\ hro\m hăng lu djuai hơdăng pơtâo, mă kơmoh mơ`ol, tơki kơbao c\i c\uh amăng apui, kiăng gơnam pơkra rai kjăp hloh.

 

Djuai ania Sêdang rơguăt bruă tơ[a` pơsơi

 

Pioh abih pran jua lơm do\ hơdip c\i ngă bruă tia tơ[a`, ơi kơhnâo A Xê, plơi Văn Tó, să Đăk Ui, tơring glông Đăk Hà, lăng kơdrưh amăng pran jua:

 

‘’Kâo lăng kơdrưh biă mă. Tơlơi hơdip djuai gơmơi mơng đưm tơdah [u ngă bruă tia tơ[a` le\ [u hơdip ôh.

 

Tia tơ[a` yôm biă mă, pơkra rai thong rơbok, ac\ong c\i ngă hmua, ngă pơdai. Yua hơmâo bruă tia tơ[a`, yua hơmâo pơsơi mơn mơng dưi ngă’’.

 

{u kơnong yôm amăng tơlơi hơdip djuai ania [iă đôc\ ôh, djuai ania Sêdang tia tơ[a` hơmâo lu tơlơi kơdrưh kơang dong: anun le\ djru pran jua kơ thun blah ayăt pơgang lo\n ia, plơi pla.

 

Amăng dua tal blah ayăt roh, ayăt Prang hăng ayăt Mi, djuai ania Sêdang brơi kơ ling tơlan dêh ]ar ta hơdôm klăk [e\ thong rơbok, ac\ong c\oh c\i ngă hmua pla pơjing, djru tơhan, mơnuih [on sang, tơhan ru\i hyu, tơhan apăn bruă trơi kian blah glăi ayăt.

 

Hơdôm [e\ đao, tơbak, tơgă, amrom, kap, kơđông mơng djuai ania Sêdang ngă arăt tơtư\ pơpoh tơ-ut thông amăng hơdôm tal hyu blah huet.

 

Amăng hră pơ-ar c\ih pioh bruă tơhan Quân khu 5 ăt c\ih rơđah mơn: thun 1960 mơng bruă tia tơ[a` mơng djuai ania Sêdang, Anih pơkra pơsơi C13 – Quân khu 5 hơmâo ako\ pơdong [ơi plơi Kon Blo, să Đăk Kôi, tơring glông Kon Braih, Kontum.

 

Anai le\ anih pơkra phao kơtoang blung a mơng Quân khu 5, [ơi kual C|ư\ Siăng amăng hơdôm thun blah ayăt Mi. Anih tia tơ[a` anai hơmâo lu mơnuih rơgơi rai mơng hơdôm boh să, kah hăng Đăk Ui, Ngọc Réo, Đăk Kôi, c\i pơkra kơđuh boh phao hăng phao kơtoang.

 

Thun 2017 anih pơkra pơsơi pơsă anai hơmâo Jơnum min mơnuih [on sang tơring ]ar Kontum pơmut ngă anih gru grua đưm gưl tơring ]ar.

 

Khă hnun, amăng mông ră ruai ăt hơmâo mông do\ kret mơn, hăng hơdôm tơlơi c\ang rơmang mơng ơi A Lễ, plơi Kon Chênh, să Măng Cành, tơring glông Kon Plông kơ bruăbtia tơ [a` mơng djuai ania Sêdang.

 

‘’Ră anai, hơmâo aset biă mơnuih thâo tia tơ[a` mă hơjăn. {ing mơng ataih djă ba thong, dao, djă ba ac\ong, rơbok, mơnek…djă ba djo\p mơta yơh ba rai s^ amăng plơi. Neh met wa lăng kiăng yua hơget le\ blơi mă yơh.

 

Hning biă jua mơ`i mut taih pơsơi, hning kơ thong rơbok ta pơkra mă pô. Yua anun kho\m pơjing glăi bruă tia tơ[a` mơng ơi yă ta đưm’’.

 

Amăng mông klơi mă gơnam mơng đưm sô [ơi Lung Leng, Plơi Krông…c\i tơring ]ar Kontum, [ing rơgơi kơhnâo pel e\p boh thâo mơng đưm e\p [uh 18 anih tia tơ[a`.

 

Hro\m hăng anun, hơmâo lu gơnam pơkra hăng pơsơi kah hăng gơnam ngă hmua, amrom pơsơi hăng a`u\ kông dor amăng hơdôm boh pơsat.

 

Hơdôm mơta gơnam anai brơi [uh tơlơi rơgơi, rơguăt tơngan tia tơ[a` mơng djuai ania Sêdang [ơi Kontum, rơgao mơng anai 1.500 truh 3000 thun laih. Sa, dua c\ô kơhnâo ăt pơsit mơn, djuai ania Sêdang Sơđră le\ mơnuih rơgơi hloh amăng bruă tia tơ[a` [ơi Việt Nam wơ\t hăng Đông Nam Á mơtăm.

 

Yua anun, hro\m hăng gru grua boh thâo, bruă tia tơ[a` jing gru grua hmư\ hing yôm, tơlơi rơgơi kơhnâo mơng djuai ania Sêdang [ơi tơring ]ar Kontum.

 

Ơi Phạm Bình Vương, mơnuih mă bruă [ơi Gơnong bruă boh thâo gru grua tuai c\uă ngui tơring ]ar Kontum brơi thâo, bruă tia tơ[a` anai yôm biă mă hăng djuai ania Sêdang.

 

‘’Anih tia tơ[a` yôm biă mă [u kơnong amăng tơlơi hơdip đôc\ ôh. Wơ\t hăng bruă bơdjơ\ nao yang rơbang ăt yôm mơn.

 

Sa c\ô ană lơm phrâo tơkeng, pô đah kơmơi kho\m [ă ană `u nao pơ anih mă hơdăng pơtâo, pơsơi pơsă. Anun le\ gơnam pơkra rai pơsơi pơsă ngă thong rơbok. Mơng hrơi blung a mơtăm yơh [ing ta pơphô brơi [ing c\ơđai hơmâo tơlơi pơmin tui anun’’.

 

Kiăng djă pioh gru grua mơng djuai ania Sêdang, hơdôm thun rơgao, gong gai kơnuk kơna hăng anom bruă boh thâo gru grua Kontum đing nao lăng ba hăng djru ba lu mơn.

 

Amăng hơdôm jơlan hơdră pôr pơthâo gru grua prong mơng tơring ]ar lêng lăi pơthâo bruă tia tơ[a` mơng djuai ania Sêdang.

 

Hăng tơlơi c\ang rơmang djă pioh bruă tia tơ[a`, [ing kơhnâo djuai ania Sêdang gum ngă bruă anai. {ơi hơdôm boh plơi, [u [iă ôh [ing kơhnâo jak iâu ană bă ană tơc\ô, mơnuih [on sang ru\ pơdong glăi pran jua hur har amuaih tia tơ[a`.

 

Siu H’Mai: Pô c\ih hăng pôr