VOV4.Jarai - Yoa bruă thâo pơmin rai amăng tơlơi ako# pơjing dôm hbo# bruă “ Sang khô pơdai khăp păp”, “ Sang Khô hbơi plum khăp păp”, Rông rơmô khăp păp”, Khul gum hbit đah bơnai să Kông Chêng, tring glông Mang Yang, tring ]ar Gia Lai hơmâo gum laih dôm rơtuh boh sang ano# neh wa klaih mơng [un rin. Hong tơlơi jing truh kih anun, phrâo anai Khul hơmâo hing ang tu\ mă pri KOVA.

            Amăng sang prong hiam hlôh [ơi Plei K’Tu, neh Rơih mơnuih djoai ania Bahnar ruai kơ hơdôm thun blan rơmon rơpa [un rin. Hlâo dih, rim truh yan pơdai dong ]ơmong blan 7, blan 8 rim thun, [u hơmâo braih huă ung mo# amai hyu pơ dlai ]oh rơbung, koai hbơi plum, paih [ong mguah tlam kơ 6 ]ô ană `u. Hơmâo lu wot, sang ano# ]an pơdai arăng, truh yan yoă tla glăi lu hlôh kơ ]an. Yoa anun, rơmon rơpa laih jai kơ [ah tui dơng.

            Sui mơng anai giam 10 thun, Khul gum hbit đah bơnai să Kông Chêng

            Ako# pơjing hbo# bruă “ Khô pơdai khăp păp”, sang ano# neh Rơih hrom hăng lu sang ano# pơkon dơng dưi gum brơi klaih hi\ mơng rơmon rơpa lơm pơdai dong ]ơmong. Sang ano# neh Rơih do# hơmâo khul đah bơnai să brơi ]an 5 klak prak pioh tuh pơalin kơ bruă đang hmua, mơ`am rơ wơi. Mơng anun neh Rơih bơwih [ong đi\ go# amo# tui [rư\, tlôh blơi rơmô hăng pơhư tui đang hmua. Tơdơi dôm thun kơtưn mă bruă bơwih bơ wang, mơng rơmon rơpa [un rin, ră anai hơmâo ano# hrui glăi rim thun mơng sang ano# `u đi\ truh rơbeh 200 klak prak, ngă sang prong hiam, ană bă hrăm hră truh kih, Neh Rơih brơi thâo tui anai:” Blung hlâo tơnăp biă, kâo mơ`am mrai, si\ eng ao pioh blơi braih huă, truh ha anê bơwih [ong tlôh blơi rơmô, blơi ]ing ]eh. Tơlơi hdip [rư\ đi\ tui blang adung mta, ră anai pu\ rơmô sang ano# gơmơi hơmâo truh kơ 90 drơi laih hăng kâo to# blơi kơbâo dơng ba glăi rông. Tơlơi bơwih [ong amăng sang ano# kâo dưi dăi [iă laih, dưi răk rem kơ ană bă hrăm hră, sa ]ô hrăm ngă ơi ia jrao, sa ]ô ngă kông ang mă bruă pơ tring ]ar lah”.

            Ăt bơwih [ong mă yoa ngan rơnôh mơng Khul gum hbit đah bơnai Kông Chêng mơn, sang ano# amai A Yet pơ plei K’Tu dưi klaih hi\ mơng [un rin. Amai A Yet brơi thâo, hlâo dih yoa [u hơmâo đang hmua anun rim thun yơh sang ano# `u k[ah ano# [ong. ~u ]an ktư\ ngan rơnôh sang mak ksai pioh tuh pơalin kơ bruă đang hmua, samơ\ yoa [u thâo mơna] ngă anun [u hơmâo đơi ôh boh than, tăp năh dong hnưh dơng wo\. Mơng hrơi hơmâo Khul gum hbit đah bơnai gum djru ngan rơnôh, laih anun hơmâo adơi amai lăi brơi tơlơi gan gao bruă tơju\ pla, rông hlô mơnong sang ano# amai [u djơ\ kơnong dưi tla abih hnưh đô] ôh mơ\ do# jing sang ano# pơdrong asah. Amai Y Yet ră ruai tui anai: “  Lơm phrâo trun sang do# hjan hlâo dih, sang ano# kâo tơnăp biă mă samơ\ ră anai dưi dăi [iă laih. Kâo dưi ]an ngan rơnôh 17 klak prak hăng khul brơi ]an pơdai, mrô prak ]an anun kâo blơi rơmô pioh rông, tuh pơalin kơ bruă đang hmua. Ră anai sang ano# kâo hơmâo laih 2 ektar đang hbơi plum, hrui glăi sa thun 60 klak prak, rơmô 4 drơi… Tơlơi hdip sang ano# hơđong tui [rư\, tlôh blơi tivi, rơdeh thut hơmâo măy yoă pơdai. Sang ano# klaih laih mơng [un rin.Bơni kơ khul đah bơnai hơmâo gum djru laih sang ano# gơmơi”.

             Kông Chêng le\ să tơnăp hlôh, lêng neh wa ană plơi Bahnar hăng Jarai sôh ]i anai. Hlâo dih, rim thun truh yan pơdai dong ]ơmong, lu sang ano# k[ah ano# [ong. Thun 2006, ngă tui tơlơi pơmin phrâo pơjing rai “ Khô pơdai khăp păp” pơ dôm plơi pla. Rim thun Khul đah bơnai să Kông Chêng hơmâo gum djru dôm pluh boh bung sang. Hrom hăng anun, Khul đah bơnai do# pơ kha] mă ngă đang a`am [ơi lon arăng lui hi\ iâo adơi amai pla hbơi plum, pla a`am tam pioh hơmâo ano# pơjing “ Khô hbơi plum khăp păp”. Rim thun keh prak anai hrui glăi hơmâo mơn sa rơtuh klak prak, gum dôm sang ano# [un rin blơi rơmô rông, tuh pơalai kơ bruă đang hmua. Amai Kueng – Khoa khul gum hbit đah bơnai să Kông Chêng brơi thâo: “  Prak si\ hbơi plum, kâo pioh blơi rơmô kơ sang ano# adơi amai [un rin rông. Prak anun ăt pioh yoa kơ dôm adơi amai ]an pioh blơi kơmơk, blơi pơjeh. Rơngiao kơ anun dơng le\, grup đah bơnai ăt gum mơn sang ano# adơi amai [un rin pơ hua` pơ bli\u. Hlâo dih rin biă mă, ra anai lah plai [iă, ha anê hơmâo laih 30 boh bung sang klaih laih mơmg [un rin. Thun 2015, khul kơtưn hyu iâo adơi amai e\p pơjeh pơdai, Tiu, Kơphê pioh hơmâo ano# hrui glăi lu hlôh”.

            Giam 10 thun rơgao, yoa ngă tui truh kih hbo# bruă “ Khô pơdai khăp păp”, “ Khô hbơi plum khăp păp”, “ Rông rơmô khăp păp”, Khul đah bơnai să Kông Chêng, tring glông Mang Yang hơmâo gum laih dôm rơtuh boh sang ano# amăng yan pơdai dong ]ơmong, gum dôm pluh bôh sang ano# klaih hi\ mơng [un rin. Ră anai, keh prah anai djă lui na nao mơn dôm pluh tơn pơdai, giam 30 ektar đang hbơi plum, 25 drơi rơmô hăng dôm rơtuh klak prak, pre lui ]i gum djru dôm sang ano# [un rin. Ơi Đinh Huynh, kơ-iang khoa sang să Kông Chêng pơsit, mă bruă hơmâo bôh than mơng Khul đah bơnai să yơh pơgo#p tôm lăp biă amăng bruă kiang lui rơmon akon rin ]i plơi pla. ~u lăi: “ Đah bơnai Kông Chêng mă bruă klă biă. 9 boh thôn [on hơmâo 9 grup le\ hơmâo 9 bôh sang khô pơdai mơn Rơngiao kơ anun, gơ`u hyu iâo pơ]ruh gum mơnuih [un rin, pơjing rai tơlơi gum go#p tơdroă, djru bơ wih [ong huă hrom kiang đi\ kyar. Hlâo dih, aka hơmâo ôh dôm hbo# bruă tui anai, mrô sang ano# [un rin [ơi să rơbeh kơ 40%, ră anai kơnong do# mă 30%. Tui kâo hă, hơdôm grup pơkon djơh grup mơnuih [on sang ngă đang hmua, grup tơhan hơđăp khom kiang ngă tui hbo# bruă anai mơng khul đah bơnai anai ngă amăng thun blan rơgao pioh tơdroă klaih hi\ hlâo mơng [un rin”.

             Hong bôh than mơng dôm hbo# bruă “ Sang khô pơdai khăp păp”, “ Sang khô hbơi plum khăp păp”, “ Rông rơmô khăp păp”, rơnu] thun 2014 phrâo rơgao, Khul gum hbit đah bơnai să Kông Chêng, tơring glông Mang Yang le\ khul grup blung a pơ tring ]ar Gia Lai hing ang mă pri KOVA yoa hơdôm bruă ngă klă hiam amăng tơlơi hdip mơnuih mơnam./.

                                          R]om  H’Ly :  Pô ]ih hăng Pôr